Θα μας πλήξει η ενίσχυση του δολαρίου λόγω Τραμπ;

Η φράση «το νόμισμά μας, το πρόβλημά σας» του Τζον Κόναλι, υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ την περίοδο 1971-1972 επί Νίξον, έχει μείνει να θυμίζει τις παρενέργειες για τον υπόλοιπο πλανήτη όταν ενισχύεται το δολάριο. Επικαλούμενο την ατάκα αυτή, ο Economist χαρτογραφεί τις πιθανές επιπτώσεις ανά τον κόσμο αν η πολιτική του νέου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ (ορκίζεται στις 20 Ιανουαρίου) οδηγήσει σε μεγάλη άνοδο του αμερικανικού νομίσματος.

Η βρετανική επιθεώρηση σημειώνει πως «παρότι η αξία του δολαρίου εξακολουθεί να καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις εγχώριες εξελίξεις στις ΗΠΑ, οι διακυμάνσεις του σχεδόν πάντα προκαλούν τριγμούς ανά τον πλανήτη. Μια τέτοια μεγάλη ταλάντωση μπορεί να βρίσκεται στα σκαριά, καθώς οι οικονομικές πολιτικές που υποσχέθηκε ο Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται ότι θα εκτοξεύσουν το δολάριο. Και αυτό μεταφράζεται σε πρόβλημα για την ανάπτυξη στον υπόλοιπο κόσμο».

Στις προεκλογικές συγκεντρώσεις του ο Τραμπ έλεγε πως η λέξη tarrifs (δασμοί) «είναι η ωραιότερη λέξη στον κόσμο, πάνω και από την αγάπη» και εξιστορούσε περιστατικά όπου ο ίδιος ως πρόεδρος των ΗΠΑ (2017-2021) είχε απειλήσει με δασμούς τη Γαλλία και το Μεξικό για να προωθήσει τα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών. Το θέμα είναι αν όντως ο Τραμπ θα επιβάλει τους δασμούς που υπόσχεται.

Διότι δεν είναι ακόμη σαφές ποια ακριβώς τμήματα της οικονομικής ατζέντας του θα θελήσει –και θα μπορέσει– να εφαρμόσει ο Τραμπ. Σύμφωνα, ωστόσο, με το βρετανικό περιοδικό, η ευφορία στα αμερικανικά χρηματιστήρια μας προσφέρει ενδείξεις για όσα περιμένουν οι επενδυτές. Οι «παίκτες» των αγορών εκτιμούν ότι η επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ θα ενισχύσει τα κέρδη των αμερικανικών επιχειρήσεων μέσω φορολογικών περικοπών και της απορρύθμισης (μείωση γραφειοκρατίας, κανονιστικών περιορισμών κ.ο.κ.), που ενδέχεται μάλιστα να αναλάβει το αφεντικό της Tesla, ο Ελον Μασκ.

Ο Economist περιγράφει ένα ντόμινο:

♦ Καθώς ο κρατικός δανεισμός των ΗΠΑ εκτοξεύεται στα ύψη, ο συνδυασμός των υψηλότερων ελλειμμάτων και του αναζωπυρωμένου πληθωρισμού μπορεί να αναγκάσει την κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ να διατηρήσει τα επιτόκια υψηλότερα από ό,τι χωρίς τον Τραμπ. Αυτά τα υψηλότερα επιτόκια θα καθιστούσαν την κατοχή τίτλων σε δολάρια πιο ελκυστική, παρέχοντας ούριο άνεμο στο δολάριο.

♦ Ενα μέρος αυτού του σεναρίου ήδη ξετυλίγεται. Στις 7 Νοεμβρίου η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ μείωσε, όπως αναμενόταν, το βασικό της επιτόκιο κατά ένα τέταρτο της μονάδας. Ωστόσο ο πρόεδρός της Τζερόμ Πάουελ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο η Fed να διατηρήσει σταθερά τα επιτόκια στη συνεδρίαση του Δεκεμβρίου, αντί να συνεχίσει να τα μειώνει.

Είναι ενδεικτικό ότι η δήλωση της επιτροπής καθορισμού των επιτοκίων που συνόδευε την απόφαση της Fed δεν ανέφερε ότι πλέον έχει «μεγαλύτερη εμπιστοσύνη που ο πληθωρισμός κινείται σταθερά προς το 2%», όπως είχε κάνει στην προηγούμενη δήλωσή της τον Σεπτέμβριο του 2024. Η προοπτική υψηλότερων αμερικανικών επιτοκίων ώθησε ήδη την αξία του δολαρίου προς τα πάνω κατά 1,5% έναντι ενός καλαθιού άλλων νομισμάτων τις τελευταίες τέσσερις εβδομάδες.

Οπως έχει παρατηρηθεί, η άνοδος του δολαρίου συμβαδίζει συχνά με την αποδυνάμωση των παγκόσμιων οικονομικών προοπτικών. Ενας λόγος γι’ αυτό το φαινόμενο, όπως εξηγεί η βρετανική επιθεώρηση, είναι ότι σε περιόδους οικονομικής αναταραχής οι επενδυτές τείνουν να πωλούν τα ριψοκίνδυνα περιουσιακά στοιχεία τους και να επενδύουν σε αυτά που θεωρούν ασφαλή, κυρίως στο δολάριο και στα αμερικανικά κρατικά ομόλογα.

