Μάρτης-γδάρτης με giga περικοπές στη παραγωγή ΑΠΕ

Toν πρώτο φετινό λογαριασμό της «πράσινης υπερθέρμανσης» που προϊδεάζει για τη συνέχεια ενόψει και της περιόδου του Πάσχα ξεκίνησαν να πληρώνουν οι επενδυτές των ΑΠΕ, με το που μπήκε ο Μάρτιος, μόλις ανέβηκαν λίγο οι θερμοκρασίες και άρχισε να αυξάνεται και πάλι η παραγωγή των φωτοβολταϊκών.

Η σκοτεινή πλευρά της πράσινης μετάβασης, δηλαδή «η χαμηλή ζήτηση, η υπερπαραγωγή ΑΠΕ και οι αρνητικές τιμές τα μεσημέρια», επανεμφανίστηκε, φέρνοντας μαζί και τις πρώτες γενναίες περικοπές, απαραίτητες για να μην κινδυνεύσει το ηλεκτρικό σύστημα της χώρας.

Ο πρώτος μήνας της άνοιξης έκανε ποδαρικό με «ψαλίδι» από τον ΑΔΜΗΕ 1,58 GW το μεσημέρι της Τρίτης, 2,1 GW χθες και 1,6 GW για σήμερα, ενδείξεις που προοιωνίζονται ακόμη πιο γενναίες περικοπές για τις ημέρες της πασχαλινής περιόδου, όπου η μέγιστη ωριαία περίσσεια ενέργειας υπολογίζεται στα 5 GW.

Είναι η παραγωγή πράσινης ενέργειας που κατά πάσα πιθανότητα «θα πεταχθεί στα σκουπίδια» για να μην μπει σε κίνδυνο η ευστάθεια του ηλεκτρικού συστήματος, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται. 

Η πραγματικότητα των περικοπών που θα βιώνει όλο και περισσότερο από εδώ και πέρα η ελληνική αγορά, ωστόσο, αποτελεί καθημερινότητα εδώ και χρόνια σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και δείχνει ότι στην Ιρλανδία φτάνουν το 20% και στα θαλάσσια offshore της Γερμανίας το 17%. Στα δε χερσαία αιολικά της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής οικονομίας κινούνται στο 6%.

Κάποιες χώρες αποζημιώνουν τους επενδυτές, όπως η Γερμανία και η Ιταλία, σύμφωνα με τον χάρτη της Wind Europe, που παρουσιάστηκε σε χθεσινό workshop της ΕΛΕΤΑΕΝ, άλλες όχι, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, αλλά η μεγάλη εικόνα δεν αλλάζει.

Σε μια ήπειρο όπως η Ευρώπη χωρίς αλματώδεις ρυθμούς ανάπτυξης, όπου οι μεγάλες οικονομίες, όπως της Γερμανίας, ασθμαίνουν και η ζήτηση για ενέργεια παραμένει σταθερή, είναι φυσικό επακόλουθο ότι η υπερπαραγωγή πράσινης ενέργειας θα συνοδεύεται από ολοένα και μεγαλύτερες περικοπές.

Το πρόβλημα δεν μπορεί να θεραπευτεί από την αποθήκευση ή τα δίκτυα. Οι μπαταρίες μόνο ετεροχρονίζουν, δηλαδή μεταφέρουν την παραγωγή σε άλλες ώρες αλλά δεν αυξάνουν την ετήσια κατανάλωση. Τα δίκτυα μόνο μεταφέρουν την ενέργεια σε διαφορετική τοποθεσία για κατανάλωση, δεν «γεννούν» νέα ζήτηση.

Κάποιες χώρες πάντως τόλμησαν να βάλουν έστω και προσωρινά ένα φρένο στην πράσινη πλημμυρίδα, μέχρι να επαναξιολογήσουν τη κατάσταση.

Το έκανε η κυβέρνηση της Ισπανίας όταν πάγωσε για κάποιο διάστημα (2020-2021) την υποβολή νέων αιτημάτων για έργα ΑΠΕ, όπως είπε χθες η Carmen Longas Viejo, από τον ισπανικό Διαχειριστή Red Electrica. Η ελληνική κυβέρνηση, φοβούμενη το πολιτικό κόστος που θα εισέπραττε από όσους συνεχίζουν να βλέπουν στις ΑΠΕ μια ευκαιρία για υψηλές αποδόσεις, δεν το έχει ακόμη τολμήσει.

Τα σινιάλα και ο «αυτοσκοπός των ΑΠΕ»

Την κατάσταση περιέγραψε όσο καλύτερα μπορούσε χθες ο αντιπρόεδρος του ΑΔΜΗΕ Γιάννης Μάργαρης, μιλώντας για αιτήματα άνω των 50 GW που συνωστίζονται στην «ουρά» και για μια αγορά που, κρίνοντας από τον καταιγισμό κάθε μήνα νέων φακέλων, μοιάζει ακόμη με εικόνα παγωμένη στον χρόνο. Συμπεριφέρεται σαν να μην έχει λάβει τα σινιάλα παρά τα διεθνή σύννεφα, την προφανή υπερθέρμανση και το «φρένο» που τραβά η Ευρώπη στα φωτοβολταϊκά.

