Η Νορβηγία εκσυγχρονίζει βάσεις του Ψυχρού Πολέμου

Η εγγύτητα της Νορβηγίας με την επικράτεια της Σοβιετικής Ενωσης κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου την οδήγησε στην κατασκευή πολλών στρατιωτικών οχυρών, ορισμένα από τα οποία στην πραγματικότητα ήταν τεράστιες μυστικές βάσεις για πολεμικά αεροπλάνα και πλοία, ακόμη και για πυρηνικά υποβρύχια. Τα στρατιωτικά μπούνκερ άρχισαν να απασχολούν εκ νέου τη νορβηγική κυβέρνηση λόγω, φυσικά, των ολοένα εντεινόμενων εντάσεων με τη Ρωσία. Οπως μεταδίδει το BBC, παρ’ ότι οι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι που την επισκέπτονται κάθε χρόνο μάλλον το αγνοούν, η Νορβηγία είναι μια χώρα με πάρα πολλά οχυρά.

Στην κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου, η αραιοκατοικημένη, ορεινή χώρα είχε περίπου 3.000 υπόγειες στρατιωτικές εγκαταστάσεις, από τις οποίες οι ένοπλες δυνάμεις της θα μπορούσαν να αναπτύξουν ισχυρή αντίσταση σε περίπτωσης εισβολής των Σοβιετικών. Αρκετές από αυτές τις εγκαταστάσεις χρονολογούνται από τότε που η σκανδιναβική χώρα ήταν μέρος του Ατλαντικού Τείχους του Χίτλερ ενώ την ύπαρξή τους την αγνοούσαν έως πρόσφατα και οι περισσότεροι Νορβηγοί.

Τώρα που εξακολουθεί να μαίνεται, εδώ και περισσότερο από μία τριετία, ένας ολικός πόλεμος στην ανατολική Ουκρανία, η Νορβηγία αποκαθιστά και θέτει εκ νέου σε λειτουργία δύο από τις πιο εμβληματικές υπόγειες ψυχροπολεμικές βάσεις της. «Κοντά στα σύνορα της Νορβηγίας με τη Ρωσία, βόρεια του Αρκτικού Κύκλου, τα καταφύγια αεροσκαφών του αεροπορικού σταθμού Μπαρντουφός και η ναυτική βάση στο Ουλαβσβάρν, παραπέμπουν σε ταινία κατασκοπείας, με τους τραχείς βραχώδεις τοίχους, το αστραφτερό σκυρόδεμα και τον στρατιωτικό εξοπλισμό. Λαξευμένη στην πλαγιά ενός βουνού, προστατευμένη από 275 μέτρα σκληρού βράχου, η βάση του Ουλαβσβάρν είναι ιδιαίτερα υποβλητική με τη σήραγγα εξόδου μήκους άνω των 900 μέτρων και την τεράστια θύρα προστασίας από εκρήξεις», αναφέρει γλαφυρά το ρεπορτάζ του BBC.

Κατά πόσο, όμως, είναι δικαιολογημένη σήμερα η αποκατάσταση (με σημαντικό κόστος) και η επαναλειτουργία τεράστιων υπόγειων στρατιωτικών εγκαταστάσεων; Σε φωτογραφίες που δόθηκαν στη δημοσιότητα από τις ένοπλες δυνάμεις της Νορβηγίας με αφορμή την επαναλειτουργία του αεροπορικού σταθμού του Μπαρντούφος, ένα F-35 Lighting II της Lockheed Martin «κουρνιάζει απειλητικά σαν αρπακτικό πουλί κάτω από τους προβολείς της τοξωτής οροφής του καταφυγίου», γράφει σχετικά ο δημοσιογράφος του βρετανικού δικτύου.

Ο αεροπορικός σταθμός άρχισε να λειτουργεί το 1938 ενώ μετά από την κατάληψη της Νορβηγίας από τους ναζί χρησιμοποιήθηκε από γερμανικά μαχητικά αεροσκάφη που προστάτευαν το τεράστιο θωρηκτό «Tirpitz, όταν ήταν αγκυροβολημένο σε ένα κοντινό φιόρδ.

Μετά από το τέλος του B’ Παγκόσμιου Πολέμου η Βασιλική Πολεμική Αεροπορία της Νορβηγίας άρχισε να χρησιμοποιεί τις υπόγειες στρατιωτικές της εγκαταστάσεις για την καλύτερη προστασία των μαχητικών της αεροσκαφών από πιθανή σοβιετική επίθεση. Αυτά τα καταφύγια περιλάμβαναν όλα όσα χρειάζονταν τα αεροπλάνα και οι πιλότοι τους, όπως καύσιμα και όπλα, χώρους για τη συντήρηση των αεροσκαφών καθώς και εγκαταστάσεις για τα πληρώματα. Στη συνέχεια, πριν από περίπου τέσσερις δεκαετίες, ο αεροπορικός σταθμός αφοπλίστηκε και τέθηκε εκτός λειτουργίας.

Η υπόγεια βάση αποκαταστάθηκε και εκσυγχρονίστηκε -τόσο δομικά όσο και εξοπλιστικά- με στόχο να συνδράμει στην «ανθεκτικότητα και τη δυνατότητα επιβίωσης» των νορβηγικών F-35 στο πλαίσιο μιας πιθανής ρωσικής επίθεσης. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και ο επακόλουθος πόλεμος κατέδειξε σε όλον τον κόσμο πόσο ευάλωτα είναι ορισμένα πανάκριβα οπλικά συστήματα -όπως τα F-35 των 80-110 εκ. δολαρίων έκαστο- όταν βρίσκονται στο έδαφος, ιδιαίτερα σε επιθέσεις από drones «καμικάζι» που μπορεί να κοστίζουν μόλις 300 δολάρια.

