Ελλάδα

Παγώνουμε τον χειμώνα, λιώνουμε το καλοκαίρι: Πού οφείλεται η ενεργειακή φτώχεια στην Ελλάδα

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat για το 2023, η Ελλάδα κατατάσσεται στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά κατοικιών που δεν μπορούν να ζεστάνουν τα σπίτια τους.

Συγκεκριμένα, το 2023 το 10,6% του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν ήταν σε θέση να διατηρήσει το σπίτι του επαρκώς ζεστό ή επαρκώς δροσερό, ποσοστό που συγκριτικά με το 2022, αυξήθηκε κατά 1,3%.

Μάλιστα η Ελλάδα συμπληρώνει την πρώτη πεντάδα των χωρών, οι πολίτες των οποίων ζουν σε σπίτια με ελλιπή θέρμανση. Στην πρώτη θέση ισοβαθμούν με ποσοστό 20,8% η Ισπανία και η Πορτογαλία, ακολουθούμενες από τη Βουλγαρία (20,7%), τη Λιθουανία (20%) και την Ελλάδα (19,2%).

Τα ποσοστά των χωρών, οι πολίτες των οποίων αδυνατούσαν να θερμάνουν επαρκώς το σπίτι τους.

Screengrab/Eurostat

Χαμηλή η ενεργειακή αποδοτικότητα των κτηρίων

Όπως εξηγεί στο CNN Greece, η καθηγήτρια στη Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ και διευθύντρια του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Θερμοδυναμικής και Ψυκτικής Τεχνολογίας Οχημάτων Ψυγείων Ειρήνη Κορωνάκη, η αδυναμία πολλών νοικοκυριών να καλύψουν τις ενεργειακές τους ανάγκες οφείλεται κυρίως στη χαμηλή ενεργειακή αποδοτικότητα των ίδιων των κτηρίων.

Η παλαιότητα των κτηρίων σε συνδυασμό με μη ενεργειακά αποδοτικά δομικά στοιχεία (διαφανή και αδιαφανή) καθώς και αντίστοιχες εγκαταστάσεις ψύξης, θέρμανσης και κλιματισμού εκτοξεύουν τις ενεργειακές καταναλώσεις των νοικοκυριών.

«Στην Αττική τουλάχιστον το 50% των κτηρίων είναι τελείως αμόνωτα», δηλώνει στο CNN Greece η κ. Κορωνάκη και εξηγεί: «Αυτό συμβαίνει διότι μέχρι το 1980 δεν υπήρχε ο κανονισμός θερμομόνωσης για τα δομικά στοιχεία των κτηρίων. Από το 2011 και μετά ξεκίνησε η εφαρμογή του Κανονισμού Ενεργειακής Απόδοσης Κτηρίων (ΚΕΝΑΚ) με μία αναθεώρηση το 2017 με βελτιωμένα όρια θερμοφυσικών ιδιοτήτων δομικών υλικών».

Την πρώτη τριάδα σε ποσοστά μη επαρκών ενεργειακά κτηρίων, συμπληρώνει η περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας με ποσοστό 62% και η περιφέρεια Βορείου Αιγαίου με ποσοστό κοντά στο 63%. Πρέπει να τονιστεί ότι στις θερμικά ανοχύρωτες κατοικίες διαμένουν κατά κύριο λόγο οικογένειες που ζουν στο όριο ή κάτω από το όριο της φτώχειας.

Η καθηγήτρια του ΕΜΠ τονίζει επίσης ότι σημαντικό ρόλο στο ζήτημα της ενεργειακής ένδειας διαδραματίζουν και οι ενεργειακές υποδομές, καθώς τα περισσότερα κτήρια διαθέτουν λέβητες πετρελαίου ή φυσικού αερίου που έχουν χαμηλό βαθμό απόδοσης και οι οποίοι στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης θα πρέπει να αντικατασταθούν, «να εξηλεκτριστούν», όπως λέει η κ. Κορωνάκη προκειμένου να μειώσουν τον αντίκτυπο στο περιβάλλον.

«Η εν λόγω αναβάθμιση καλύπτεται από το πρόγραμμα “ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ”, του οποίου η εφαρμογή θα πρέπει να διευρυνθεί και να συμπεριλάβει και τα δημόσια κτήρια και τα κτήρια του τριτογενούς τομέα», λέει η καθηγήτρια του ΕΜΠ, τονίζοντας παράλληλα ότι μόνο τα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης δεν επαρκούν για να λύσουν το ζήτημα της ενεργειακής φτώχειας.