«Η αγορά των ΑΠΕ δεν δείχνει να ανησυχεί τόσο πολύ για τα ρίσκα. Κάποια στιγμή θα πρέπει να κοιτάξουμε κατάματα την πραγματικότητα. Και να δεχτούμε ότι δεν μπορεί ο καθένας να συνδεθεί στο δίκτυο, δεν μπορεί να γίνουν όλα τα έργα. Οι επενδύσεις στις ΑΠΕ δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά γίνονται στο πλαίσιο ενός εθνικού στόχου», είπε ο κ. Μάργαρης.

To ποσοστό των ΑΠΕ στο εθνικό ενεργειακό μείγμα φτάνει πλέον το 60% και η συνεχής προσθήκη νέων έργων μάς φέρνει αντιμέτωπους με τη νέα πραγματικότητα που συνδέεται ευθέως με τις περικοπές.

Σήμερα έχουμε 15 GW έργων σε λειτουργία και 17 GW με όρους σύνδεσης, όπου η συντριπτική πλειοψηφία όσων είναι συνδεδεμένα με το δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ δεν έχει δυνατότητα τηλεχειρισμού. «Σε μια μέρα που φυσάει όπως η σημερινή, με πολλές περικοπές, όταν έχεις 5-6 GW στο δίκτυο διανομής, την παραγωγή των οποίων δεν μπορείς να ελέγξεις, τότε τα πράγματα μπορεί να γίνουν πραγματικά επικίνδυνα», είπε ο κ. Μάργαρης.

Στα χιλιάδες αυτά μικρά φωτοβολταϊκά άνω των 400 κιλοβάτ, στα οποία επιβλήθηκε πρόσφατα πέναλτι στην ταρίφα, καθώς ακόμη και σήμερα δεν έχουν εγκαταστήσει συστήματα τηλεποπτείας, παρότι ο νόμος έχει ψηφιστεί από τον Μάιο του 2024, οι αρχές έχουν ενημερώσει τους επενδυτές πως αν παραστεί ανάγκη, το Πάσχα θα τους ζητηθεί να κλείσουν τους διακόπτες των πάρκων τους.

Την ίδια στιγμή, η ακόρεστη όρεξη για νέες πράσινες επενδύσεις στην Ελλάδα, απόρροια του success story των ΑΠΕ τα προηγούμενα χρόνια, έχει ως αποτέλεσμα να έχει «κλειδώσει» η χωρητικότητα των δικτύων μέχρι το 2032-2033. Και έχει επικρατήσει η λογική του «overbooking» στα δίκτυα για τα επόμενα 6-7 χρόνια, συνυπολογίζοντας τα πάρκα εν λειτουργία και αυτά με όρους σύνδεσης, με βάση και την κατεύθυνση της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΝ να συνεχιστεί η αποδοχή αιτημάτων για νέα έργα.

Τους επόμενους πάντως μήνες ο ΑΔΜΗΕ αναμένεται να παρουσιάσει το πλαίσιο με ευέλικτες προσφορές σύνδεσης για νέα έργα, όπου στο εξής μόνο ένα ποσοστό απορρόφησης της παραγωγής θα είναι εγγυημένο. Το υπόλοιπο θα απορροφάται μετά από κάποια χρόνια και αφού πρώτα θα έχουν ολοκληρωθεί τα έργα ανάπτυξης των δικτύων.

Καλές και κακές πρακτικές ανά χώρα

Το πρόβλημα πάντως δεν είναι μόνο ελληνικό. Παντού στην Ευρώπη ψάχνουν να βρουν λύσεις κάνοντας ασκήσεις ισορροπίας μεταξύ του κόστους και του οφέλους για τους καταναλωτές. Είναι το μεγάλο δίλημμα, όπως είπε η Susana Fernandez από την Iberdrola Renewables.

• Αν δεν γίνουν επενδύσεις στα δίκτυα, το κόστος θα αυξηθεί λόγω των μηχανισμών εξισορρόπησης.
• Αν γίνουν μαζικές επενδύσεις πολύ γρήγορα, τότε το κόστος θα επιβαρύνει άμεσα τους καταναλωτές μέσω των τιμολογίων.
• Αν επιλεγεί να αποζημιώνονται οι περικοπές παραγωγής, τότε οι καταναλωτές θα επιβαρυνθούν και πάλι μέσω των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας.

Και το κυριότερο είναι ότι οι καλές πρακτικές από μία χώρα δεν μπορούν πάντα να μεταφερθούν αυτούσιες σε μια άλλη, καθώς κάθε αγορά έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες.

• Γερμανία & Ηνωμένο Βασίλειο: Θεωρούνται θετικά παραδείγματα, καθώς έχουν δημιουργήσει σταθερά πλαίσια για τις επενδύσεις στις ΑΠΕ, μειώνοντας το ρίσκο των επενδυτών.
• Ισπανία: Παρόλο που έχει ένα ισχυρό δίκτυο, η ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης και της βιομηχανικής ηλεκτροδότησης είναι αργή, αποτελώντας συνταγή για στρεβλώσεις στην αγορά.
• Ιρλανδία: Αντιμετωπίζει μεγάλες προκλήσεις λόγω του νησιωτικού της χαρακτήρα και της περιορισμένης διασύνδεσης με το Ηνωμένο Βασίλειο.
• Ολλανδία: Οι διαχειριστές των Δικτύων Διανομής (DSO) αιφνιδιάστηκαν από την ταχύτατη αύξηση των ΑΠΕ και δεν κατάφεραν να διαχειριστούν σωστά την εισαγωγή αυτής της ενέργειας στο σύστημα.