Ορυζώνες και «σφουγγαροπόλεις»: Πώς οι Ασιάτες αρχιτέκτονες αντιμετωπίζουν τις πλημμύρες

Μεγαλώνοντας στην Μπαγκόκ τη δεκαετία του 1980, η Kotchakorn Voraakhom θυμάται να παίζει στα νερά των πλημμυρών σε μια μικρή βάρκα που είχε κατασκευάσει ο πατέρας της. Αλλά μετά από τρεις δεκαετίες, οι πλημμύρες μετατράπηκαν από μια διασκεδαστική παιδική ανάμνηση σε μια καταστροφική εμπειρία.

Το 2011, η Voraakhom και η οικογένειά της – μαζί με εκατομμύρια άλλους στην Μπανγκόκ – βρέθηκαν εκτοπισμένοι και άστεγοι από πλημμύρες που διήρκεσαν πάνω από τρεις μήνες και σκότωσαν περισσότερους από 800 ανθρώπους. Οι επιστήμονες συνέδεσαν αργότερα τις πλημμύρες με τις αυξημένες βροχοπτώσεις που προκλήθηκαν από τις ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Αυτή η εθνική καταστροφή συγκλόνισε βαθιά τη Voraakhom. Ίδρυσε τη δική της εταιρεία αρχιτεκτονικής τοπίου, την Landprocess, η οποία μεταξύ άλλων σχεδίασε μια τεράστια οροφή πανεπιστημίου γεμάτη πράσινο, εμπνευσμένη από τις αναβαθμίδες ορυζώνων, μια παραδοσιακή μορφή γεωργίας που εφαρμόζεται στην Ασία εδώ και περίπου 5.000 χρόνια.

Έμπνευση από το παρελθόν

Όπως αναφέρει το BBC News, η οροφή του πανεπιστημίου που σχεδίασε η Voraakhom αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης τάσης στην Ασία, όπου αρχιτέκτονες να αναζητούν έμπνευση από τις αναβαθμίδες ορυζώνων και άλλες γεωργικές κληρονομιές της περιοχής για να βοηθήσουν τις αστικές κοινότητες να μειώσουν την υπεράντληση και τις πλημμύρες.

«Πολλές από τις απαντήσεις για το μέλλον της κλιματικής αλλαγής, βρίσκονται στην πραγματικότητα στο παρελθόν», λέει η Voraakhom.

Στο Πανεπιστήμιο Thammasat, βόρεια της Μπανγκόκ, σειρές μικρών ορυζώνων ξεκινούν από την κορυφή του κτιρίου και κατεβαίνουν την πράσινη οροφή της Voraakhom, επιτρέποντας στην πανεπιστημιούπολη να συλλέγει το νερό της βροχής και να καλλιεργεί τρόφιμα.

Υπάρχουν τέσσερις λίμνες γύρω από το κτίριο για να συλλαμβάνουν και να συγκρατούν το νερό που ρέει προς τα κάτω. Τις ξηρές ημέρες, το νερό αυτό αντλείται ξανά προς τα πάνω, με την καθαρή ενέργεια που παράγεται από τους ηλιακούς συλλέκτες στην οροφή, και χρησιμοποιείται για την άρδευση των ορυζώνων.

Όταν η οροφή κατασκευάστηκε το 2019, έγινε το μεγαλύτερο αστικό υπερυψωμένο αγρόκτημα της Ασίας, με 7.000 τ.μ. από τα συνολικά 22.000 τ.μ. να είναι αφιερωμένα στη βιολογική γεωργία.

Σε σύγκριση με μια στέγη από σκυρόδεμα, η πράσινη στέγη μπορεί να επιβραδύνει την απορροή – την περίσσεια του βρόχινου νερού που ρέει στο έδαφος, ένα μεγάλο πρόβλημα για την Μπανγκόκ – κατά περίπου 20 φορές, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Voraakhom. Μπορεί επίσης να μειώσει τη θερμοκρασία στο εσωτερικό του κτιρίου κατά 2 έως 4 βαθμούς κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Μια γεωργική πρακτική 5.000 ετών

Οι αναβαθμίδες ορυζώνων απαντώνται βρίσκονται σε πολλές ασιατικές χώρες, όπως η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ταϊλάνδη, το Βιετνάμ και οι Φιλιππίνες. Η προέλευσή τους εντοπίζεται στη λεκάνη του ποταμού Γιανγκτσέ στην Κίνα πριν από περισσότερα από 5.000 χρόνια.

