Πενήντα επιζώντες στην 80ή επέτειο της απελευθέρωσης του Αουσβιτς

Ογδόντα χρόνια μετά την απελευθέρωση του Αουσβιτς-Μπιρκενάου, ένα σύμπλεγμα 40 ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης, ο κόσμος τιμά τη Δευτέρα τη μνήμη των θυμάτων της μεγαλύτερης γενοκτονίας στην Ιστορία της ανθρωπότητας.

Στον χώρο του πρώην ναζιστικού γερμανικού στρατοπέδου συγκέντρωσης θα συγκεντρωθούν 50 επιζώντες του Ολοκαυτώματος, από τους 1.000 περίπου που βρίσκονται εν ζωή.

Κάτω από την ιστορική πύλη εισόδου του Μπιρκενάου, θα συμμετάσχουν σε μια επίσημη τελετή μαζί με δεκάδες ηγέτες από 54 χώρες, μεταξύ των οποίων οι βασιλιάδες Κάρολος Γ’ της Βρετανίας, Φελίπε της Ισπανίας και Γουλιέλμος-Αλέξανδρος της Ολλανδίας, καθώς και ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο καγκελάριος της Γερμανίας, Ολαφ Σολτς και ο πρόεδρος της Γερμανίας, Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγιερ.

Από το πρωί της Δευτέρας, ξεκίνησαν οι εκδηλώσεις στον χώρο του Αουσβιτς, με ομιλία του πολωνού προέδρου Αντρέι Ντούντα και καταθέσεις στεφάνων παρουσία επιζώντων. Η κυρίως τελετή  με τη συμμετοχή και των διεθνών αντιπροσωπειών, θα ξεκινήσει στις 16:00 (τοπική ώρα, 17:00 ώρα Ελλάδας) και θα διαρκέσει 90 λεπτά.

«Φέτος επικεντρωνόμαστε στους επιζώντες και στο μήνυμά τους», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Πάβελ Σαβίτσκι, εκπρόσωπος του μουσείου του Αουσβιτς. «Δεν θα υπάρξουν ομιλίες πολιτικών», υπογράμμισε.

Σύμφωνα με τους οργανωτές, μπορεί να πρόκειται για την τελευταία μεγάλη επέτειο στην οποία συμμετέχει μια σημαντική ομάδα επιζώντων.

«Ξέρουμε όλοι ότι σε 10 χρόνια, για την 90ή επέτειο, δεν θα είναι πια δυνατό να έχουμε μια τόσο μεγάλη ομάδα», δήλωσε ο Σαβίτσκι.

Το Αουσβιτς-Μπιρκενάου έγινε το σύμβολο της Γενοκτονίας που διαπράχθηκε από τη ναζιστική Γερμανία εναντίον έξι εκατομμυρίων Εβραίων της Ευρώπης, από τους οποίους ένα εκατομμύριο έχασαν τη ζωή τους σε αυτά τα στρατόπεδα, από το 1940 ως το 1945, καθώς και περισσότερων από 100.000 μη Εβραίων (ανάμεσά τους Ρομά, ομοφυλόφιλοι, πολωνοί και σοβιετικοί αιχμάλωτοι).

Συνολικά, τα χρόνια αυτά, 1,3 εκατομμύριο άνθρωποι στάλθηκαν στο Αουσβιτς, ανάμεσά τους και 50.000 Εβραίοι από τη Θεσσαλονίκη, από τους οποίους οι 44.141 άφησαν εκεί την τελευταία τους πνοή.

Λίγο πριν την 80ή επέτειο της απελευθέρωσης του Αουσβιτς-Μπιρκενάου, γύρω στους 40 επιζώντες των ναζιστικών στρατοπέδων δέχθηκαν να μιλήσουν στο Γαλλικό Πρακτορείο.

80 ans après la libération d’Auschwitz-Birkenau, des survivants des camps d’internement, de concentration et d’extermination nazis désormais installés aux 4 coins du monde livrent leurs souvenirs ainsi que leurs espoirs #AFPVertical ⤵️ pic.twitter.com/2uXhJeyWcQ

— Agence France-Presse (@afpfr) January 22, 2025

Σε 15 χώρες, από το Ισραήλ ως την Πολωνία, από τη Ρωσία ως την Αργεντινή, από τον Καναδά ως τη Νότια Αφρική, αφηγήθηκαν την ιστορία τους και πόζαραν για μια φωτογραφία, μόνοι ή περιτριγυρισμένοι από τα παιδιά, τα εγγόνια και τα δισέγγονά τους, απόδειξη της νίκης τους επί του απόλυτου κακού.

Προειδοποίησαν κατά της ανόδου του μίσους και του αντισημιτισμού στον κόσμο και μοιράστηκαν τους φόβους τους μήπως η Ιστορία επαναληφθεί.

Η Τζούλια Βάλαχ, σχεδόν 100 ετών, δυσκολεύεται να μιλήσει για το παρελθόν χωρίς να κλάψει. «Είναι υπερβολικά σκληρό να το διηγούμαι, υπερβολικά σκληρό», λέει η Παριζιάνα που επέζησε δύο χρόνια στο Μπιρκενάου, όπου ένας Ναζί την κατέβασε την τελευταία στιγμή από ένα φορτηγό με προορισμό τους θαλάμους αερίων.

