«Παγκόσμια ψύξη»: Σχέδιο επιστημόνων του κλίματος που χρηματοδοτείται από τους φορολογούμενους

Γράφει η Γιάννα Μυράτ
Στο κλασικό επεισόδιο των Simpsons του 1995 Who Shot Mr Burns?, ο ύπουλος Μοντγκόμερι Μπερνς (που μοιάζει με τον Ρότσιλντ) συνωμοτεί για να αυξήσει την τεράστια περιουσία του αναγκάζοντας τον Σπρίνγκφιλντ να πληρώσει για θερμότητα και ηλεκτρισμό όλο το εικοσιτετράωρο, εμποδίζοντας τον ήλιο….
«Από την αρχή του χρόνου, ο άνθρωπος λαχταρούσε να καταστρέψει τον ήλιο», λέει. «Θα κάνω το επόμενο καλύτερο πράγμα: θα τον αποκλείσω!» Το “σκοτεινό” σχέδιο του να σβήσει τις ακτίνες του αστεριού μας, χρησιμοποιώντας έναν γιγάντιο καθρέφτη στην κορυφή ενός βουνού, αποδοκιμάζεται από τον βοηθό του, Σμίτερς.

Ενώ οι προσπάθειες αλλαγής του κλίματος παρεμβαίνοντας στον ήλιο ήταν κάποτε τροφή για κινούμενα σχέδια ή μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας, οι σημερινοί επιστήμονες εξετάζουν ενεργά την ιδέα για… έναν πιο “αλτρουιστικό σκοπό”, αναφέρει δημοσίευμα του The Telegraph.
Βρίσκοντας έναν ασφαλή τρόπο για να μειώσουν τις ακτίνες του ήλιου, οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι θα μπορούσαν να επιφέρουν μια ελεγχόμενη περίοδο «παγκόσμιας ψύξης» για τον μετριασμό των καταστροφικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής….
Οι θεωρητικές προσεγγίσεις περιλαμβάνουν απελευθέρωση σωματιδίων στην ανώτερη ατμόσφαιρα που εκτρέπουν την ακτινοβολία του ήλιου (μέθοδος γνωστή και ως χημικοί αεροψεκασμοί), αραίωση νεφών μεγάλου υψομέτρου που συμβάλλουν στο φαινόμενο του «θερμοκηπίου» ή ακόμη και κατασκευή τεράστιων καθρεφτών στο διάστημα για να μπλοκάρουν το φως του Ήλιου.
Η ιδέα της απόπειρας ριζικής γεωμηχανικής έχει αποδειχθεί αμφιλεγόμενη, με τους ακαδημαϊκούς να ανησυχούν για τους κινδύνους που ενέχει η χειραγώγηση της ατμόσφαιρας του πλανήτη μας αντί να εστιάζουν στη μείωση των εκπομπών.
Αλλά η βρετανική κυβέρνηση ετοιμάζεται να διαθέσει μετρητά από τους φορολογούμενους από την Υπηρεσία Προηγμένης Έρευνας και Εφεύρεσης (Advanced Research and Invention Agency – Aria) σε δοκιμές πεδίου για να ελέγξουν εάν η κλιματική γεωμηχανική επιστημονικής φαντασίας θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα.
Η Aria είναι ένα εργαστήριο καινοτομίας που ήταν το πνευματικό τέκνο του Ντόμινικ Κάμινγκς, του πρώην Νο 10 συμβούλου του Μπόρις Τζόνσον. Οπλισμένη με 800 εκατομμύρια λίρες, είναι επιφορτισμένη με την επιδίωξη επιστημονικής έρευνας για να ξεκλειδώσει «καινοτομίες στα όρια του δυνατού».
Η πρωτοβουλία βασίζεται στο πρότυπο του αμερικανικού ερευνητικού οργανισμού Darpa, που ξεκίνησε στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου, του οποίου η έρευνα αιχμής συνέβαλε στην ανάπτυξη του GPS, των drones και του προσωπικού υπολογιστή.
Η Aria έχει βάλει σκοπό να αντιμετωπίσει επιστημονικές προσπάθειες υψηλού κινδύνου και υψηλής ανταμοιβής, από την κατασκευή ανθρωποειδών ρομπότ μέχρι την ανάπτυξη εγκεφαλικών εμφυτευμάτων.
Αλλά είναι το έργο του οργανισμού για το κλίμα που προκαλεί ανησυχία στους ακαδημαϊκούς. Σε μια «διατριβή προγράμματος», που αναπτύχθηκε από τον καθηγητή Μαρκ Σάιμς του Πανεπιστημίου της Γλασκόβης, η Aria ζητά προτάσεις «διερευνώντας επιλογές για ενεργό ψύξη της Γης».
