Ιταλία: Οι λύκοι επέστρεψαν, αλλά κινδυνεύουν από τους αγρότες

Σε ένα ορεινό πέρασμα κοντά στην κωμόπολη Κοκούλιο της κεντρικής Ιταλίας, μια ολόκληρη αγέλη εννέα λύκων βρέθηκε νεκρή από δηλητηριασμένα κομμάτια μοσχαρίσιου κρέατος που κάποιοι είχαν αφήσει στο λημέρι τους. Μαζί τους πέθαναν επίσης τρεις γύπες και δύο κοράκια. Το δηλητήριο μεταφέρεται σε ολόκληρη την τροφική αλυσίδα της πανίδας, μολύνοντας τη γη και το νερό επί χρόνια.

Το περιστατικό συνέβη τον Μάιο του 2023 και χαρακτηρίστηκε «πολιτιστικά μεσαιωνικό» από τις Αρχές του τοπικού εθνικού πάρκου της περιοχής – αλλά δεν ήταν απομονωμένο, όπως αναφέρει δημοσίευμα του Guardian. Αντίστοιχα κρούσματα δηλητηριάσεων λύκων δεν έχουν διωχθεί ποινικά στη χώρα, οπότε κανείς δεν εξεπλάγη που και αυτό το έγκλημα έμεινε ατιμώρητο.

Τη δεκαετία του 1970 οι λύκοι βρίσκονταν στα πρόθυρα του αφανισμού στην Ιταλία, αλλά χάρη σε αυστηρούς κανόνες προστασίας και προσπάθειες συντήρησης κυκλοφορούν πλέον στα δάση της χώρας περίπου 3.000. Σε όλη την Ευρώπη οι αγρότες μαθαίνουν εκ νέου να ζουν με τους λύκους, οι οποίοι επιστρέφουν μαζικά μετά από εκατοντάδες χρόνια και απειλούν τα ζώα τους.

Αυτό που συνέβη στην κοιλάδα της κεντρικής Ιταλίας συμβαίνει σε ολόκληρη τη Γηραιά Ηπειρο, καθώς οι αγρότες, εγκαταλελειμμένοι από τις κυβερνήσεις τους, παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους. Από τον Μάρτιο του 2025 η ΕΕ έχει μετατρέψει τον χαρακτηρισμό των λύκων από «αυστηρά προστατευόμενο» σε «προστατευόμενο» είδος, επιτρέποντας στα κράτη-μέλη να οργανώνουν περιοδικές σφαγές τους όποτε απειλούνται αγροτικές κοινότητες.

Οι δηλητηριάσεις λύκων, όπως αυτή στο Κοκούλιο, παραμένουν παράνομες, αλλά οι οικολόγοι φοβούνται ότι η χαλάρωση των μέτρων προστασίας θα ενδυναμώσει τους αυτοσχέδιους «εκδικητές» στον αγροτικό πληθυσμό. Αναμένουν αύξηση αντίστοιχων κρουσμάτων, τις οποίες χαρακτηρίζουν «αλυσίδες θανάτου», λόγω της αλυσιδωτής εξόντωσης διαφόρων ζώων που προκαλούν.

Οποιοι κι αν ήταν οι δράστες της θανάτωσης της αγέλης το 2023, δεν κατάφεραν να κρατήσουν τον πληθυσμό των λύκων μακριά. Λίγους μήνες αργότερα, μια νέα αγέλη μετακόμισε στην κοιλάδα. Η περιοχή δράσης της συμπίπτει με τα ορεινά βοσκοτόπια που χρησιμοποιούνται από τους βοσκούς για τα βοοειδή και τα πρόβατα την άνοιξη και το καλοκαίρι.

Τα αγριογούρουνα είναι η κατεξοχήν τροφή για τους λύκους στα Απένινα Ορη, αλλά στην περιοχή μπορεί κανείς να εντοπίσει και τρίχες από αγελάδες ή άλογα στα περιττώματά τους. Οι οικολόγοι κρίνουν ότι το 10% της διατροφής των λύκων είναι κτηνοτροφικά ζώα, ενώ το 70% της χειμερινής τροφής μιας συγκεκριμένης αγέλης που παρακολουθούσαν οι επιστήμονες στην περιοχή ήταν ζώα.

