Οικοκτονία: Θα οριστεί ως έγκλημα η οικολογική γενοκτονία;

Το Βανουάτου, τα νησιά Φίτζι και η Σαμόα ζήτησαν επίσημα από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΠ) να ορίσει την οικοκτονία –πράξεις που καταστρέφουν τα οικοσυστήματα του πλανήτη– ως διεθνές έγκλημα, αντίστοιχο της γενοκτονίας, των εγκλημάτων πολέμου και των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας.

Σύμφωνα με δημοσίευμα της Washington Post, αν επιτύχει, η πρωτοβουλία αυτή θα επιτρέψει διώξεις εναντίον ηγετών εταιρειών ή ακόμα και κρατών, που εν γνώσει τους συμβάλλουν στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Ωστόσο οι χώρες που έχουν το σημαντικότερο μερίδιο ευθύνης για τη ρύπανση του περιβάλλοντος –η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία και οι ΗΠΑ– δεν είναι μέλη του ΔΠΠ και θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν τις αποφάσεις του δικαστηρίου για λόγους δικαιοδοσίας.

Οι υποστηρικτές της πρωτοβουλίας ισχυρίζονται ότι ο χαρακτηρισμός της οικοκτονίας ως έγκλημα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο θα δημιουργούσε προστατευτικά κιγκλιδώματα για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής παγκοσμίως, λειτουργώντας έτσι ως μέθοδος αποτροπής για δυνητικά παράνομες κινήσεις που καταστρέφουν το περιβάλλον.

Ο όρος οικοκτονία επινοήθηκε από τον αμερικανό βιολόγο Αρθουρ Γκλάστον τη δεκαετία του 1970. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Γέιλ έκανε εκστρατεία για να σταματήσει τη χρήση του ζιζανιοκτόνου «Agent Orange» στο Βιετνάμ, όπου είχε χρησιμοποιηθεί για την αποφύλλωση των πεδίων μάχης στον πόλεμο. Τα τελευταία χρόνια, διεθνείς περιβαλλοντικοί δικηγόροι πιέζουν για τον χαρακτηρισμό της οικοκτονίας ως αδίκημα που θα τιμωρείται παγκοσμίως.

Σύμφωνα με την πρόταση που υποβλήθηκε από τα τρία νησιωτικά κράτη στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο τη Δευτέρα, η οικοκτονία ορίζεται ως «το σύνολο παράνομων ή απρόβλεπτων πράξεων που διαπράττονται με τη γνώση ότι υπάρχει σημαντική πιθανότητα σοβαρής και εκτεταμένης ή μακροπρόθεσμης ζημίας στο περιβάλλον, που θα προκληθεί από αυτές τις πράξεις».

Πράξεις που θα μπορούσαν να θεωρηθούν οικοκτονικές, σύμφωνα με νομικούς εμπειρογνώμονες, περιλαμβάνουν τις πετρελαιοκηλίδες, την αποψίλωση των δασών του Αμαζονίου και τις ενέργειες εταιρειών ορυκτών καυσίμων που εκπέμπουν εν γνώσει τους μεγάλες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου – οδηγώντας σε μεγάλη και μη αναστρέψιμη ζημιά στα οικοσυστήματα.

Φέτος, στο Βέλγιο η οικοκτονία χαρακτηρίστηκε έγκλημα. Σύμφωνα με τον ποινικό κώδικα της χώρας, ορίζεται ως «η σκόπιμη διάπραξη παράνομης πράξης που προκαλεί σοβαρή, εκτεταμένη και μακροπρόθεσμη βλάβη στο περιβάλλον, δεδομένης της γνώσης ότι τέτοιες πράξεις προκαλούν τέτοιου είδους ζημιά». Οι ποινές περιλαμβάνουν έως 20 χρόνια φυλάκιση και πρόστιμο ύψους έως και 1,6 εκατ. ευρώ.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση ποινικοποίησε πρόσφατα τις περιβαλλοντικές ζημιές που είναι «συγκρίσιμες με την οικοκτονία». Παρόμοια νομοσχέδια έχουν εισαχθεί στη Γαλλία, στην Ολλανδία και στην Ισπανία, ενώ εξετάζονται και στη Σκωτία, στη Βραζιλία και στο Μεξικό.

Η οικοκτονία περιλαμβάνεται επίσης στους ποινικούς κώδικες χωρών όπως η Ρωσία, η οποία, όμως, έχει κατηγορηθεί για διάπραξη οικοκτονίας κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία – γεγονός που υπογραμμίζει τις πιθανές δυσκολίες στην επιβολή τέτοιων νόμων, καθώς ήδη εκκρεμούν μακροχρόνιες υποθέσεις εγκλημάτων πολέμου που σχετίζονται με περιβαλλοντικές ζημιές.

Τα κράτη των νησιών του Ειρηνικού είναι ιδιαιτέρως ευάλωτα στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας και σε έντονες καταιγίδες, οι οποίες τροφοδοτούνται από την κλιματική αλλαγή. Το Βανουάτου πρωτοστατεί στην πρόταση να συμπεριληφθεί η οικοκτονία ως έγκλημα στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο από το 2019.

«Η απώλεια και η καταστροφή του περιβάλλοντος και του κλίματος στο Βανουάτου καταστρέφει την οικονομία του νησιού μας, βυθίζει την επικράτειά μας και απειλεί τα μέσα διαβίωσης των πολιτών μας» λέει ο Ραλφ Ρεγκενβάνου, ειδικός απεσταλμένος του Βανουάτου για την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον, σε δελτίο Τύπου που εξέδωσε.

«Η νομική αναγνώριση της σοβαρής και εκτεταμένης περιβαλλοντικής βλάβης προσφέρει σημαντικές δυνατότητες για τη διασφάλιση της δικαιοσύνης και, κυρίως, για την αποτροπή περαιτέρω καταστροφών» προσθέτει.

. . .