Η διατριβή σημειώνει ότι η ενασχόληση με τέτοια γεωμηχανική θα ήταν θέμα «κινδύνου εναντίον κινδύνου»,  αναγνωρίζοντας ότι υπάρχει συζήτηση για το εάν η κοινωνία πρέπει να «αγοράσει χρόνο» «χειραγωγώντας ορισμένες μεταβλητές για τη μείωση των παγκόσμιων θερμοκρασιών σε βραχυπρόθεσμη έως μεσοπρόθεσμη βάση».
Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι η ανάπτυξη τεχνολογιών γεωμηχανικής ως λύση στην κλιματική αλλαγή είναι γεμάτη με ηθικά προβλήματα. Οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν την εκτροπή πόρων από τη μείωση των εκπομπών άνθρακα ή τη δημιουργία ψεύτικων ελπίδων ότι θα προκύψει μια deus ex machina λύση για να σώσει τον πλανήτη.
Άλλοι ανησυχούν ότι εάν αναπτυσσόταν μια τεχνολογία, θα ήταν αδύνατο να επιτευχθεί διεθνής συμφωνία για τον τρόπο χρήσης της. Ακόμα χειρότερα, η θεραπεία θα μπορούσε να αποδειχθεί χειρότερη από το δηλητήριο, με αποτέλεσμα απρόβλεπτες και καταστροφικές συνέπειες για τη βιόσφαιρα.
Ο Σάιμς, ωστόσο, επιμένει ότι «το έργο που πρόκειται να χρηματοδοτήσουμε δεν έχει σχεδιαστεί ως υποκατάστατο της απαλλαγής από τον άνθρακα». Αντίθετα, προορίζεται να παρέχει θεμελιώδη έρευνα σε περίπτωση που η ανθρωπότητα ταξιδεύει πάνω από ένα «σημείο ανατροπής» που οδηγεί σε ξαφνική, ανεξέλεγκτη υπερθέρμανση του πλανήτη.
Θα ερευνήσει επίσης τις «νομικές, ηθικές, διακυβέρνησης και γεωπολιτικές διαστάσεις» των διαφορετικών προσεγγίσεων της γεωμηχανικής.
Δεν είναι όλοι πεπεισμένοι στην ερευνητική κοινότητα. Το 2022, 500 επιστήμονες υπέγραψαν μια ανοιχτή επιστολή ζητώντας ένα παγκόσμιο μορατόριουμ για την έρευνα στον τομέα της ηλιακής γεωμηχανικής.
«Η κερδοσκοπική πιθανότητα μελλοντικής ηλιακής γεωμηχανικής κινδυνεύει να γίνει ισχυρό επιχείρημα για τους λομπίστες της βιομηχανίας, τους αρνητές του κλίματος και ορισμένες κυβερνήσεις να καθυστερήσουν τις πολιτικές απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές», ανέφεραν.
Ενώ το έγγραφο της Aria δεν πιέζει για κάποια συγκεκριμένη μέθοδο ψύξης του πλανήτη, παρέχει ορισμένα «μη εξαντλητικά» παραδείγματα. Αυτά περιλαμβάνουν τη «λάμπρυνση θαλάσσιων νεφώσεων», όπου θα μπορούσαν να δημιουργηθούν ωκεάνια σύννεφα χρησιμοποιώντας αλμυρό νερό για να αντανακλούν την ακτινοβολία του Ήλιου.
Άλλα παραδείγματα περιλαμβάνουν την «πάχυνση φύλλου πάγου», όπου ο πάγος της Αρκτικής θα μπορούσε θεωρητικά να αποκατασταθεί. Εταιρείες όπως η Real Ice έχουν προτείνει τη χρήση drones για την άντληση θαλασσινού νερού στον αέρα, το οποίο στη συνέχεια συμπυκνώνεται και σχηματίζει νέο πάγο.
Ακόμη πιο περίεργοι είναι οι «ανακλαστήρες που βασίζονται στο διάστημα», οι τεράστιοι καθρέφτες που θα μπορούσαν -θεωρητικά- να εκτοξευθούν στο διάστημα για να εκτρέψουν ένα μέρος των ακτίνων του ήλιου για να μειώσουν τη θερμοκρασία της Γης.

Η Aria δεν είναι το πρώτο επιστημονικό ίδρυμα που εξερευνά τη μετατροπή των θεωριών σχετικά με τη γεωμηχανική σε πραγματικότητα. Το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ διεξήγαγε χρόνια έρευνας με στόχο την απελευθέρωση ανακλαστικών σωματιδίων στην ατμόσφαιρα για να δοκιμάσει την επίδρασή τους – που ονομάζεται Στρατοσφαιρικό Πείραμα Ελεγχόμενης Διαταραχής (οι γνωστοί και ως “χημικοί αεροψεκασμοί”).
