Καρκίνος: Πότε μειώνεται ο κίνδυνος στον άνθρωπο και γιατί

Όσον αφορά τον καρκίνο, επομένως, η γήρανση είναι δίκοπο μαχαίρι, όπως αντιλαμβάνονται όλο και περισσότερο οι ερευνητές.

Η ηλικία θεωρείται ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου. Αυτό συμβαίνει επειδή στα κύτταρα με την πάροδο του χρόνου συσσωρεύονται γενετικές μεταλλάξεις και τελικά οδηγούν στην ανάπτυξη του καρκίνου.

Τώρα μια μελέτη από ερευνητές του Κέντρου Καρκίνου Memorial Sloan Kettering (MSK) και των συνεργατών τους παρέχει νέα στοιχεία για το πώς η προχωρημένη ηλικία μπορεί επίσης να είναι προστατευτική έναντι του καρκίνου. Η μελέτη, που διεξήχθη σε ποντίκια για καρκίνο του πνεύμονα, δημοσιεύθηκε στο Nature χθες, 4 Δεκεμβρίου.

«Γνωρίζουμε ότι όσο οι άνθρωποι μεγαλώνουν, είναι πιο πιθανό να πάθουν καρκίνο», λέει η πρώτη συγγραφέας της μελέτης Xueqian Zhuang, PhD, μεταδιδακτορική συνεργάτης στο εργαστήριο του επικεφαλής συγγραφέα της μελέτης Tuomas Tammela, PhD, στο Ινστιτούτο Sloan Kettering του MSK. «Αλλά υπάρχουν ακόμη πολλά που δεν γνωρίζουμε για το πώς η γήρανση αλλάζει πραγματικά τη βιολογία του καρκίνου».

Όπως συμβαίνει με πολλούς τύπους καρκίνου, ο καρκίνος του πνεύμονα διαγιγνώσκεται στους περισσότερους ανθρώπους γύρω στην ηλικία των 70 ετών, λέει η δρ Zhuang. Αλλά μόλις φτάσει κανείς στα 80 ή στα 85, το ποσοστό εμφάνισης αρχίζει να μειώνεται και πάλι.

«Η έρευνά μας βοηθά να δείξουμε το γιατί», προσθέτει. «Τα γηράσκοντα κύτταρα χάνουν την ικανότητά τους για ανανέωση και επομένως για την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη που συμβαίνει στον καρκίνο», εξηγεί

Συνολικά, τα ευρήματα έχουν δύο βασικές επιπτώσεις, λένε οι ερευνητές:

• Πρώτον, επισημαίνουν τον υποτιμημένο ρόλο που παίζει ο σίδηρος στην ικανότητα των γηράσκοντων κυττάρων να ανανεώνονται – γεγονός που υποδηλώνει ότι οι θεραπείες που στοχεύουν στο μεταβολισμό του σιδήρου μπορεί να λειτουργούν καλύτερα σε νεότερους ανθρώπους από ό,τι σε μεγαλύτερους.
• Δεύτερον, υπογραμμίζουν την αξία που μπορεί να έχουν οι προσπάθειες έγκαιρης παρέμβασης και πρόληψης, στοχεύοντας στο «παράθυρο» εκείνο κατά το οποίο ξεκινούν οι περισσότεροι καρκίνοι.

Καρκίνος: Ο ρόλος του σιδήρου

Για να διερευνήσει γιατί η επίπτωση του καρκίνου κορυφώνεται στα πρώτα χρόνια της τρίτης ηλικίας και στη συνέχεια αρχίζει να μειώνεται και πάλι, η ερευνητική ομάδα του MSK μελέτησε ένα γενετικά τροποποιημένο μοντέλο ποντικού με αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα, έναν κοινό τύπο καρκίνου του πνεύμονα που ευθύνεται για περίπου 7% όλων των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως.

Ένα από τα πράγματα που καθιστούν δύσκολη τη μελέτη της γήρανσης σε εργαστηριακά μοντέλα είναι ότι τα ποντίκια χρειάζονται δύο χρόνια για να αναπτυχθούν σε μια ηλικία που ισοδυναμεί με τα 65-70 έτη στους ανθρώπους, γεγονός που καθιστά δύσκολα τα πειράματα.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι καθώς τα ποντίκια γερνούν, παράγουν περισσότερη ποσότητα από μια πρωτεΐνη που ονομάζεται NUPR1. Η περισσότερη NUPR1 κάνει τα κύτταρα στους πνεύμονες να λειτουργούν σαν να έχουν έλλειψη σιδήρου.

«Τα γηράσκοντα κύτταρα έχουν στην πραγματικότητα περισσότερο σίδηρο, αλλά για λόγους που δεν κατανοούμε ακόμη πλήρως, λειτουργούν σαν να μην έχουν αρκετό», λέει η δρ Zhuang.

