Η μοίρα των αντισυστημικών: Το πιο παράξενο πολιτικό κόμμα της Ιταλίας διασπάται

Περισσότερα από 15 χρόνια μετά την ίδρυσή του, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων πρόκειται να διοργανώσει ένα καταστατικό συνέδριο, στις 23 και 24 Νοεμβρίου. Και αυτό δεν είναι καλό, καθώς φαίνεται ότι οδηγεί ταχύτατα το κόμμα που εικονογράφησε την αντισυστημικότητα α λα ιταλικά, σε διάσπαση.

Το συνέδριο πραγματοποιείται με φόντο μια σκληρή διαμάχη ανάμεσα στον ιδρυτή του κόμματος, Μπέπε Γκρίλο, και τον πρόεδρό του, Τζουζέπε Κόντε. Στις τελευταίες περιφερειακές εκλογές της Ιταλίας, που έγιναν τον περασμένο μήνα στη Λιγουρία, στα βορειοδυτικά της χώρας, τα Πέντε Αστέρια συγκέντρωσαν λιγότερο από το 5% των ψήφων –απελπιστικά μακριά από τις επιδόσεις της εποχής που χτυπούσαν την πόρτα της εξουσίας.

Αν και συχνά προκαλούν χλευασμό και γέλιο –ο Γκρίλο είναι, εξάλλου, κωμικός στο επάγγελμα– τα Πέντε Αστέρια έχουν μεγάλη σημασία στην ιταλική πολιτική σκηνή, όπως σημείωσε ο Economist: Αποτέλεσαν μέρος των τριών τελευταίων κυβερνήσεων, στις δύο πρώτες υπό την ηγεσία του Κόντε και το 2018, όταν ήταν στο απόγειό τους, συγκέντρωσαν το 33% των ψήφων! Παρότι έκτοτε βρίσκονται σε σταθερή πτώση, εξακολουθούν να έχουν σημαντική εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο, με 50 από τους 400 βουλευτές στην Κάτω Βουλή και 26 από τους 200 γερουσιαστές. Το πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι αποδυναμώνουν την αντιπολίτευση στην κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι, διασφαλίζοντας ότι ο δεξιός συνασπισμός της θα παραμείνει άνετα στην εξουσία.

Οι εκλογές του περασμένου μήνα στη Λιγουρία ανέδειξαν τη σημασία των Πέντε Αστέρων. Εμπλεκόμενοι σε ένα τοπικό σκάνδαλο διαφθοράς, οι συντηρητικοί της Μελόνι έδειχναν καταδικασμένοι να χάσουν την περιοχή. Η βασική ομάδα αντιπολίτευσης της Ιταλίας, το Δημοκρατικό Κόμμα, πήρε 28% των ψήφων, σχεδόν διπλάσιο από το ποσοστό των Αδελφών της Ιταλίας, της Μελόνι. Αλλά επειδή τα Πέντε Αστέρια τα πήγαν τόσο άσχημα, η αντιπολίτευση δεν κατάφερε να αποσπάσει τον έλεγχο της περιοχής από τη Δεξιά.

Μέρος του προβλήματος είναι τα σκαμπανεβάσματα στη σχέση των Πέντε Αστέρων με το Δημοκρατικό Κόμμα. Μερικές φορές τα δύο κόμματα ενώνουν τις δυνάμεις τους, όπως συνέβη στη Λιγουρία. Αλλά στις προηγούμενες περιφερειακές εκλογές, στο Πιεμόντε, υπέβαλαν χωριστές υποψηφιότητες. Η αμφιθυμία των Πέντε Αστέρων είναι, σύμφωνα με τον Economist, κυρίως προϊόν της αποτυχίας του να αποφασίσει πού ακριβώς τοποθετεί τον εαυτό του στο συμβατικό πολιτικό φάσμα.

Ο Γκρίλο και ο πολιτικός του μέντορας, ο αείμνηστος Τζιανρομπέρτο Κασαλέτζιο, ονειρεύονταν μια επανάσταση. Οραματίστηκαν το κίνημά τους ως όχημα για την κατάργηση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και την αντικατάστασή της με ένα νέο είδος άμεσης δημοκρατίας που θα εκμεταλλευόταν τις δυνατότητες του διαδικτύου.

Οι πρώτοι υποστηρικτές των Πέντε Αστέρων, ενώ είχαν μια κοινή ανησυχία για το περιβάλλον, ανήκαν και στις δύο πλευρές του πολιτικού φάσματος και ισχυρίζονταν ότι δεν ήταν ούτε δεξιοί ούτε αριστεροί, αλλά πραγματιστές. Υπό τον Κόντε, ωστόσο, το κόμμα έχει υιοθετήσει μια πιο αριστερή ατζέντα και, προς μεγάλη απογοήτευση του Δημοκρατικού Κόμματος, αντιτίθεται στη στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία.

Εν τω μεταξύ το Κίνημα των Πέντε Αστέρων έχει γίνει ένα όλο και πιο συμβατικό κόμμα, αν και οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι και οι αξιωματούχοι του υποχρεούνται να παραιτηθούν ύστερα από δύο θητείες, ένα μέτρο που αποσκοπεί να τους αποτρέψει να γίνουν πολιτικοί καριέρας. Σε πρόσφατη συνέντευξή του, ο Κόντε κατηγόρησε τον ιδρυτή του κόμματος ότι διεξήγαγε «πράξεις δολιοφθοράς», με στόχο να εμποδίσει τη νέα πορεία του. Ο Γκρίλο ανταπέδωσε, συγκρίνοντας τον Κόντε με τον δόλιο Μάγο του Οζ και κατηγορώντας τον ότι παίζει τα «συνήθη παιχνίδια της παλιάς πολιτικής».

Το συνέδριο θα καθορίσει την πολιτική στάση του κόμματος και θα αποφασίσει εάν θα καταργήσει τον κανόνα των δύο θητειών, που το εμποδίζει να προαλείψει έμπειρους και δημόσια αναγνωρίσιμους πολιτικούς που θα εμφανίζονται στο εκλογικό σώμα ως υποψήφιοι. Αυτό, όμως, ανέκαθεν θεωρείτο θεμελιώδες δόγμα ενός κινήματος που φιλοδοξούσε να δώσει στους απλούς ανθρώπους φωνή στην πολιτική.

Πέρα από αυτό, επισημαίνει ο Economist, το συνέδριο θα αποφασίσει τι θα κάνει με τον Γκρίλο. Προσώρας παραμένει ο «εγγυητής» της ενότητας των Πέντε Αστέρων, μια δουλειά με «συμβόλαιο» αορίστου χρόνου και ετήσιο μισθό ύψους 300.000 ευρώ.

Οι σύνεδροι αναμένεται να ψηφίσουν εάν θα επιβληθεί χρονικό όριο στην εντολή του, εάν θα περιορίσουν τις εξουσίες του ή ακόμη και αν θα καταργήσουν τη θέση και τον μισθό του εντελώς. Για τον ίδιο τον Γκρίλο, αυτό δεν θα είναι πολύ αστείο.

. . .