Οι γύπες γίνονται ακούσιοι μάρτυρες των δηλητηριάσεων στα Απένινα, καθώς μεγάλος αριθμός τους έχει εφοδιαστεί με συσκευές GPS – οπότε οι οικολόγοι αντιλαμβάνονται ότι κάτι δεν πάει καλά εάν οι ετικέτες παρακολούθησής τους σταματήσουν να κινούνται. Ενα δηλητηριασμένο λέσι λύκου είναι ικανό να αφανίσει έως και 60 γύπες που θα τραφούν από αυτό.

Οι δηλητηριάσεις αρπακτικών έχουν μετατραπεί σε πανευρωπαϊκό πρόβλημα, αν και οι αρχές δεν γνωρίζουν την πλήρη έκτασή του, καθώς τα ζώα πεθαίνουν μακριά από τα μάτια των ειδικών. Οι αγρότες ισχυρίζονται ότι αυτά τα κυρίαρχα αρπακτικά απειλούν το εισόδημα και τα προς το ζην τους, οπότε η επίλυση της διαμάχης τους με τις Αρχές γίνεται αρκετά περίπλοκη.

Στην πλειονότητά τους οι ιταλοί αγρότες συμπαθούν τους λύκους και διαφωνούν με την υποβάθμιση της προστασίας τους, αλλά ζητούν μεγαλύτερη υποστήριξη από το κράτος. Προτείνουν διευκόλυνση των διαδικασιών για διεκδικήσεις αποζημιώσεων και ταχύτερη διανομή τους. Παράλληλα ζητούν περισσότερη υποστήριξη για όσους κατασκευάζουν φράχτες στα αγροκτήματά τους.

Μια έρευνα που διεξήχθη φέτος στη χώρα μας από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και εξετάζει τις συγκρούσεις λύκων και αγροτών στη Βόρεια Ελλάδα διαπίστωσε ότι οι λύκοι γίνονται συχνά αποδιοπομπαίοι τράγοι για διάφορα βαθιά ριζωμένα ζητήματα – όπως οι οικονομικές δυσχέρειες, οι αποτυχημένες κυβερνητικές πολιτικές για την προστασία των μέσων διαβίωσης, οι μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες, η έλλειψη υπηρεσιών και η ερήμωση της υπαίθρου.

Η μελέτη διαπίστωσε ότι τα συστήματα δίκαιης αποζημίωσης είναι απαραίτητα για τη συνύπαρξη αγροτών και λύκων. Αυτά τα ευρήματα επιβεβαιώνονται από μια συμμαχία ΜΚΟ –όπως οι BirdLife Europe, ClientEarth, καθώς και το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος, που δραστηριοποιείται σε 40 χώρες εντός και εκτός ΕΕ– η οποία υποστηρίζει ότι, αντί να παρέχει υποστήριξη στους αγρότες που ζουν δίπλα σε λύκους, η ΕΕ επιτρέπει πλέον τη θανάτωσή τους.

Η σύγκρουση γύρω από το θέμα των λύκων έρχεται εν μέσω ευρύτερων πρωτοβουλιών απομάκρυνσης από την προστασία του περιβάλλοντος σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πέρυσι οι ηγέτες της ΕΕ υπαναχώρησαν από τα σχέδια μείωσης της ρύπανσης και προστασίας των οικοτόπων, μετά από οργισμένες διαμαρτυρίες των ευρωπαίων αγροτών – με έναν νόμο για την αποκατάσταση της φύσης να μετατρέπεται σε πολιτικό σάκο του μποξ στις Βρυξέλλες.

Το περιστατικό στο Κοκούλιο έγινε σημείο καμπής για τις οικολογικές οργανώσεις στα Απένινα, οι οποίες δημιούργησαν φέτος την πρώτη μονάδα σκύλων που περιπολεί την περιοχή για να αντιμετωπίζει απόπειρες δηλητηριασμών. Τα σκυλιά θα χρησιμοποιούν την όσφρησή τους για να εντοπίζουν περιστατικά δηλητηρίασης εντός της ερχόμενης άνοιξης, εποχή που οι αγρότες προσπαθούν να προστατεύσουν τα νεώτερα σε ηλικία και πιο ευάλωτα ζώα τους.

. . .