Οι διακυμάνσεις της αξίας του δολαρίου επηρεάζουν την παγκόσμια οικονομία μέσω δύο κύριων καναλιών: του εμπορίου και της χρηματοδότησης. Περισσότερο από το 40% του παγκόσμιου εμπορίου –το μεγαλύτερο μέρος του οποίου δεν αφορά την Αμερική– τιμολογείται σε δολάρια. Το ισχυρότερο δολάριο αυξάνει το κόστος για τους εισαγωγείς, γεγονός που μειώνει τη ζήτηση για αγαθά από το εξωτερικό και μειώνει τον συνολικό όγκο του εμπορίου.

Ο Economist εξηγεί ότι σε μεγάλο μέρος της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής οι μεταβολές στην αξία του δολαρίου έχουν μεγαλύτερη σημασία από τη συμπεριφορά των τοπικών νομισμάτων. Ακαδημαϊκή μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2020 διαπίστωσε ότι μια αύξηση της αξίας του δολαρίου κατά 1% έναντι όλων των νομισμάτων προκαλεί μείωση του όγκου του εμπορίου μεταξύ των χωρών του υπόλοιπου κόσμου κατά 0,6%.

Οι επιπτώσεις για τις υπόλοιπες χώρες από την άνοδο του δολαρίου είναι πάντα πολυδιάστατες. Οπως εξηγεί η βρετανική επιθεώρηση, για τις χώρες και τις επιχειρήσεις που έχουν δανειστεί σε δολάρια αλλά δεν διαθέτουν πηγές εσόδων σε δολάρια, η άνοδος του δολαρίου διογκώνει το βάρος του χρέους τους και αυξάνει το κόστος των τόκων τους. Αυτό δεν επηρεάζει την Ελλάδα σε κρατικό επίπεδο, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του χρέους μας είναι σε ευρώ και προς τον λεγόμενο επίσημο τομέα (τους θεσμούς της ΕΕ όπως ο ESM), και όχι προς τις αγορές, μετά το PSI του 2012. Μπορεί όμως να την επηρεάσει στο επίπεδο των επιχειρήσεων.

Ευρύτερα, τα υψηλότερα επιτόκια στις ΗΠΑ αυξάνουν το κόστος δανεισμού εκτός ΗΠΑ. Η τάση αυτή είναι ήδη εμφανής, σύμφωνα με τον Economist. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 6ης Νοεμβρίου, όταν κατέστη σαφές το εκλογικό αποτέλεσμα υπέρ του Τραμπ, η απόδοση των αμερικανικών κρατικών ομολόγων αυξήθηκε απότομα. Το ίδιο και οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων της Αυστραλίας, της Νέας Ζηλανδίας και της Ιαπωνίας. Ορισμένες από αυτές τις αυξήσεις έχουν έκτοτε αντιστραφεί, ως απάντηση στη μείωση επιτοκίων από την πλευρά της Fed. Ωστόσο η ανάπαυλα μπορεί να αποδειχθεί μόνο προσωρινή. Και οποιαδήποτε ανάκαμψη των αποδόσεων των κρατικών τίτλων πάντοτε αφορά την Ελλάδα, με δεδομένο ότι το ελληνικό χρέος υπερβαίνει το 160% του ΑΕΠ.

Ο Τραμπ έλεγε προεκλογικά ότι το ισχυρό δολάριο πλήττει τους εγχώριους κατασκευαστές και κοστίζει αμερικανικές θέσεις εργασίας. Από την άλλη πλευρά, δεν μπορεί εύκολα να αναγκάσει την ομοσπονδιακή τράπεζα (Fed) να μειώσει τα επιτόκια. Και όσο τα επιτόκια παραμένουν υψηλά, το αμερικανικό νόμισμα θα παραμένει το κατεξοχήν ασφαλές καταφύγιο για τους επενδυτές.

Τη Δευτέρα 11/11 το δολάριο σκαρφάλωσε σε υψηλό τεσσάρων μηνών, καθώς οι επενδυτές εκτιμούν ότι ο Τραμπ θα εισαγάγει περισσότερες πληθωριστικές πολιτικές, οι οποίες, όπως ανέλυσε ο Economist, θα μειώνουν το περιθώριο της Fed για περαιτέρω μειώσεις επιτοκίων.

Σε ό,τι αφορά, δε, τα αγαθά που αποτιμώνται σε δολάρια, κανένα εμπόρευμα δεν είναι πιο σημαντικό από το αργό πετρέλαιο. Επομένως κάθε αύξηση θα γίνει αμέσως αισθητή και στη χώρα μας. Ενώ είναι προφανές ότι η περαιτέρω ενίσχυση του δολαρίου έναντι του ευρώ θα κάνει πιο ακριβά τα ταξίδια στις ΗΠΑ.

. . .