Μπόρις Σπάσκι, η σοβιετική ιδιοφυΐα του σκακιού

Ενας από τους μεγαλύτερους πρωταθλητές σκακιού στην Ιστορία, ο Μπόρις Σπάσκι, που πέθανε στις 27 Φεβρουαρίου σε ηλικία 88 ετών, είχε μόνο μία ατυχία: γνώρισε κάποιον ακόμα μεγαλύτερο από αυτόν, τον Μπόμπι Φίσερ, και ηττήθηκε στον «αγώνα του αιώνα», το 1972 στο Ρέικιαβικ, έγραψε στη Repubblica ο Μάσιμο Αντινόλφι με ύφος ανάλογο της ψυχροπολεμικής περιόδου εκείνης της εποχής.

Ο Σπάσκι πήγε στη Φινλανδία με σκοπό να υπερασπιστεί τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή, αφού μέχρι τότε δεν είχε χάσει ποτέ αγώνα από τον Αμερικανό. Ωστόσο ο Φίσερ έκανε θαυμαστά πράγματα εκεί, αφού κέρδισε με εντυπωσιακά σκορ τους αντιπάλους τους (τους Ταϊμάνοφ, Λάρσεν και Πετροσιάν – ο τελευταίος, που δεν είχε χάσει ποτέ δύο παιχνίδια σερί, ηττήθηκε στο πρώτο, κέρδισε το δεύτερο, έφερε ισοπαλία στα επόμενα δύο και κατόπιν κατέρρευσε, χάνοντας τέσσερα παιχνίδια το ένα μετά το άλλο).

Είχαμε, όπως είπαμε, Ψυχρό Πόλεμο και ο Φίσερ απειλούσε να νικήσει μόνος του ολόκληρη τη σοβιετική σχολή σκακιού, η οποία είχε κυριαρχήσει παγκοσμίως επί τρεις δεκαετίες, έγραψε ο Αντινόλφι. «Στη Μόσχα σήμανε συναγερμός». Η σοβιετική ομοσπονδία στρατολόγησε τρεις προπονητές για να εκπαιδεύσουν τον Σπάσκι και έφτιαξε συμβουλευτική ομάδα με τέσσερις πρώην παγκόσμιους πρωταθλητές: τον Πετροσιάν, τον Μποτβίνικ, τον Ταλ και τον Σμίσλοφ. Αλλά δεν έγινε τίποτε. Ο Φίσερ κέρδισε.

«Ο Σπάσκι κατηγορήθηκε για την ήττα του μόλις επέστρεψε στη Σοβιετική Ενωση. Χάρις στα κατάλοιπα της KGB ξέρουμε τι είπε στους πολιτικούς επιτρόπους που του ζήτησαν να λογοδοτήσει για την καταστροφή: ‘‘Οταν όλοι έχουν χάσει από τον Φίσερ, τι θα κάνετε, θα μας χτυπήσετε όλους;’’».

Μετά τον ιστορικό αγώνα στο Ρέικιαβικ, ο Φίσερ δεν έπαιξε ποτέ άλλον επίσημο αγώνα, εγκαταλείποντας τη μάχη για τον παγκόσμιο τίτλο (ο οποίος επέστρεψε στη Σοβιετική Ενωση χάρις στον Καρπόφ). Φυσικά συνέχισε να παίζει, όμως δεν έφθασε ξανά στα ίδια επίπεδα αριστείας που τον είχαν φέρει στην κορυφή του κόσμου στο τέλος της δεκαετίας του ’60. Είκοσι χρόνια μετά, όμως, συμφώνησε να παίξει τη ρεβάνς με τον Σπάσκι «στο Βελιγράδι του Μιλόσεβιτς» έγραψε ο Ιταλός.

«Το Τείχος είχε πέσει. Ο Φίσερ, ο πρωταθλητής του ελευθέρου κόσμου, είχε μεταβληθεί σε πικρόχολο εχθρό των ΗΠΑ. Εφθασε στο σημείο να φτύσει το κρατικό έγγραφο που του απαγόρευε να αγωνιστεί στη Σερβία. Τότε η Σερβία υφίστατο Δυτικές κυρώσεις, ενώ ο Σπάσκι είχε πάρει τη γαλλική υπηκοότητα και μπορούσε να αποκαλύψει στον κόσμο πόσο μακριά ήταν ο ίδιος σε στυλ, σε πολιτισμό και σε χαρακτήρα από τον άθλιο κομμουνιστικό κόσμο που αντιπροσώπευε όταν αγωνιζόταν.

»Ο Σπάσκι έχασε ξανά, αλλά είχε συνδεθεί με τον Φίσερ. Οταν ο Αμερικανός πιάστηκε στην Ιαπωνία με ληγμένο διαβατήριο, έγραψε γράμμα στον πρόεδρο Μπους: ‘‘Ο Μπόμπι και εγώ έχουμε διαπράξει το ίδιο έγκλημα. Βάλτε κυρώσεις και σε εμένα. Πιάστε με και βάλτε με στο ίδιο κελί με τον Φίσερ. Μόνο να μας δώσετε μια σκακιέρα…’’»

. . .