«Χρειάζονται προγράμματα που να μην επικεντρώνονται μόνο στο κέλυφος των κτηρίων αλλά και στις ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις. Θα πρέπει να αντικατασταθούν τα υφιστάμενα συστήματα ψύξης και θέρμανσης με πιο αποδοτικά μέσα, όπως είναι οι αντλίες θερμότητας εναλλακτικών ψυκτικών μέσων με χαμηλό περιβαλλοντικό αντίκτυπο και υψηλούς συντελεστές συμπεριφοράς, ενώ παράλληλα θα πρέπει να στοχεύουμε και στην ενίσχυση της ενεργειακής συμπεριφοράς των καταναλωτών αλλά και των μηχανικών με εργαλεία ορθής διαχείρισης της κατανάλωσης, με μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, με ορθή εφαρμογή ΑΠΕ και με συμμετοχή σε ενεργειακούς συνεταιρισμούς», προτείνει η κ. Κορωνάκη.

Οι πιο επιβαρυμένες περιφέρειες της Ελλάδας

Η ενεργειακή ένδεια που βιώνουν εκατομμύρια νοικοκυριά στην Ελλάδα προκύπτει και από τα στοιχεία του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ). Στην ανάλυση επικαιρότητας που δημοσίευσε στα τέλη του περασμένου Νοεμβρίου με τίτλο: «Διερεύνηση των επιδράσεων της ενεργειακής κρίσης 2021- 2022 στην ενεργειακή ένδεια των ελληνικών νοικοκυριών σε επίπεδο περιφερειών», το ΚΕΠΕ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου.

kryo spiti sompa.jpg

Παλιό σπίτι με σόμπα

Pexels/Photo by fatmanur imanci

«Είναι γνωστό ότι τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος αντιμετωπίζουν πρόβλημα στην πλήρη κάλυψη των αναγκών τους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το χαμηλό εισόδημα, όχι μόνο δεν επαρκεί για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του νοικοκυριού, καθώς κατευθύνεται προς την κάλυψη άλλων άμεσων αναγκών διαβίωσης (π.χ. διατροφή, στέγαση κλπ.), αλλά οδηγεί και στην μη κάλυψη άλλων υποχρεώσεων (π.χ. ασφαλιστικών, φορολογικών, τραπεζικών κλπ.), αναφέρει μεταξύ άλλων το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών.

Από την ανάλυση του ΚΕΠΕ προκύπτει ότι η περιφέρεια που παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό οικονομικής αδυναμίας για ικανοποιητική θέρμανση είναι η Δυτική Ελλάδα (30,3%) και ακολουθούν οι περιφέρειες Πελοποννήσου (21,5%) και Αττικής (20,9%).

Η ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΚΕΠΕ

Πώς ορίζεται η ενεργειακή φτώχεια

Ο καθορισμός του ποιος τελικά είναι ενεργειακά φτωχός είναι μία δύσκολη εξίσωση, καθώς η ενεργειακή ευαλωτότητα έχει πολλά πρόσωπα, εξαρτάται από πολλαπλούς παράγοντες και έχει ακόμη περισσότερες προεκτάσεις.

Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει ο Συνήγορος του Πολίτη «η ενεργειακή φτώχεια είναι η αδυναμία πρόσβασης στις σύγχρονες υπηρεσίες ενέργειας […] Είναι η κατάσταση ενός νοικοκυριού που αδυνατεί να έχει πρόσβαση στις πλέον βασικές υπηρεσίες ενέργειας για επαρκή θέρμανση, μαγείρεμα, φωτισμό και τη χρήση οικιακών συσκευών, όταν τα μέλη του δεν μπορούν να το κρατήσουν επαρκώς θερμαινόμενο το σπίτι τους σε λογικό κόστος βάσει του εισοδήματός τους».

Μάλιστα αναφέρει ότι σχετίζεται με ένα ευρύ φάσμα φυσικών και ψυχικών ασθενειών όπως η κατάθλιψη, το άσθμα και οι καρδιακές παθήσεις, ενώ υποστηρίζει ότι η ενεργειακή ένδεια προκαλείται από τη σύγκλιση πέντε παραγόντων:

  • του χαμηλού εισοδήματος
  • των υψηλών τιμών καυσίμων
  • της χαμηλής ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων
  • της μερικής κατάληψης (χρήσης) των κατοικιών και
  • της παλαιότητας των κτηρίων
kryo kalorifer.jpg

Γυναίκα στέκεται κοντά σε σώμα καλοριφέρ.

