«Οι όρκες δεν επιτίθενται σε βάρκες – είναι απλώς παιχνιδιάρες», λένε οι επιστήμονες

Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ

Τα εκατοντάδες επικίνδυνα περιστατικά εμβολισμού σκαφών τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν προσδώσει στις όρκες την εικόνα των κακοποιών βαθέων υδάτων που σχεδιάζουν να πάρουν πίσω τον ωκεανό.

…

Αλλά οι φάλαινες δολοφόνοι που προκαλούν χάος στην Ιβηρική Χερσόνησο της Ευρώπης μπορεί στην πραγματικότητα να βαριούνται όπως οι έφηβοι – τουλάχιστον, αυτή είναι η κορυφαία θεωρία μεταξύ μιας ομάδας περισσότερων από δώδεκα ειδικών όρκας που μελετούν εδώ και καιρό τα περιστατικά.

Από το 2020, μέλη μιας μικρής ομάδας φαλαινών δολοφόνων έχουν εμβολίσει τουλάχιστον 673 πλοία ανοιχτά των ακτών της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και του Μαρόκου, προκαλώντας τη βύθιση ορισμένων. Οι κυβερνήσεις της Ισπανίας και της Πορτογαλίας ανέθεσαν σε μια ομάδα εμπειρογνωμόνων να προσδιορίσουν τι ήταν αυτό που έκανε τις φάλαινες να χτυπούν τα πηδάλια και πώς να το σταματήσουν.

Η ομάδα, η οποία περιλαμβάνει βιολόγους, κυβερνητικούς αξιωματούχους και εκπροσώπους της ναυτιλιακής βιομηχανίας, δημοσίευσε την Παρασκευή μια έκθεση που περιγράφει την υπόθεσή τους: Οι όρκες θέλουν απλώς να διασκεδάσουν εκεί, στα απέραντα ανοιχτά νερά, και τα πηδάλια των σκαφών προσφέρονται για παιχνίδι.

…

«Αυτό μοιάζει με παιχνίδι», είπε η Ναόμι Ρόουζ, ανώτερη επιστήμονας στο Animal Welfare Institute που συμμετείχε στην ομάδα εργασίας. «Είναι ένα πολύ επικίνδυνο παιχνίδι που παίζουν, προφανώς. Αλλά είναι ένα παιχνίδι».

Στις περισσότερες περιπτώσεις, όπως διαπίστωσαν οι επιστήμονες, οι όρκες που πλησιάζουν τα πλοία προέρχονται από μια ομάδα περίπου 15, κυρίως νεαρών, φαλαινών. Συνήθως πλησιάζουν αργά, και προσκρούουν στα πηδάλια με τη μύτη και το κεφάλι τους. Αλλά ακόμη και οι νεαρές όρκες έχουν κατά μέσο όρο μήκος μεταξύ 9 και 14 πόδια, έτσι τα πηδάλια συχνά καταστρέφονταν όταν τα άγγιζαν οι φάλαινες, είπε ο Άλεξ Ζερμπίνι ο οποίος προεδρεύει της επιστημονικής επιτροπής στη Διεθνή Επιτροπή Φαλαινοθηρίας, έναν παγκόσμιο οργανισμό που επικεντρώνεται στη διατήρηση των φαλαινών.

«Δεν υπάρχει τίποτα στη συμπεριφορά των ζώων που να υποδηλώνει ότι είναι επιθετικά», είπε ο Ζερμπίνι, ο οποίος είναι επίσης μέλος της ομάδας εργασίας. «Καθώς παίζουν με το πηδάλιο, δεν καταλαβαίνουν ότι μπορούν να βλάψουν το πηδάλιο και ότι η καταστροφή του πηδαλίου θα επηρεάσει τα ανθρώπινα όντα. Είναι πιο πολύ παιχνιδιάρικο παρά σκόπιμο».

Αν και οι όρκες είναι γνωστές για τις ιδιοτροπίες τους, οι ερευνητές πιστεύουν ότι το παιχνίδι τους έχει φτάσει σε νέα επίπεδα στην Ιβηρική Χερσόνησο λόγω της ανάκαμψης του πληθυσμού του ερυθρού τόνου, της κύριας πηγής τροφής τους. Τις προηγούμενες δεκαετίες, όταν οι όρκες αντιμετώπιζαν έλλειψη τόνου, μεγάλο μέρος του χρόνου τους ξοδεύονταν προσπαθώντας να κυνηγήσουν τροφή. Αλλά μόλις ο πληθυσμός του τόνου επανήλθε, οι φάλαινες ξαφνικά «έχουν όλο αυτό τον ελεύθερο χρόνο δικό τους γιατί δεν χρειάζεται να τρώνε κάθε ψάρι που βρίσκουν», είπε η Ρόουζ.

Δεν είναι ακόμη σαφές γιατί οι όρκες έλκονται από τα πηδάλια ή πώς γοητεύτηκαν από αυτά εξαρχής. Ωστόσο, ο Ζερμπίνι είπε ότι θα μπορούσε να είχε ξεκινήσει με μια περίεργη, νεαρή φάλαινα που ίσως ενθουσιάστηκε από τις φυσαλίδες που περιβάλλουν ένα κινούμενο πλοίο.