Οπως  αναφέρει το BBC, αντί να τοποθετούν ελαστικά στα φτερά των αεροσκαφών ή να κατασκευάζουν υπόστεγα από συρμάτινο πλέγμα, όπως έκαναν οι Ρώσοι στην Ουκρανία, οι Νορβηγοί σκέφτηκαν να περιορίσουν την απειλή των drones για τα υπερσύγχρονα μαχητικά τους αεροσκάφη μέσω της διασποράς των πιθανών στόχων σε πολλές διαφορετικές τοποθεσίες, αρκετές από τις οποίες προσφέρουν σχεδόν απόλυτη προστασία καθώς οι εγκαταστάσεις τους είναι σκαμμένες μέσα σε βουνά.

Οσο για την κατασκευή (πριν από πολλές δεκαετίες) και την αποκατάσταση (στο πλαίσιο των εντάσεων με τη Ρωσία τα τελευταία αρκετά, πλέον, χρόνια) της ναυτικής βάσης του Ουλαβσβάρν, αρκεί μια ματιά στον χάρτη ώστε να γίνει αμέσως αντιληπτή η σημασία της: βρίσκεται κοντά στο σημείο όπου η Θάλασσα της Νορβηγίας συναντά τη Θάλασσα του Μπάρεντς, μια θαλάσσια περιοχή που πλέον αποτελεί το κύριο σημείο πρόσβασης των ρωσικών μονάδων και υποβρυχίων στον Ατλαντικό Ωκεανό.

Η κατασκευή της ναυτικής βάσης πραγματοποιήθηκε σταδιακά από τη δεκαετία του 1950 και έπειτα ως απάντηση στην ενίσχυση του βόρειου στόλου των Σοβιετικών. Με το συνολικό κόστος να κυμαίνεται γύρω στα 450 εκ. δολάρια, η βάση –με το υπόγειο κέντρο διοίκησης, τις αποθήκες, την αποβάθρα βαθέων υδάτων, και τη σήραγγα εξόδου– ήταν ένα σχεδόν δυσβάσταχτο οικονομικά έργο ακόμη και για τη Νορβηγία, τόσο που χρειάστηκε να τη συνδράμει το ΝΑΤΟ, με την κατασκευή της βάσης να ολοκληρώνεται, τελικά, μετά από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης.

Κατά την περίοδο της απόψυξης των σχέσεων της Δύσης με τη Μόσχα, η ναυτική βάση του Ουλαβσβάρν χρησιμοποιούνταν από πλοία του ΝΑΤΟ ως αφετηρία για αποστολές στον παγωμένο Αρκτικό Ωκεανό.

Το 2009 το νορβηγικό κοινοβούλιο ενέκρινε οριακά το κλείσιμό της παρότι η Μόσχα είχε ήδη αρχίσει, με διάφορους τρόπους, να καθίσταται εκ νέου, απειλητική, ενώ το 2013 πουλήθηκε σε ιδιώτες επενδυτές έναντι μόλις λίγων εκατομμυρίων, σε τιμή πολύ πιο χαμηλή από την αγοραία αξία των εγκαταστάσεων. Οι σήραγγες της βάσης μετατράπηκαν σε αποθήκες τροχόσπιτων και παλιών αυτοκινήτων. Μάλιστα η πάλαι ποτέ αυστηρά φυλασσόμενη ναυτική βάση χρησιμοποιούταν από δύο ρωσικά ερευνητικά σκάφη καθώς και από ρωσικά αλιευτικά, με ρωσικά ΜΜΕ να μεταδίδουν ψευδώς ότι η εταιρεία που αγόρασε τη βάση ανήκε εν μέρει σε Ρώσους.

Το 2020 η WilNor Governmental Services μια εταιρεία ειδικού σκοπού με στενούς δεσμούς με τις ένοπλες δυνάμεις της Νορβηγίας εξαγόρασε ένα πλειοψηφικό πακέτων μετοχών της ιδιοκτήτριας εταιρείας, αρχίζοντας, έκτοτε, να αποκαθιστά και να εκσυγχρονίζει τις ναυτικές εγκαταστάσεις. Σταδιακά άρχισε να αυξάνεται και η στρατιωτική παρουσία στη βάση ενώ σήμερα μέχρι και οι ΗΠΑ έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για τη δυνατότητα στάθμευσης πυρηνικών τους υποβρυχίων εκεί.

Οι ανησυχίες των Νορβηγών για την ασφάλειά τους δεν άρχισαν το 2022 –όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία– ούτε το 2014, όταν εισέβαλε στην Κριμαία. «Γύρω στο 2006-2008 καταγράφηκε  μια αλληλουχία γεγονότων. Γινόντουσαν πολλές επενδύσεις στον Βόρειο Στόλο της Ρωσίας, ταυτόχρονα με την επανέναρξη ρωσικών στρατιωτικών ασκήσεων στην Αρκτική για πρώτη φορά μετά από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ενώ αυξανόταν και το ενδιαφέρον της Ρωσίας για την εκμετάλλευση των πόρων της Αρκτικής», , είπε, μιλώντας στο BBC, ο Αντρέας Οστχάγκεν, ανώτερος ερευνητής στη νορβηγική δεξαμενή σκέψης Fridtjof Nansen Institute.

«Η Ρωσία του Πούτιν δεν είναι η Σοβιετική Ενωση», σημείωσε ο νορβηγός ειδικός. «Αλλά από την άποψη της ασφάλειας της Νορβηγίας υφίστανται τα ίδια ζητήματα. Πώς αποτρέπεις τη Ρωσία και, εάν εμπλακείς σε πόλεμο, πώς πολεμάς τη Ρωσία;».

. . .