Pexels / Photo by Mâide Arslan

Σύμφωνα με το ερευνητικό κέντρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Joint Research Centre, «το 8%-16% του πληθυσμού της Ε.Ε. αντιμετωπίζει ενεργειακή φτώχεια», ενώ σχεδόν το 30% των νοικοκυριών σε Ελλάδα και Βουλγαρία δεν καλύπτει τις ενεργειακές του ανάγκες.

Τιμές της ενέργειας

Οι τιμές της ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση σταθεροποιήθηκαν μετά ένα χρόνο ύστερα από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στις αρχές του 2022, με τον ετήσιο ρυθμό πληθωρισμού για τις τιμές ενέργειας για το 2024 να είναι ελαφρώς αρνητικός τους περισσότερους μήνες.

Από τις 3 Ιανουαρίου 2025, οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας για οικιακούς τελικούς χρήστες διέφεραν σε μεγάλο βαθμό στην Ευρώπη: κυμαίνονταν από 9,1 λεπτά του ευρώ/kWh στη Βουδαπέστη έως 40,4 λεπτά του ευρώ/kWh στο Βερολίνο, ενώ ο μέσος όρος της ΕΕ ήταν 25,5 λεπτά του ευρώ/kWh, σύμφωνα με τον Δείκτη Τιμών Ενέργειας Οικιακής Χρήσης (HEPI) που καταρτίστηκε από την Energie-Control Austria, τη MEKH και τη VaasaETT.

Όταν οι τιμές προσαρμόζονται στα πρότυπα αγοραστικής δύναμης (PPS), η κατάταξη των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας μεταβάλλεται σημαντικά. Εκφραζόμενες σε PPS, οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας κυμαίνονταν από 10,6 στο Όσλο έως 43,9 στην Πράγα, δείχνοντας τις σημαντικές μετατοπίσεις στην κατάταξη σε σύγκριση με τις ονομαστικές τιμές.

times ilektrikis energeias HEPI.jpg

Οι τιμές του οικιακού ρεύματος σε 32 ευρωπαϊκές πρωτεύουσες τον Ιανουάριο του 2025.

Screengrab/energypriceindex.com

Αυτές οι αλλαγές υποδηλώνουν ότι, ενώ οι πρωτεύουσες της Ανατολικής Ευρώπης έχουν συχνά χαμηλότερες ονομαστικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, η χαμηλότερη αγοραστική δύναμη καθιστά την ηλεκτρική ενέργεια μεγαλύτερη οικονομική επιβάρυνση για τα νοικοκυριά. Αντίθετα, οι πόλεις της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης μπορεί να φαίνονται ακριβές σε ονομαστικούς όρους, αλλά γίνονται σχετικά πιο προσιτές όταν προσαρμόζονται για PPS.

Αντίστοιχα η μέση τιμή του φυσικού αερίου για τον τελικό χρήστη, τον προηγούμενο μήνα, σημείωσε σημαντική αύξηση της τάξης του 4% σε όλη την Ευρώπη λόγω των χαμηλών θερμοκρασιών που καταγράφηκαν αλλά και της διακοπής των ροών φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας. Από τις 27 υπό εξέταση πρωτεύουσες, οι 17 κατέγραψαν αυξήσεις τιμών σε διάφορα επίπεδα, ενώ μόνο τέσσερις από αυτές σημείωσαν μέτριες μειώσεις τιμών.

times fysikou aeriou HEPI.jpg

Οι τιμές του φυσικού αερίου σε 26 ευρωπαϊκές πρωτεύουσες τον Ιανουάριο του 2025.

Screengrab/energypriceindex

Ο δείκτης αναφοράς TTF – Title Transfer Facility που είναι η κύρια εικονική αγορά αναφοράς για τη διαπραγμάτευση φυσικού αερίου στην Ευρώπη, παρέμεινε πάνω από το όριο των 45 ευρώ/MWh για ολόκληρο τον μήνα, ξεπερνώντας τα 50 ευρώ/MWh στο τέλος Ιανουαρίου, επίπεδο που είχε παρατηρηθεί για τελευταία φορά τον Νοέμβριο του 2023.

Οι ευρωπαϊκές εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου είναι σήμερα κατά 55% πλήρεις, δηλαδή κάτω από τα επίπεδα που καταγράφηκαν την ίδια περίοδο πέρυσι. Παρόλο που δεν υπάρχουν άμεσες ανησυχίες για την ασφάλεια του εφοδιασμού, οι ευρωπαϊκοί στόχοι αποθήκευσης ενόψει του επόμενου χειμώνα συμβάλλουν στις πιέσεις στις τιμές, δεδομένων των αβεβαιοτήτων που αναδύονται για τον εφοδιασμό.




Δημοσιεύτηκε ! 2025-02-22 11:54:00

Back to top button