Αν και τα σχήματα και τα μεγέθη τους μπορεί να διαφέρουν, όλες είναι κατασκευασμένες έτσι ώστε να ακολουθούν τις φυσικές γραμμές του τοπίου, πράγμα που σημαίνει ότι κάθε στρώμα έχει ίσο υψόμετρο πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Αυτό τους επιτρέπει να συλλέγουν και να συγκρατούν τη βροχή και να τη χρησιμοποιούν για να θρέψουν το έδαφος και τις καλλιέργειες.

Η «σφουγγαρόπολη» των Κινέζων

Αυτή η τεχνογνωσία, που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά αγροτών, μπορεί να ωφελήσει σημαντικά τις ασιατικές πόλεις όσον αφορά τη διαχείριση των βροχοπτώσεων, σύμφωνα με τον Yu Kongjian, καθηγητή αρχιτεκτονικής τοπίου στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου και εγκέφαλο πίσω από την ιδέα της «σφουγγαρόπολης».

Οι κινεζικές πόλεις – όπως και πολλές άλλες στην Ασία – έχουν κλίμα μουσώνων, το οποίο χαρακτηρίζεται από βροχερά καλοκαίρια και ξηρότερους χειμώνες.

Μέχρι και το ένα τρίτο της ετήσιας βροχόπτωσης – 300 έως 500 χιλιοστά βροχής – μπορεί να πέσει μέσα σε μια μέρα, σύμφωνα με τον Yu.

Αυτές οι τρομαχτικές βροχοπτώσεις σημαίνουν ότι τα μέτρα ελέγχου των πλημμυρών πρέπει να βασίζονται σε μεθόδους που έχουν δοκιμαστεί αποτελεσματικά επί χιλιάδες χρόνια, υποστηρίζει.

Οι αναβαθμίδες ορυζώνων είναι ένας από τους πυλώνες της θεωρίας της «σφουγγαρόπολης» του Yu, η οποία παροτρύνει τις πόλεις να στραφούν στο χώμα και το πράσινο – και όχι στο ατσάλι ή το τσιμέντο – για να λύσουν τα προβλήματα των πλημμυρών και της υπερβολικής βροχόπτωσης. Σύμφωνα με τον ίδιο, το νερό της βροχής πρέπει να απορροφάται και να συγκρατείται στην πηγή, να επιβραδύνεται η ροή του και στη συνέχεια να προσαρμόζεται στο σημείο όπου καταλήγει.

Από το 1997, έχει σχεδιάσει περισσότερα από 500 έργα «σφουγγαρόπολης» με έμπνευση από τις αναβαθμίδες, σε όλη την Κίνα. Μελέτες έχουν δείξει ότι ορισμένα από αυτά έχουν εντυπωσιακά αποτελέσματα, όπως το πάρκο Yanweizhou που ολοκληρώθηκε το 2014 στη γενέτειρα του Yu, την Jinhua, το οποίο χρησιμοποιεί αναβαθμίδες και φυτά που μπορούν να προσαρμοστούν σε υποβρύχιο περιβάλλον. Ως αποτέλεσμα, το ετήσιο μέγιστο επίπεδο πλημμύρας του πάρκου μειώνεται έως και κατά 63%.

Καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη φέρνει πιο έντονες βροχοπτώσεις στην Ευρώπη, για παράδειγμα, η χρήση των αναβαθμίδων ορυζώνων θα μπορούσε να μεταφερθεί ακόμη και σε πόλεις όπως το Λονδίνο, υποστηρίζει ο Yu. «Οποιαδήποτε κεκλιμένη επιφάνεια μπορεί να μετατραπεί σε αναβαθμίδες γεμάτες πράσινο, για την απορρόφηση του νερού της βροχής», λέει.