Η Κίνα έχει γίνει επιστημονική υπερδύναμη

Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Στο αίθριο ενός ερευνητικού κτηρίου στην Κινεζική Ακαδημία Επιστημών (CAS) στο Πεκίνο βρίσκεται ένας τοίχος γεμάτος διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Πλάτους περίπου πέντε μέτρων και ύψους δύο ορόφων, ο τοίχος εμφανίζει 192 πιστοποιητικά, τοποθετημένα σε προσεγμένες σειρές και φωτισμένα με γούστο από πίσω. Στο επίπεδο του εδάφους, πίσω από ένα βελούδινο σχοινί, μια σειρά από γυάλινα βάζα περιέχει τις καινοτομίες που προστατεύουν οι πατέντες: σπόρους.

…

Το CAS – ο μεγαλύτερος ερευνητικός οργανισμός στον κόσμο – και ιδρύματα σε όλη την Κίνα παράγουν τεράστιο όγκο έρευνας στη βιολογία των καλλιεργειών τροφίμων. Τα τελευταία χρόνια Κινέζοι επιστήμονες ανακάλυψαν ένα γονίδιο που όταν αφαιρεθεί, ενισχύει το μήκος και το βάρος των κόκκων σιταριού, ένα άλλο που βελτιώνει την ικανότητα καλλιεργειών όπως το σόργο και το κεχρί να αναπτύσσονται σε αλμυρά εδάφη και ένα γονίδιο που μπορεί να αυξήσει την απόδοση του καλαμποκιού κατά περίπου 10%. Το φθινόπωρο του περασμένου έτους, οι αγρότες στο Guizhou ολοκλήρωσαν τη δεύτερη συγκομιδή γενετικά τροποποιημένου γιγαντιαίου ρυζιού που αναπτύχθηκε από επιστήμονες στο CAS.

Το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) έχει θέσει τη γεωργική έρευνα – την οποία θεωρεί κλειδί για τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας της χώρας – προτεραιότητα για τους επιστήμονες. Κατά την τελευταία δεκαετία, η ποιότητα και η ποσότητα της έρευνας στον τομέα των καλλιεργειών που παράγει η Κίνα έχει αυξηθεί πάρα πολύ και τώρα η χώρα θεωρείται ευρέως ως ηγέτης στον τομέα. Σύμφωνα με εκδότη ενός έγκριτου ευρωπαϊκού επιστημονικού περιοδικού φυτοεπιστημών, υπάρχουν μερικοί μήνες που οι μισές από τις υποβολές άρθρων προς δημοσίευση στο περιοδικό προέρχονται από την Κίνα.

…

Ένα ταξίδι χιλίων μιλίων

Η άνοδος της επιστημονικής έρευνας των φυτών δεν είναι η μοναδική στην Κίνα. Το 2019 ο Economist εξέτασε το ερευνητικό τοπίο στη χώρα και ρώτησε αν η Κίνα θα μπορούσε μια μέρα να γίνει επιστημονική υπερδύναμη. Σήμερα, αυτό το ερώτημα έχει απαντηθεί κατηγορηματικά: «ναι». Οι Κινέζοι επιστήμονες κέρδισαν πρόσφατα το προβάδισμα σε δύο προσεκτικά παρακολουθούμενα μέτρα επιστήμης υψηλής ποιότητας και η πρόοδος της χώρας ως κορυφαίας στην έρευνα δεν δείχνει σημάδια επιβράδυνσης. Η παλαιά παγκόσμια τάξη πραγμάτων στον χώρο της επιστήμης, στην οποία κυριαρχούν η Αμερική, η Ευρώπη και η Ιαπωνία, φτάνει στο τέλος της.

Ένας τρόπος για να μετρηθεί η ποιότητα της επιστημονικής έρευνας μιας χώρας είναι να υπολογιστεί ο αριθμός των άρθρων υψηλής απήχησης που παράγονται κάθε χρόνο – δηλαδή, δημοσιεύσεις που αναφέρονται συχνότερα από άλλους επιστήμονες στη δική τους μεταγενέστερη εργασία (citations). Το 2003 η Αμερική παρήγαγε 20 φορές περισσότερες από αυτές τις δημοσιεύσεις υψηλής απήχησης από την Κίνα, σύμφωνα με στοιχεία από την Clarivate, μια εταιρεία επιστημονικής ανάλυσης. Μέχρι το 2013 η Αμερική παρήγαγε περίπου τέσσερις φορές τον αριθμό των κορυφαίων άρθρων και στην πιο πρόσφατη έκδοση δεδομένων, που εξετάζει δημοσιεύσεις από το 2022 και μετά, η Κίνα είχε ξεπεράσει τόσο την Αμερική όσο και ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

…

Οι μετρήσεις που βασίζονται σε παραπομπές μπορούν φυσικά να αλλοιωθούν. Οι επιστήμονες μπορούν, και βρίσκουν τρόπους για να αυξήσουν τον αριθμό των αναφορών της εργασίας τους σε άλλες μελέτες και ένα πρόσφατο σχετικό άρθρο, από τους Qui Shumin, Claudia Steinwender και Pierre Azoulay – τρεις οικονομολόγους – υποστηρίζει ότι οι Κινέζοι ερευνητές αναφέρουν πολύ περισσότερο τους συμπατριώτες τους από ό,τι οι δυτικοί ερευνητές τους δικούς τους. Όμως η Κίνα ηγείται πλέον στον κόσμο σε άλλους δείκτες αναφοράς που είναι λιγότερο επιρρεπείς στο παιχνίδι. Είναι στην κορυφή του Nature Index – που δημιουργήθηκε από τον εκδότη του επιστημονικού περιοδικού Nature – ο οποίος μετράει τις συνεισφορές σε άρθρα που εμφανίζονται σε μια σειρά από έγκριτα περιοδικά. Για να επιλεγούν για δημοσίευση, οι εργασίες πρέπει να εγκριθούν από μια ομάδα ομοτίμων κριτών που αξιολογούν την ποιότητα, την καινοτομία και τη δυνατότητα επιρροής της μελέτης. Όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά ο δείκτης το 2014, η Κίνα ήρθε δεύτερη, αλλά η συνεισφορά της στα επιλέξιμα άρθρα ήταν μικρότερη από το ένα τρίτο της Αμερικής. Μέχρι το 2023 η Κίνα είχε φτάσει στην πρώτη θέση.

Σύμφωνα με την Κατάταξη του Leiden που βασίζεται στον όγκο της παραγωγής επιστημονικής έρευνας, υπάρχουν πλέον έξι κινεζικά πανεπιστήμια ή ιδρύματα στην πρώτη δεκάδα του κόσμου και επτά σύμφωνα με το Nature Index. Μπορεί να μην είναι ακόμα γνωστά ονόματα στη Δύση, αλλά θα πρέπει να συνηθίσουμε να ακούμε για τα Πανεπιστήμια Shanghai Jiao Tong, Zhejiang και Peking (Beida) τόσο συχνά όσο για το Cambridge, το Harvard και το ETH Zurich. «Το Tsinghua είναι πλέον το νούμερο ένα πανεπιστήμιο επιστήμης και τεχνολογίας στον κόσμο», λέει ο Simon Marginson, καθηγητής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Αυτό είναι καταπληκτικό. Το έχουν κάνει σε μια γενιά».