Καταδίκη της Ελλάδας για θάνατο ανήλικου πρόσφυγα

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καταδίκασε την Ελλάδα για παράβαση του δικαιώματος στη ζωή (παραβίαση του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ).

Οι αιτούντες είναι δύο Ιρακινοί υπήκοοι, που γεννήθηκαν το 1967 και το 1977 αντίστοιχα και ζουν στη Βασόρα (Ιράκ) και η υπόθεση αφορούσε τον θάνατο του ανήλικου γιου των προσφευγόντων στις 29 Αυγούστου 2015, κοντά στο νησί της Σύμης, από πυροβολισμό λιμενικού κατά τη διάρκεια επιχείρησης αναχαίτισης σκάφους που μετέφερε παράνομα άτομα στην Ελλάδα.

Στο περιστατικό συμμετείχαν δύο διακινητές στη θαλαμηγό, ένα σκάφος της FRONTEX και η Ελληνική Ακτοφυλακή. Σύμφωνα με την προσφυγή, το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα, πυροβόλησε προς το σκάφος, ωστόσο, ο γιος των Ιρακινών βρισκόταν στον κάτω όροφο στην καμπίνα του σκάφους, χτυπήθηκε από τους πυροβολισμούς και πέθανε. Στις 11 Οκτωβρίου 2017, το κατηγορητήριο του Ναυτοδικείου Πειραιά αποφάσισε τη μη δίωξη λιμενικών. Οι προσφεύγοντες ισχυρίζονται ότι οι ελληνικές αρχές δεν έλαβαν τα κατάλληλα μέτρα για να σχεδιάσουν και να εκτελέσουν τη δράση με πρωταρχικό στόχο την προστασία των επιβαινόντων στο σκάφος και ιδίως μέσω της αλόγιστης χρήσης όπλων που οδήγησε στο θάνατο του γιου τους.

Στην απόφαση, το Δικαστήριο έκρινε ότι η προστασία του δικαιώματος στη ζωή των επιβατών του σκάφους δεν ήταν μεταξύ των στόχων, ούτε και προτεραιότητα της επιχείρησης που διεξήγαγαν οι λιμενικες αρχές. Σημειώνει επίσης ότι από τα στοιχεία της δικογραφίας δεν προκύπτει ότι, πριν από την έναρξη της εν λόγω επιχείρησης, η προστασία του δικαιώματος στη ζωή αποτέλεσε αντικείμενο πραγματικής προετοιμασίας ή ειδικού ελέγχου, ούτε ότι έγινε εκτίμηση των κινδύνων που απορρέουν από τη χρήση πυροβόλων όπλων.

Σύμφωνα με την απόφαση, “η πρακτική της χρήσης πυρών σε τέτοιες καταστάσεις και δη σε υπερπλήρη θαλαμηγό, στο οποίο βρίσκονται άτομα σε κατάσταση πανικού, είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Οι λιμενικοί δεν μπορούσαν να αγνοούν τους εγγενείς κινδύνους στη χρήση πυρών σε αυτό το πλαίσιο”. Επιπλέον, το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι “οι λιμενικοί δεν έλαβαν υπόψη την πιθανότητα ύπαρξης άλλων επιβατών στη θαλαμηγό και επομένως δεν άσκησαν την απαιτούμενη επιμέλεια για να διασφαλίσουν την ελαχιστοποίηση του κινδύνου ζωής”.

Σε ό,τι αφορά τη διερεύνηση του περιστατικού, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι: “Η έρευνα που διεξήγαγαν οι εθνικές αρχές πλήττεται από πολλαπλές πλημμέλειες, που οδήγησαν ιδίως στην απώλεια αποδεικτικών στοιχείων, με αντίκτυπο στην αποτελεσματικότητα της έρευνας, γεγονός που δεν επέτρεψε να καθοριστούν οι πραγματικές συνθήκες του θανάτου του Ameer και – κατά περίπτωση – να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι”.

Σύμφωνα με την απόφαση, το Δικαστήριο θεωρεί ότι είναι σκόπιμο να επιδικαστεί στους προσφεύγοντες, οι οποίοι έχασαν το παιδί τους, από κοινού το ποσό των 80.000 ευρώ για ηθική βλάβη.

Η Μαριάννα Τζεφεράκου, μια εκ των δικηγόρων της RSA που εκπροσωπούσε την υπόθεση, δήλωσε:

“Στην υπόθεση αυτή ένα δεκαεπτάχρονο παιδί πρόσφυγας σκοτώθηκε επειδή η προστασία της ζωής των επιβαινόντων δεν ήταν ο πρωταρχικός σκοπός του λιμενικού. Η απόφαση δεν αφορά ένα μεμονωμένο περιστατικό. Στην υπόθεση αυτή, όπως και στις αποφάσεις του ΕΔΔΑ στις υποθέσεις Safi and others, Alkhatib and others, άνθρωποι, μεταξύ των οποίων και παιδιά, πέθαναν επειδή η Ελλάδα παραβίασε το άρθρο 2 της ΕΣΔΑ, και δη την υποχρέωση της να προστατεύει και να σέβεται την ανθρώπινη ζωή ανεξαρτήτως εθνικότητας, θρησκείας, νομικού καθεστώτος κτλ και την υποχρέωση της δικαιοσύνης να ερευνά ορθά τέτοιες καταγγελίες. Άλλες εκκρεμείς άλλες υποθέσεις ενώπιον του ΕΔΔΑ σχετικά με επιχειρήσεις του λιμενικού, συμπεριλαμβανομένων και επαναπροωθήσεων, καθώς και η εκκρεμής υπόθεση ενώπιον των ελληνικών εισαγγελικών αρχών για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου, καταδεικνύουν την ίδια θεμελιώδη παραβίαση εκ μέρους των ελληνικών αρχών”.

Η υπόθεση, που εκπροσωπήθηκε από τις οργανώσεις Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και PROASYL, καταδεικνύει για άλλη μία φορά τα καταγεγραμμένα συστημικά προβλήματα στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των επιχειρήσεων του Λιμενικού αλλά και στην έρευνα των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη θάλασσα.

* Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) είναι το ανώτατο δικαστήριο της Ευρώπης για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που ιδρύθηκε το 1959 και εδρεύει στο Στρασβούργο της Γαλλίας. Το Δικαστήριο έχει ως κύρια αποστολή την παρακολούθηση της εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) από τα κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Οι πολίτες των κρατών-μελών μπορούν να προσφύγουν στο Δικαστήριο εφόσον πιστεύουν ότι τα δικαιώματά τους που προστατεύονται από την ΕΣΔΑ έχουν παραβιαστεί από το κράτος τους. Το ΕΔΔΑ εκδίδει αποφάσεις, οι οποίες δεν είναι δεσμευτικές για τα κράτη-μέλη, αλλά έχει μεγάλη επιρροή, καθώς τα κράτη συχνά προβαίνουν σε αλλαγές στη νομοθεσία ή τις πολιτικές τους για να συμμορφωθούν με τις αποφάσεις του.

Το Δικαστήριο συνθέτει 46 δικαστές, έναν από κάθε κράτος μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης.