Ο άνθρωπος που, κατά τύχη, απαγχόνισε τον Αϊχμαν

Οι περισσότεροι τον ρωτούσαν πώς κατάφερναν να συνεννοούνται: «Με τα χέρια, με τη γλώσσα του σώματος. Δεν ήξερα γερμανικά […] Δεν υπήρχε άλλος τρόπος. Τελικά εκείνος καταλάβαινε εμένα και εγώ καταλάβαινα εκείνον». Και γιατί επιλέχτηκε αυτός: «Επειδή εγώ δεν διψούσα για εκδίκηση. Στην αρχή δεν ήξερα καν ποιος ήταν ο Αϊχμαν».

Ο Σαλόμ Ναγκάρ, ο άνθρωπος που το 1962 εκτέλεσε τη θανατική ποινή που επιβλήθηκε στον Αδόλφο Αϊχμαν άφησε την τελευταία του πνοή στο Ισραήλ σε ηλικία 86 ετών. Νεαρός δεσμοφύλακας εκείνη την περίοδο είδε τη ζωή του να παίρνει μια αναπάντεχη τροπή, όταν επιλέχθηκε με κλήρο να αναλάβει χρέη δημίου, πατώντας το κουμπί που άνοιξε την καταπακτή της αγχόνης πάνω στην οποία στεκόταν ο εμπνευστής και πρωτεργάτης της «Τελικής Λύσης», ο αρχιτέκτονας του Ολοκαυτώματος εκατομμυρίων Εβραίων.

Ο ναζί εγκληματίας είχε συλληφθεί το 1960 από τη Μοσάντ στην Αργεντινή, όπου ζούσε με πλαστή ταυτότητα. Κατά την ολοκλήρωση της δίκης του -την οποία κατέγραψε δημοσιογραφικά όσο και φιλοσοφικά η Χάνα Αρεντ στο περίφημο δοκίμιό της «Ο Αϊχμαν στην Ιερουσαλήμ: μια Εκθεση για την Κοινοτοπία του Κακού»- ο γενικός εισαγγελέας Γκίντεον Χάουσνερ ζήτησε από τους δικαστές την επιβολή της εσχάτης των ποινών: «Οταν στέκομαι μπροστά σας, δεν είμαι μόνος: μαζί μου υπάρχουν έξι εκατομμύρια κατήγοροι», είχε πει.

Η θανατική ποινή του Αϊχμαν εκτελέστηκε στη φυλακή της Ράμλα ενώ οι στάχτες του σκορπίστηκαν στη θάλασσα. Ηταν η πρώτη και τελευταία φορά που ισραηλινό δικαστήριο καταδίκασε κάποιον σε θάνατο. Επί μισό αιώνα ο Σαλόμ Ναγκάρ δεν μπορούσε να μιλήσει σε κανέναν για αυτό το συνταρακτικό γεγονός -«δεν το αποκάλυψα ούτε στη γυναίκα μου»- έως ότου η ισραηλινή κυβέρνηση ήρε το απόρρητο, και μπόρεσε, τελικά, να εξιστορήσει τα καθέκαστα: «Μια μέρα ο διοικητής με πλησίασε και με ρώτησε: “Σαλόμ θα ήθελες να πατήσεις το κουμπί;”. Πίστευε ότι μου έκανε μεγάλη τιμή. Αλλωστε αυτή είναι η σημαντικότερη από τις εντολές των Γραφών: “Εξάλειψε τη μνήμη του Αμαλήκ”, εκείνων που θέλουν να εξοντώσουν τους Εβραίους… Αλλά εγώ απάντησα ότι δεν ήθελα. Υπήρχαν άλλοι που το αισθάνονταν […] ήμουν ο μοναδικός δεσμοφύλακας που έλεγε ότι δεν ήθελε να πατήσει το κουμπί. Εριξαν κλήρο. Και ο διοικητής μου είπε “Είναι διαταγή. Ηταν γραφτό. Εσύ θα το κάνεις…”», είχε αναφέρει, μεταξύ άλλων, σε συνέντευξη που είχε δώσει πριν από χρόνια στον Φραντσέσκο Μπατιστίνι, δημοσιογράφο της ιταλικής εφημερίδας Corriere della Sera.

Πριν από την εκτέλεση, ο Ναγκάρ είχε περάσει έξι μήνες στην ειδική ομάδα φρούρησης του Αϊχμαν. «Είκοσι δύο άτομα τον παρακολουθούσαμε. Εγώ ήμουν στο κελί του και δοκίμαζα το φαγητό. Φοβούνταν ότι θα τον δηλητηρίαζαν. Αυτός ήταν το κακό προσωποποιημένο, αλλά γνωρίζουμε πώς ήταν αυτοί οι Γερμανοί: έδειχναν τόσο άδολοι στην καθημερινότητά τους… Ο Αϊχμαν διάβαζε πολύ, πάντα μου έλεγε ευχαριστώ στα ισπανικά. Μια φορά του έλαχε η “Λολίτα” του Ναμπόκοφ, το βρήκε αποκρουστικό και μου το επέστρεψε σοκαρισμένος. Τον συνόδευα στην τουαλέτα και εκείνος πρόσεχε ώστε να μην αντιληφθώ τη δυσάρεστη οσμή, έπλενε τα χέρια του. Ηταν ευγενικότατος. Εάν δεν γνώριζα, θα τον περνούσα για άγιο!».

Την ημέρα της εκτέλεσης ο Ναγκάρ δεν την ξέχασε ποτέ: «Δεν είχα δει ποτέ άνθρωπο να απαγχονίζεται. Ημουν 26 χρόνων, τι ήξερα τότε; Στεκόμουν μπροστά του. Πρόσεξα το χλωμό του πρόσωπο, τα φουσκωμένα μάτια, μεγάλα, σταθερά, σαν να με κοιτούσε. Ζήτησα να φύγω, αλλά ο διοικητής είπε όχι: “Δεν είναι παιχνίδι, σήκωσέ τον και βγάλε τη θηλιά!”. έτρεμα. Οταν τον πήγαμε στο αποτεφρωτήριο, κάπου κοντά στο Τελ Αβίβ, για να τον κάψουμε και να σκορπίσουμε τη στάχτη στη θάλασσα, ανακατεύτηκα. Με συνόδευσαν στο σπίτι, με είδε η γυναίκα μου, “μα πού ήσουν;” με ρώτησε. «Θα το ακούσεις σε λίγες ώρες στις ειδήσεις…”, απάντησα, και ίσως να κατάλαβε κάτι».

Ο Δήμιος, όπως τον αποκαλούσαν, έδωσε αγώνα για να ξεπεράσει το γεγονός: «Επί έναν χρόνο είχα εφιάλτες. Εκτοτε στράφηκα στη θρησκεία. Προσεύχομαι, νηστεύω, μελετώ. Και άρχισα να νιώθω λίγο καλύτερα». Ο Ναγκάλ έγινε, τελικά, χασάπης κοσέρ. «Εάν μια μέρα με φώναζαν να εκτελέσω έναν άλλο ναζί, θα απαντούσα “αρκετά” και “ευχαριστώ”. Ξεχάστε με εμένα. Δεν το κάνω πια αυτό», είχε επισημάνει στον ιταλό δημοσιογράφο.