Αν και την πονάει να ξαναζεί αυτή τη φρίκη, αποφάσισε να συνεχίσει να καταθέτει τη μαρτυρία της. «Οσο μπορώ να το κάνω, θα το κάνω», τόνισε. Δίπλα της, η εγγονή της, η Φράνκι, αναρωτιέται: «Οταν δεν θα είναι πια εδώ, θα μας πιστεύουν εμάς, όταν θα μιλάμε γι’ αυτό;».

Γι’ αυτό η Εσθήρ Σενότ, 97 ετών, πήγε τον περασμένο μήνα στο Μπιρκενάου συνοδεύοντας γάλλους μαθητές λυκείου. Είναι μια υπόσχεση που είχε δώσει το 1944 στην ετοιμοθάνατη αδελφή της, την Φανί, η οποία, ξαπλωμένη πάνω στο άχυρο και φτύνοντας αίμα, της είχε ζητήσει με την τελευταία της πνοή να αφηγηθεί αυτό που συνέβη, «ώστε η Ιστορία να μην μας ξεχάσει».

Το στρατόπεδο δημιουργήθηκε το 1940 στους στρατώνες του Οσβιέτσιμ, στην κατεχόμενη νότια Πολωνία, και το όνομά του εκγερμανίσθηκε σε Αουσβιτς από τους Ναζί. Οι 728 πρώτοι πολωνοί πολιτικοί κρατούμενοι έφθασαν εκεί στις 14 Ιουνίου εκείνης της χρονιάς. Ανάμεσά τους ήταν καθολικοί ιερείς και αντιστασιακοί.

Στις 17 Ιανουαρίου 1945, μπροστά στην προέλαση των σοβιετικών στρατευμάτων, οι Ες-Ες ανάγκασαν 60.000 απισχνασμένους φυλακισμένους να κάνουν πορεία προς τη δύση, σ’ αυτό που θα αποκληθεί αργότερα «Πορεία του θανάτου».

Από τις 21 ως τις 26 Ιανουαρίου, οι Γερμανοί ανατίναξαν υποχωρώντας τους θαλάμους αερίου και τους φούρνους αποτέφρωσης του Μπιρκενάου και αποσύρθηκαν.

Στις 27 Ιανουαρίου, έφτασαν τα σοβιετικά στρατεύματα και βρήκαν 7.000 επιζώντες σε ελεεινή κατάσταση.

Ο Μπόρις Πολεβόι, ανταποκριτής της σοβιετικής εφημερίδας Pravda, που μπήκε εκείνη την ημέρα στο στρατόπεδο, είχε γράψει: «Είδα ανθρώπους τόσο αδύνατους που λικνίζονταν σαν κλαδιά στον άνεμο, ανθρώπους των οποίων την ηλικία δεν μπορούσε κανείς να μαντέψει».

Οι Ναζί άφησαν πίσω τους την διαβόητη επιγραφή «Arbeit Macht Frei» (η εργασία θα σας ελευθερώσει), πάνω από την πύλη της κολάσεως, καθώς και στρατώνες, παρατηρητήρια, τα απομεινάρια των θαλάμων αερίων και τα μαλλιά και τα προσωπικά αντικείμενα -παπούτσια, βαλίτσες, οδοντόβουρτσες- πολλών από τους ανθρώπους που σκοτώθηκαν εκεί.

Η ημέρα της απελευθέρωσης του στρατοπέδου κηρύχθηκε από τα Ηνωμένα Εθνη Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος.

Τα δύο στρατόπεδα μετατράπηκαν σε μνημείο και το 2024 δέχθηκαν 1,83 εκατομμύρια επισκέπτες.

Μέχρι την εισβολή στην Ουκρανία το 2022, μια ρωσική αντιπροσωπεία παρευρισκόταν πάντα στις επετειακές εκδηλώσεις, αλλά εδώ και τρία χρόνια δεν προσκαλείται πλέον, βάσει απόφασης των οργανωτών επικριτικής για τη Μόσχα.

Φήμες για ενδεχόμενη συμμετοχή του ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου στις εκδηλώσεις προκάλεσαν επίσης αντιδράσεις.

Πέρυσι, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εξέδωσε ένταλμα σύλληψης σε βάρος του Νετανιάχου ως ύποπτου για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και εγκλήματα πολέμου.

Επειτα από αίτημα του πολωνού προέδρου Αντρέι Ντούντα, η πολωνική κυβέρνηση επιβεβαίωσε τον περασμένο μήνα ότι δεν θα συλλάβει τον Νετανιάχου σε περίπτωση που επισκεφθεί το Αουσβιτς, παρόλο που φαίνεται ότι ο ισραηλινός ηγέτης δεν έχει την πρόθεση να μεταβεί.

Το Ισραήλ θα εκπροσωπηθεί από τον υπουργό Παιδείας Γιοάβ Κις.

Η 80ή επέτειος έρχεται σε μία περίοδο παγκόσμιας αναταραχής και τρομακτικής αύξησης των αντισημιτικών επιθέσεων σε δεκάδες χώρες.

Ο Πάβελ Σαβίτσκι, εκπρόσωπος του μουσείου του Αουσβιτς, δήλωσε στον Guardian, ότι η σημερινή λαϊκιστική πολιτική και η ρητορική μίσους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν «τεράστια απειλή» για τη σύγχρονη κοινωνία και ότι το μουσείο επεξεργάζεται στρατηγικές για τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος όταν οι τελευταίοι επιζώντες θα έχουν πεθάνει.

. . .