«Ίσως εκείνη άγγιξε ένα πηδάλιο και ένιωσε ότι ήταν κάτι διασκεδαστικό να παίζεις μαζί
του», είπε. «Και, αφού έπαιξε, άρχισε να διαδίδει τη συμπεριφορά μεταξύ της ομάδας
μέχρι που έγινε τόσο διαδεδομένη όσο είναι τώρα».

Με άλλα λόγια, έγινε μια γελοία μόδα σαν αυτές των ανθρώπων.

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι φάλαινες δολοφόνοι μιμούνται μια συγκεκριμένη τρέλα. Στο παρελθόν, ορισμένοι πληθυσμοί είχαν αρχίσει να φορούν νεκρό σολομό ως καπέλα ή να παίζουν χαζά παιχνίδια, είπε η Ρόουζ. Και, ακριβώς όπως οι ανθρώπινες μόδες, κι αυτές έχουν την τάση να επιστρέφουν χρόνια αργότερα, πρόσθεσε.

«Η εικασία μου είναι ότι οι ανήλικοι που βλέπουν τα μεγαλύτερα αδέρφια ή τους γονείς τους να φορούν καπέλα σολομού ή να κάνουν κάποια άλλη μόδα θυμούνται μερικές φορές αυτά τα πράγματα ως ενήλικες και σκέφτονται: «Αυτό είναι αστείο. Ας το κάνουμε ξανά», είπε. «Αυτά τα ζώα είναι πολιτιστικοί και εκλεπτυσμένοι στοχαστές και απίστευτα κοινωνικά».

Οι όρκες, είπε η Ρόουζ, μοιάζουν με τους ανθρώπους από πολλές απόψεις. Για παράδειγμα, κάθε πληθυσμός έχει μια συγκεκριμένη κουλτούρα, γλώσσα και βασικό φαγητό. Οι όρκες και οι άνθρωποι ωριμάζουν επίσης με παρόμοιο ρυθμό και, όπως και οι άνθρωποι, οι θηλυκές φάλαινες το κάνουν πιο γρήγορα από τα αρσενικά.

Όσον αφορά το χτύπημα του πηδαλίου, είπε η Ρόουζ, οι περισσότερες από τις φάλαινες που εμπλέκονται είναι αρσενικά νεαρά και έφηβοι, που σημαίνει ότι είναι μεταξύ 5 και 18 ετών. Τα πλήρως ενήλικα αρσενικά – άνω των 25 ετών – δεν συμμετέχουν στις γελοιότητες. Και ενώ μερικές ενήλικες θηλυκές φάλαινες έχουν εντοπιστεί στη σκηνή των περιστατικών, «φαίνεται να παρακολουθούν απλώς τα παιδιά τους, που παίζουν πραγματικά», πρόσθεσε.

Για τους ναυτικούς, όμως, η πρακτική δεν είναι παιχνίδι. Η Ρόουζ είπε ότι ανησυχεί για τους απογοητευμένους ναυτικούς που εκτοξεύουν φωτοβολίδες ή άλλες συσκευές για να αποτρέψουν τις φάλαινες. Αυτά τα μέτρα όχι μόνο θα μπορούσαν να ξεκουφάνουν ή να βλάψουν τις φάλαινες, αλλά μπορεί να έχουν αντίθετα αποτελέσματα «κάνοντας το παιχνίδι ακόμα πιο διασκεδαστικό γι ‘αυτές», είπε.

«Όσο πιο επικίνδυνο είναι για τις όρκες, τόσο περισσότερη συγκίνηση φαίνεται να παίρνουν από αυτό», είπε.

Λοιπόν, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να σταματήσει το παιγνίδι στη βάρκα; Σύμφωνα με τους ερευνητές: αφαίρεση των παιχνιδιών των όρκων, ή τουλάχιστον, καθιστώντας τα λιγότερο διασκεδαστικά.

Η ομάδα εργασίας πρότεινε διάφορες μεθόδους που θα δοκιμαστούν αυτό το καλοκαίρι, είπε ο Ζερμπίνι. Το ένα περιλαμβάνει την αντικατάσταση των τυπικά λείων επιφανειών των πηδαλίων με άλλα ανώμαλα υλικά. Θα δοκιμάσουν επίσης μια συσκευή που κάνει ήχους χτυπήματος γύρω από τα σκάφη, και έχουν προτείνει στα σκάφη να κρέμονται σειρές από διάφορα βάρη, κάτι που αντιπαθούν οι όρκες.

«Δεν θέλουμε να δούμε περισσότερα σκάφη να βυθίζονται και δεν θέλουμε να δούμε ανθρώπους να βρίσκονται σε κίνδυνο», είπε ο Ζερμπίνι. «Αλλά δεν θέλουμε επίσης να δούμε τα ζώα να πληγώνονται. Και πρέπει να θυμόμαστε ότι αυτός είναι ο βιότοπός τους και εμείς είμαστε φιλοξενούμενοι».

Με πληροφορίες από Washington Post