Ο απώτερος στόχος ήταν να κατανοηθεί εάν μια μαζική, μακροπρόθεσμη απελευθέρωση ανακλαστικών σωματιδίων, όπως τα θειικά αερολύματα, θα μπορούσε να αντιστρέψει την κλιματική αλλαγή.
Θεωρητικά, αυτό θα αντικατοπτρίζει το φαινόμενο του κλίματος που παρατηρείται στον απόηχο της ηφαιστειακής δραστηριότητας. Οι προϊστορικές ηφαιστειακές υπερεκρήξεις πιστεύεται ότι προκάλεσαν σύντομη ψύξη της Γης – γνωστός ως ηφαιστειακός χειμώνας.
Ωστόσο, ένα σχέδιο του 2021 για τη διεξαγωγή δοκιμαστικής πτήσης πάνω από τη Σουηδία, με την υποστήριξη του Μπιλ Γκέιτς, αντιμετωπίστηκε με σφοδρή τοπική αντίσταση από τους ιθαγενείς Σάμι, από τους οποίους δεν ζητήθηκε η γνώμη και προειδοποιήθηκε ότι η δοκιμή «ενέχει κινδύνους καταστροφικών συνεπειών». Νωρίτερα φέτος, το έργο σταμάτησε εντελώς.
Ιδιωτικές εταιρείες έχουν επίσης πειραματιστεί με τη γεωμηχανική. Το 2022, μια αμερικανική start-up με την ονομασία Make Sunsets απελευθέρωσε δύο μετεωρολογικά μπαλόνια στα ανοικτά των ακτών του Μεξικού, που έφεραν μια μικρή ποσότητα σωματιδίων αερολύματος. Η νεοσύστατη εταιρεία είχε υποσχεθεί να πουλήσει τελικά «πιστώσεις ψύξης» σε εταιρείες που επένδυσαν.
Ωστόσο, το κόλπο απέτυχε και το Μεξικό απαγόρευσε αμέσως οποιαδήποτε μελλοντικά πειράματα ηλιακής γεωμηχανικής.
Ωστόσο, αυτό δεν έχει σταματήσει την ιδέα ότι μπορούμε να αλλάξουμε το κλίμα με την τεχνολογία να κερδίζει έδαφος στη Silicon Valley και μεταξύ των ελίτ του κόσμου. Οι τεχνολόγοι που έχουν υποστηρίξει τις ιδέες είναι ο Μπιλ Γκέιτς και ο συνιδρυτής του Facebook, Ντάστιν Μόσχαβιτς, όπως και ο δισεκατομμυριούχος χρηματοδότης Τζορτζ Σόρος.
Ορισμένοι επικριτές διαμαρτύρονται ότι ακόμη και η απόπειρα επιτόπιων δοκιμών ιδεών γεωμηχανικής είναι άστοχη, υπονομεύοντας τους τεράστιους πόρους και τις επενδύσεις που θα χρειάζονταν για να γίνουν πραγματικότητα.
«Η έρευνα μικρής κλίμακας δεν θα μας πει τι πρέπει να γνωρίζουμε, αλλά θα είναι μια ολισθηρή πορεία προς την τεχνολογική ανάπτυξη», λέει ο καθηγητής Άρτι Γκούπτα, εμπειρογνώμονας περιβαλλοντικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Wageninen.
Η ανάπτυξη ανακλαστικών αερολυμάτων, για παράδειγμα, θα σήμαινε «εκατοντάδες αεροσκάφη που πετούν 24 ώρες το 24ωρο, καθημερινά, για δεκαετίες», προσθέτει, κοστίζοντας δισεκατομμύρια λίρες. «Απλώς δεν ξέρουμε ποιος θα είναι ο αντίκτυπός τους μέχρι να προσπαθήσουμε σε πλανητική κλίμακα», λέει.
Η Λίλι Φερ, διευθύντρια του προγράμματος ορυκτών οικονομίας στο Κέντρο Διεθνούς Περιβαλλοντικού Δικαίου, προσθέτει: «Κανείς δεν πρέπει να ελέγχει τον παγκόσμιο θερμοστάτη. Οι κίνδυνοι είναι πολύ μεγάλοι, με τη δυνατότητα να διαταράξουν τα καιρικά μοτίβα και να βλάψουν δισεκατομμύρια ανθρώπους».
Αλήθεια, αν η «θεωρία συνωμοσίας» ότι μέθοδοι γεωμηχανικής ήδη διενεργούνται μυστικά εδώ και δεκαετίες, επειδή οι παγκόσμιες κοινότητες δεν είναι έτοιμες να τις αποδεχτούν, μήπως τελικά είναι η πραγματική αιτία που βλέπουμε τελευταία τόσα ακραία φαινόμενα;
 
Με πληροφορίες από The Telegraph