Δεδομένου ότι τα κύτταρα στα ηλικιωμένα ποντίκια λειτουργούσαν σαν να μην είχαν αρκετό σίδηρο, έχασαν μέρος της ικανότητάς τους να αναγεννώνται. Και επειδή αυτή η αναγεννητική ικανότητα συνδέεται άμεσα με την αύξηση του καρκίνου, τα ηλικιωμένα ποντίκια ανέπτυξαν πολύ λιγότερους όγκους από ό,τι τα νεαρά ποντίκια.

Το ενδιαφέρον είναι ότι η επίδραση αυτή θα μπορούσε να αντιστραφεί δίνοντας στα ηλικιωμένα ποντίκια επιπλέον σίδηρο ή μειώνοντας την ποσότητα της NUPR1 στα κύτταρά τους.

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η ανακάλυψη αυτή θα μπορούσε να βοηθήσει άμεσα τους ανθρώπους. Κι αυτό γιατί εκατομμύρια άνθρωποι, ιδίως μετά την πανδημία της COVID-19, ζουν με ανεπαρκή πνευμονική λειτουργία επειδή οι πνεύμονές τους δεν επουλώθηκαν πλήρως μετά τη λοίμωξη ή για κάποιο άλλο λόγο. Τα πειράματά τους σε ποντίκια έδειξαν ότι η χορήγηση σιδήρου μπορεί να βοηθήσει την αναγέννηση των πνευμόνων και υπάρχουν τρόποι να χορηγηθούν κατευθείαν φάρμακα στους πνεύμονες, όπως οι συσκευές για το άσθμα.

Αλλά εδώ είναι και το σημείο όπου μπαίνει στο παιχνίδι η αμφίπλευρη φύση της ανακάλυψης. Αποκαθιστώντας την ικανότητα των κυττάρων των πνευμόνων να αναγεννώνται, αυξάνεται επίσης η ικανότητα του ιστού να αναπτύσσει καρκίνο, όπως έδειξε η μελέτη. Αυτό σημαίνει πως αυτού του είδους η προσέγγιση μπορεί να μην είναι κατάλληλη για άτομα που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.

Πώς θα μπορούσαν να επηρεάζουν τη θεραπεία τα νέα ευρήματα

Τα ευρήματα της ομάδας έχουν σημαντικές επιπτώσεις και για τις θεραπείες που βασίζονται σε έναν τύπο κυτταρικού θανάτου που ονομάζεται φερρόπτωση, ο οποίος πυροδοτείται από τον σίδηρο. Η φερρόπτωση ανακαλύφθηκε το 2012 και υπάρχει ένας αριθμός μικρών μοριακών ενώσεων που προκαλούν φερρόπτωση, καθώς και φάρμακα που έχουν εγκριθεί από τον FDA, τα οποία διερευνώνται για τη δυνατότητά τους να σκοτώνουν καρκινικά κύτταρα.

Τα γηραιότερα κύτταρα είναι πολύ πιο ανθεκτικά στη φερρόπτωση από τα νεότερα κύτταρα, επειδή λειτουργούν σαν να μην έχουν αρκετό σίδηρο, διαπίστωσαν οι ερευνητές. Αυτό σημαίνει ότι οι θεραπείες που στοχεύουν στη φερρόπτωση μπορεί να μην είναι τόσο αποτελεσματικές στους ηλικιωμένους ασθενείς όσο στους νεότερους.

Σύμφωνα με την δρ Zhuang, επειδή η βιολογία των κυττάρων αλλάζει με τη γήρανση, αλλάζει και η ευαισθησία στα φάρμακα. Έτσι, οι γιατροί θα πρέπει ίσως να είναι πραγματικά προσεκτικοί, για παράδειγμα στις κλινικές δοκιμές, ώστε να εξετάζουν τις επιδράσεις τόσο σε ηλικιωμένους όσο και σε νεότερους ασθενείς.

Και για επικεφαλής της μελέτης, η έρευνα έχει τελικά ένα ακόμη μεγαλύτερο αποτέλεσμα.

«Αυτό που υποδηλώνουν τα δεδομένα μας όσον αφορά την πρόληψη του καρκίνου είναι ότι τα γεγονότα που συμβαίνουν όταν είμαστε νέοι είναι πιθανώς πολύ πιο επικίνδυνα από τα γεγονότα που συμβαίνουν αργότερα», λέει. Αυτό σημαίνει, τονίζει, πως η ανάγκη οι νέοι άνθρωποι να απέχουν από το κάπνισμα ή το μαύρισμα ή οποιαδήποτε άλλη έκθεση σε γνωστούς καρκινογόνους παράγοντες είναι πιθανότατα ακόμη πιο σημαντική από ό,τι νομίζαμε.

Φωτογραφία: iStock

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Βιταμίνη D: Τι δείχνει νέα έρευνα για τα συμπληρώματα διατροφής και τον κίνδυνο διαβήτη τύπου 2

Ποια σοβαρή ασθένεια στο συκώτι μπορεί να κρύβει ο ταραγμένος ύπνος

Έλληνες επιστήμονες ανέπτυξαν εφαρμογή (app) που υπολογίζει με αξιοπιστία τον 10ετή καρδιαγγειακό κίνδυνο