Πόσο έξυπνα είναι τελικά τα χταπόδια: Λύνουν παζλ, χτίζουν φωλιές με το κέλυφος καρύδας

Τα ιδιαίτερα επιτεύγματα των χταποδιών, που πολλές φορές μας έχουν κάνει να αναρωτηθούμε αν είναι εξωγήινοι, φαίνεται να αναδεικνύουν τα υψηλά επίπεδα ευφυΐας που μπορεί να διαθέτουν. Είναι πράγματι η ευφυΐα τους η κινητήριος δύναμή τους ή μήπως το ένστικτό τους; Στο ερώτημα αυτό απαντά ο ερευνητής του National Geographic, Piero Amodio σε συνέντευξή του στο CNN Greece. 

«Τα χταπόδια έχουν πολύ περίπλοκη συμπεριφορά και ένα καταπληκτικό ρεπερτόριο δράσης» εξηγεί ο επιστήμονας.

«Μπορούν να χρησιμοποιήσουν εργαλεία, να κυνηγήσουν μαζί με άλλα ψάρια, να λύνουν προβλήματα. Αυτά τα στοιχεία της συμπεριφοράς τους από κοινού με τα νευροανατομικά χαρακτηριστικά του εγκεφάλου τους, που είναι ιδιαίτερα μεγάλος υποδηλώνουν ότι τα χταπόδια είναι αρκετά έξυπνα».

Ο κ. Amodio διευκρινίζει όμως, πως είναι γνωστό ότι η συμπεριφορά τους είναι πολύπλοκη «αλλά δεν γνωρίζουμε αν η δυνατότητα να επεξεργαστούν όλες αυτές τις πληροφορίες που λαμβάνουν για να αναπτύξουν αυτή την συμπεριφορά είναι εξίσου περίπλοκη».

Για παράδειγμα, τα ζώα μπορούν να επιδείξουν πολύ περίπλοκη συμπεριφορά, αλλά αυτή η συμπεριφορά μπορεί να είναι αποτέλεσμα του ενστίκτου τους. Αντίστοιχα μπορούν να αποκτήσουν αυτές τις περίπλοκες αποκρίσεις μέσω πολύ απλών διαδικασιών μάθησης.

«Ξέρουμε λοιπόν ότι κάνουν πολύπλοκα πράγματα, απλά δεν ξέρουμε αν το μυαλό τους είναι τόσο περίπλοκο όσο η συμπεριφορά τους» εξηγεί.

Οι πιο εντυπωσιακές δεξιότητες

Μιλώντας για τα επιτεύγματα, των μαλακίων αυτών, ο ερευνητής σημειώνει χαρακτηριστικά:

«Μπορούν να λύσουν προβλήματα, όπως παζλ ή μπορούν να αφαιρέσουν πώματα από βάζα με σκοπό να αποκτήσουν το φαγητό που βρίσκεται μέσα σε αυτά. Αυτή την στρατηγική χρησιμοποιούν πολλές φορές και στα ανοιχτά για να ψάξουν για τροφή».

Μπορεί, λοιπόν, χρησιμοποιώντας τα πλοκάμια τους να αναζητήσουν τροφή μέσα σε τρύπες, όπως σε αυτές που κρύβονται καβούρια. Ξετρυπώνουν ακόμη και τα ζώα που βρίσκονται μέσα σε κοχύλια».

Παράλληλα, μπορεί να χρησιμοποιούν εργαλεία, όπως πέτρες για να θωρακίσουν την είσοδο της φωλιάς τους. Ένα είδος χταποδιού, για παράδειγμα, στην Ινδονησία μπορεί να χρησιμοποιήσει το κέλυφος καρύδας για να δημιουργήσει ένα είδος καταφυγίου, στον βυθό της θάλασσας. Μπορούν επίσης να στοιβάζουν το κέλυφος από κοχύλια και να τα αποθηκεύουν για να τα αξιοποιήσουν μελλοντικά.

Πώς κυνηγούν σε συνεργασία με ψάρια

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους είναι επίσης το γεγονός ότι μπορεί να κυνηγούν μαζί με άλλα είδη ψαριών. Τα χταπόδια «cyanea» για παράδειγμα να κυνηγήσουν μαζί με το ψάρι επινεφελίνες (grouper) ή την λεοπάρ κοραλλιογενή σφυρίδα (coral trout). Φαίνεται, δηλαδή, να αναπτύσσεται μια περίπλοκη επικοινωνία ανάμεσα στα δύο είδη.

Συγκεκριμένα, το χταπόδι μπορεί να καταλάβει το σήμα που του δίνει το ψάρι, το οποίο με τη σειρά του εξηγεί στο χταπόδι πού μπορεί να κρύβεται το θήραμά τους. Το χταπόδι μετά εντοπίζει το θήραμά του, αφού διαπιστώσει ότι βρίσκεται εκεί που του έχει πει το ψάρι.

«Μιλάμε, λοιπόν, για μια περίπλοκη τεχνογνωσία, η οποία είναι και η βάση της συνεργασίας τους» σημειώνει.

Πώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τα χταπόδια;

Τα χταπόδια στην πραγματικότητα είναι πολύ ευέλικτα. Υπάρχουν, λοιπόν, είδη τα οποία ζουν σε πολύ μεγάλες περιοχές και έχουν μάθει να αντέχουν τις διακυμάνσεις στο φυσικό περιβάλλον.

Η μεγαλύτερη απειλή για τα χταπόδια είναι ανθρωπογενής, όμως, όπως τονίζει. Τα ζώα αυτά απειλούνται κυρίως από την υπεραλίευση.

Όταν η αλιεία πραγματοποιείται σε μεγάλη κλίμακα, υπερβαίνει, δηλαδή, την αλιεία μικρής κλίμακας, τότε αυτό μπορεί να απειλήσει τους πληθυσμούς των χταποδιών.

Φυσικά, σημαντική επίδραση στην μείωση του πληθυσμού τους έχει και η κλιματική αλλαγή. Πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι η αύξηση της θερμοκρασίας μπορεί να επηρεάσει τη σύνθεση της πρωτεΐνης σε πολύ πρώιμα στάδια του χταποδιού, επομένως αυτό μπορεί να επηρεάσει την ικανότητά τους να αναπτυχθούν και να απειλήσει την επιβίωσή τους.

Σε τι διαφέρει το Χταπόδι Αρλεκίνος

Τα περισσότερα χταπόδια είναι μοναχικά μαλάκια, δεν ζουν σε αγέλες, συναντώνται μόνο για να αναπαραχθούν. Άλλα χταπόδια, επίσης, έχουν κανιβαλιστικά ένστικτα, με αποτέλεσμα ακόμη και μετά την αναπαραγωγή τους να τρώει το ένα, το άλλο. Απεναντίας, το χταπόδι Αρλεκίνος (Larger Pacific striped octopus) φαίνεται να είναι ιδιαίτερα κοινωνικό.

Τα χταπόδια αυτά ζουν σε αποικίες και έχουν σε κοντινή απόσταση τις φωλιές τους. Πολλές φορές μοιράζονται τις φωλιές, αλλά και το φαγητό τους. Αυτή, λοιπόν, η συμπεριφορά είναι μοναδική στο είδος αυτό.

Υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες, όμως, για το χταπόδι αρλεκίνο, καθώς αποτελεί σπάνιο είδος. Στο πλαίσιο αυτό, θέλω να ερευνήσω την συμπεριφορά του στα ανοιχτά, με σκοπό να διαπιστώσω πόσο περίπλοκη είναι η συμπεριφορά του και γιατί συνιστά τόσο μοναδική περίπτωση. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το ερώτημα: «Τι ώθησε τα χταπόδια αυτά να γίνουν τόσο κοινωνικά, ενώ άλλα δεν είναι» και πως αυτό μπορεί να συνεισφέρει στην εξελικτική πορεία του είδους.