Μύθοι και συνομωσιολογία πλήττει τους εμβολιασμούς των παιδιών στην Ελλάδα

Της Λίνας Μιχαλά*

Τη δεκαετία του ’70, o Γερμανός μικροβιολόγος και ιολόγος Herald zur Hausen (1936-2023) συνέδεσε την παρουσία του ιού HPV στο γεννητικό σύστημα της γυναίκας, με την μετέπειτα ανάπτυξη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Στη συνέχεια, το 1981, κατάφερε να απομονώσει τον τύπο HPV 6 σε κονδυλώματα, ενώ, λίγα  χρόνια αργότερα, απομόνωσε τους ογκογόνους τύπους HPV 16 και 18 σε κακοήθεις όγκους του τραχήλου της μήτρας. Μία δεκαετία αργότερα,  χρησιμοποιώντας αυτήν την σημαντική πληροφορία, οι Ian Frazer και Jian Zhou στο Queensland της Αυστραλίας, ανάπτυξαν σωματίδια ομοιάζοντα με τον ιό,  τα λεγόμενα VLPs, τα οποία έχουν την ικανότητα να προκαλέσουν ανοσολογική απόκριση,  χωρίς όμως να προκαλούν νόσο. Έθεσαν έτσι τα θεμέλια για την ανάπτυξη ενός πρωτοπόρου εμβολίου, το οποίο θα ήταν το  πρώτο στην ιστορία  με ένδειξη την πρόληψη  ενός από τους συχνότερους καρκίνου στον άνθρωπο.

Μετά από καλά σχεδιασμένες μελέτες, το πρώτο εμβόλιο κατά  του HPV, πρωτοκυκλοφόρησε το 2006, αρχικά με στόχο κυρίως τα έφηβα  κορίτσια, ενώ η χορήγησή του εγκρίθηκε και στα αγόρια το 2009. Τα αρχικά εμβόλια προστάτευαν από τους δύο συχνότερους  ογκογόνους τύπους HPV, τον 16 και 18, πλέον,  από το 2014, κυκλοφορεί νεότερο  εμβόλιο, το οποίο παρέχει σημαντική προστασία από 7 ογκογόνους τύπους και τους δύο συχνότερους τύπους, οι οποίοι προκαλούν τα κονδυλώματα.

Η Αυστραλία αποτελεί παράδειγμα χώρας με μαζική εμβολιαστική κάλυψη, όπου τα οφέλη είναι ήδη εμφανή: σχεδόν πλήρης εξάλειψη των κονδυλωμάτων και δραστική μείωση των προκαρκινικών αλλοιώσεων του τραχήλου.

Σημαντικός ο εμβολιασμός των κοριτσιών και αγοριών

Επιπλέον, όλο και περισσότερα στοιχεία, αποδεικνύουν ότι  το εμβόλιο κατά του HPV, προστατεύει γυναίκες και άνδρες από πληθώρα άλλων κακοηθειών, όπως του στοματοφάρυγγα, λάρυγγα και πρωκτού. Επομένως, το εμβόλιο φαίνεται  σαφώς ότι δεν αφορά μόνο τον γυναικείο πληθυσμό.

Στον αγώνα κατά του HPV  μάλιστα, φαίνεται να είναι εξίσου σημαντικός ο εμβολιασμός και των αγοριών, καθώς,  εκτός από το προσωπικό τους όφελος, εκείνα  θα αποτελούν αργότερα φορείς του ιού, που θα τον μεταδίδουν στις συντρόφους τους. Επιπλέον, ο  μαζικός  εμβολιασμός τόσο  αγοριών όσο και κοριτσιών, θα  επιτρέψει στη δημιουργία ανοσίας αγέλης στο γενικό πληθυσμό.

Παρά την αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα του εμβολίου, καθώς και τις εκτεταμένες εκστρατείες ενημέρωσης και προώθησής του, η αποδοχή του παραμένει χαμηλότερη από τα προσδοκόμενα, κυρίως σε σχέση με άλλα εμβόλια, που διενεργούνται στην παιδική ηλικία. Αυτή η παραδοχή, αφορά  δυστυχώς και τη χώρα μας.

Παραπληροφόρηση και μύθοι

Ένας από τους βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν την αποδοχή του εμβολίου είναι η παραπληροφόρηση. Μύθοι που κυριαρχούν, περιλαμβάνουν απόψεις όπως ότι το τεστ Παπανικολάου αρκεί για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας,  ότι η φυσική ανοσία είναι καλύτερη από αυτήν που αναπτύσσεται μετά τον εμβολιασμό, και ότι  το εμβόλιο είναι δυνητικά επικίνδυνο ή ότι τάχα προκαλεί στείρωση. Επιπλέον διατυπώνονται εσφαλμένοι ισχυρισμοί, ότι  το εμβόλιο δεν θα έπρεπε να διενεργείται  κατά την παιδική ηλικία, καθώς, αφορά στη μετέπειτα σεξουαλική ζωή των ατόμων, πιθανώς να αυξάνει τις επικίνδυνες σεξουαλικές συμπεριφορές, ή ότι τα αγόρια δεν χρειάζονται εμβολιασμό.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διάδοση τέτοιων μύθων. Μελέτες, οι οποίες έλεγξαν τις πληροφορίες στις πλατφόρμες του Twitter και του YouTube δείχνουν ότι μεγάλο ποσοστό των χρηστών εστιάζει σε ανησυχίες για παρενέργειες και θεωρίες συνωμοσίας και πολύ λιγότερο στα οφέλη και τις θετικές συνέπειες του εμβολιασμού.

Το παράδειγμα της Δανίας

Το παράδειγμα της Δανίας αποτελεί ένα επιτυχημένο μοντέλο αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης. Μέσω της συνεργασίας έγκριτων επιστημονικών και κρατικών φορέων, σχεδιάστηκε καμπάνια με τίτλο «Stop HPV – Stop Cervical Cancer», η οποία περιλάμβανε διαδικτυακή και οπτικοακουστική ενημέρωση, καθώς και τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης για γονείς. Η καμπάνια οδήγησε σε αύξηση της εμπιστοσύνης στο εμβόλιο, αύξηση της χρήσης του και ως εκ τούτου μείωση των προκαρκινικών βλαβών στον τράχηλο της μήτρας.

Το κλειδί επομένως για την επιτυχία της εμβολιαστικής κάλυψης είναι η εκπαίδευση και η επιστημονικά τεκμηριωμένη πληροφόρηση, που μπορούν να καταρρίψουν τους μύθους και να ενισχύσουν την αποδοχή του εμβολίου.

Ας μην ξεχνούμε τέλος, την καμπάνια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, με σύνθημα «90-70-90»  και στόχο την εξάλειψη  του καρκίνου του  τραχήλου της μήτρας έως το 2030. Ο στόχος αυτός περιλαμβάνει τον προσυμπτωματικό έλεγχο του τραχήλου στο 70% των γυναικών, την αντιμετώπιση του 90% των προκαρκινικών και καρκινικών βλαβών και τον εμβολιασμό του 90% των κοριτσιών έως 15 ετών παγκοσμίως.

*Η κα. Τίνα Μιχαλά, είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Μαιευτικής και Γυναικολογίας, Παιδική και Εφηβική Γυναικολογία, Α’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική, Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, ΓΝΑ «Αλεξάνδρα»