Οι ουρανοξύστες της Μπολόνια και η άγνωστη ιστορία τους

Οι ουρανοξύστες της Μπολόνια στην Ιταλία είναι κατασκευές μεσαιωνικής προέλευσης και αποτελούν ορόσημο της πόλης.

Μεταξύ του 12ου και του 13ου αιώνα, ο αριθμός των  ουρανοξυστών που ανεγέρθηκαν στην πόλη ήταν πολύ μεγάλος: υπήρχαν έως και 100, σήμερα 22 έχουν επιβιώσει, γιατί έγιναν κατεδαφίσεις.

Οι δύο πιο διάσημοι πύργοι – ουρανοξύστες είναι ο πύργος του Asinelli που είναι ο ψηλότερος και ο πύργος του Garisenda που έχει μεγαλύτερη κλίση και έχει σφραγιστεί από τις αρχές καθώς υπάρχει φόβος ότι μπορεί να καταρρεύσει.

Τα ονόματα των πύργων προέρχονται από φεουδαρχικές οικογένειες της πόλης και το ύψος τους δήλωνε την δύναμη που κατείχαν.

Μπορεί ο πύργος της Πίζας (με κλίση περίπου 3,97 μοίρες), μετά τις εργασίες αποκατάσταησης το 1990, να είναι ο πιο διάσημος κεκλιμένος πύργος της Ιταλίας, ωστόσο, είναι όμως ο μοναδικός.

Ο πύργος της Garisenda γέρνει περισσότερο. Tα τελευταία χρόνια, η δυναμική της κλίσης του προκαλεί έντονη ανησυχία και έχει αναγκάσει τις αρχές να κλείσουν την πλατεία, στην οποία βρίσκεται μαζί με τον «δίδυμό» του πύργο. Συγκεκριμένα, ο πύργος της Garisenda έχει κλίση 4 μοίρες και το ύψος του φθάνει τα 48 μέτρα.

Χτισμένος το έτος 1100, ο πύργος ξεκίνησε από την αρχή να γέρνει εξαιτίας, πιθανότατα, κάποιων σφαλμάτων κατά την κατασκευή των θεμελίων.

Ο Δάντης Αλιγκέρι έμεινε τόσο μαγεμένος από την ομορφιά του, ώστε έγραψε δύο φορές γι’ αυτόν, στη «Θεία Κωμωδία», αλλά και σε ένα άλλο σονέτο του.

Ο συγκεκριμένος πύργος έχει μια κλίση προς την ανατολική πλευρά, η οποία προχωρά όλο και περισσότερο, αλλά πάντα στην ίδια κατεύθυνση. Ωστόσο, πριν από περίπου ενάμιση χρόνο, μέσω ενός από τους αισθητήρες που τοποθετήθηκαν στις τέσσερις γωνίες του πύργου, εντοπίστηκε μια νέα καθίζηση, που δεν είχε καταγραφεί ποτέ πριν, σε νοτιοδυτική κατεύθυνση.

Από την άλλη, ο πύργος Asinelli, που είναι επισκέψιμος, είναι ο ψηλότερος μεσαιωνικός πύργος που διασώζεται, με ύψος 97 μέτρα και με μια μικρή κλίση 1,3 μοιρών.

Αποτελείται από 498 σκαλιά και φημίζεται για την υπέροχη θέα που αντικρίζεις αφού φτάσεις στην κορυφή. Χτίστηκε από τον ιππότη Gherando Asinelli, εξού και το όνομά του.

«Οι δύο πύργοι είναι το σύμβολο της πόλης μας. Τους αναφέρει ο Δάντης στη Θεία Κωμωδία. Μιλάει για τον κεκλιμένο πύργο, τον Garisenda. Αποτελούν σύμβολο ταυτότητας του μεγαλύτερου μεσαιωνικού ιστορικού κέντρου της Ευρώπης. Αυτοί οι πύργοι και οι στοές αντιπροσωπεύουν το τοπίο της Μπολόνια. Για εμάς είναι αδιανόητο να τα χάσουμε και για αυτό πρέπει να τα φροντίσουμε», είχε δηλώσει σχετικά ο δήμαρχος της πόλης, Ματέο Λεπόρε αναφορικά με τις εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης.

Ο πρώτος που μελέτησε τους πύργους της Μπολόνια ήταν ο Κόμης Τζοβάνι Γκοτζαντίνι, γερουσιαστής του Βασιλείου της Ιταλίας, ο οποίος τον 19ο αιώνα ασχολήθηκε εκτενώς με την ιστορία της πόλης. Ο Γκοτζαντίνι διεξήγαγε την έρευνά του βασισμένος κυρίως στα αστικά αρχεία των κτηματομεσιτικών πράξεων, προσπαθώντας να φτάσει σε έναν αξιόπιστο αριθμό πύργων με βάση τεκμηριωμένες αλλαγές ιδιοκτησίας.

Από την καταμέτρησή του προέκυψε ο εκπληκτικός αριθμός των 180 πύργων. Δεν ήταν όλοι γιγαντιαίοι, αφού οι περισσότεροι ήταν πιθανώς στα 24-25 μέτρα.

Πιο πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η μέθοδος του Γκοτζαντίνι μπορεί να είχε οδηγήσει σε πολλαπλούς αριθμούς κτιρίων, τα οποία θα μπορούσαν να αναφέρονται σε νομικά έγγραφα με διαφορετικά ονόματα, ανάλογα με το όνομα της οικογένειας που το είχε στην πραγματικότητα σε μια δεδομένη στιγμή, φτάνοντας συνολικά 180 πύργους όλους σε διαφορετικές θέσεις. Οι εκτιμήσεις που πραγματοποιήθηκαν με πιο σύγχρονες μεθόδους μείωσαν αυτόν τον αριθμό μεταξύ ενενήντα και εκατό.

Η κατασκευή των πύργων ήταν πολύ ακριβή, παρά τη χρήση των δουλοπάροικων. Το σχέδιο του πύργου ήταν τετράγωνο με θεμέλια βάθους μεταξύ πέντε και δέκα μέτρων, ενισχυμένη από στύλους σφυρηλατημένους στο έδαφος και καλυμμένους με βότσαλα και ασβέστη.

Η βάση του πύργου ήταν φτιαγμένη από μεγάλα τεμάχια σεληνίτη και το υπόλοιπο κτίριο ανυψώθηκε σταδιακά με λεπτότερους και ελαφρύτερους τοίχους όσο προχωρούσε η δομή, η κοιλότητα στη συνέχεια γέμισε με πέτρες και κονίαμα.

Οι οπές γενικά αφέθηκαν στον εξωτερικό τοίχο για να στηρίξουν τις σκαλωσιές και να επιτρέψουν μετέπειτα εναέριες κατασκευές, με βάση το ξύλο.

Η κατασκευή ενός πύργου ύψους 60 μέτρων, για παράδειγμα, απαιτούσε τουλάχιστον 3 έως 10 χρόνια εργασίας.