Η ζωή -σαν μυθιστόρημα- της Αγκνες Κελέτι

Μέχρι τα 19 της χρόνια η ζωή της χαμογελούσε. Γεννήθηκε στη Βουδαπέστη ως Αγκνες Κλάιν και μεγάλωσε με όλες τις ανέσεις που μπορούσε να της προσφέρει η εύπορη εβραϊκή της οικογένεια. Είχε ταλέντο στη μουσική, μα πιο πολύ, στη γυμναστική. Ηταν τινέιτζερ ακόμη όταν στέφθηκε πρωταθλήτρια Ουγγαρίας και προετοιμαζόταν για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1940, όπου ένα μετάλλιο το είχε (σχεδόν) σίγουρο. Ο ουρανός της σκοτείνιασε ξαφνικά.

Οι Αγώνες ματαιώθηκαν λόγω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Αγκνες αποβλήθηκε από τον σύλλογό της, όπως όλοι οι «μη Αριοι» αθλητές, και της απαγορεύτηκε να συμμετέχει σε αθλητικές δραστηριότητες. Επίσης, δεν της επετράπη να γραφτεί σε κάποιο πανεπιστήμιο, αν και ήταν άριστη μαθήτρια. Πολύ σύντομα, ο διωγμός των Εβραίων της Ουγγαρίας, που είχε προσχωρήσει στον Αξονα, έγινε ακόμη πιο άγριος.

Για να μην τη στείλουν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, έπρεπε να κρύψει την εβραϊκή της καταγωγή. Αγόρασε την ταυτότητα μιας νεαρής Χριστιανής που της έμοιαζε, όπως αφηγήθηκε σε συνέντευξή της το 2020, και πήγε να ζήσει σε ένα απομακρυσμένο χωριό, όπου βρήκε δουλειά ως υπηρέτρια στο σπίτι ενός πλούσιου Ούγγρου που συμπαθούσε τους Ναζί. Ηταν η τέλεια κρυψώνα. Με τα αποφάγια που μάζευε από το τραπέζι, κράτησε στη ζωή τη μητέρα και την αδελφή της, που την είχαν ακολουθήσει. Ο πατέρας της, όμως, δεν γλίτωσε. Πέθανε στο Αουσβιτς.

Το 1944 τη βρήκε να εργάζεται σε εργοστάσιο πυρομαχικών, παντρεμένη με τον Ιστβαν Σαρκάνι, έναν διακεκριμένο γυμναστή που είχε λάβει μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο. Δεν ήταν γάμος από έρωτα, αλλά από ανάγκη. Η Αγκνες είχε ακούσει κάποιες φήμες που κυκλοφορούσαν, ότι τις έγγαμες γυναίκες δεν τις έστελναν στα στρατόπεδα του θανάτου. Χώρισαν το 1950.

Οταν τελείωσε ο πόλεμος, έπιασε δουλειά σε ορχήστρα – έπαιζε τσέλο. Παράλληλα, στον ελεύθερο χρόνο της, έκανε προπονήσεις. Κατόρθωσε να προκριθεί στους Αγώνες του Λονδίνου (1948), όμως στάθηκε εξαιρετικά άτυχη. Ενας σοβαρός τραυματισμός δύο μέρες πριν αρχίσει η πρώτη μεταπολεμική γιορτή του αθλητισμού, δεν της επέτρεψε να αγωνιστεί. Επειτα από τρεις χαμένες ευκαιρίες (1940, 1944, 1948), όλα έδειχναν πως, μάλλον, θα έπρεπε να ξεχάσει το παιδικό της όνειρο. Αλλά για ανθρώπους με τη δική της θέληση, ποτέ δεν είναι αργά.

Στους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες, το 1952, ήταν 31 ετών. Σε αυτή την ηλικία οι περισσότερες αθλήτριες της γυμναστικής έχουν… συνταξιοδοτηθεί. Πάντως, δεν κάνουν το ντεμπούτο τους στη διοργάνωση. Στο Ελσίνκι είχε να αντιμετωπίσει πολύ νεαρότερες αντιπάλους – 23 ετών, κατά μέσον όρο. Αυτό που συνέβη, καταγράφηκε ως αθλητικό θαύμα. Η Κελέτι «σάρωσε» ένα χρυσό μετάλλιο, ένα αργυρό και δύο χάλκινα. Εκείνο το χρυσό, στις ασκήσεις εδάφους, ήταν το πιο αγαπημένο της από τα δέκα που κατέκτησε συνολικά στην καριέρα της. Γιατί, όπως είχε δηλώσει στο Olympics.com, «σε αυτό το αγώνισμα κάνω ό,τι θέλω και μπορώ να είμαι ο εαυτός μου».

Το 1956, στη Μελβούρνη, το θαύμα ήταν ακόμη μεγαλύτερο. Στα 35 της νίκησε τη θρυλική Λαρίσα Λατίνινα από τη Σοβιετική Ενωση, και κέρδισε στο σύνολο τέσσερα χρυσά και δύο αργυρά μετάλλια – τα περισσότερα από κάθε άλλον αθλητή και κάθε άλλη αθλήτρια οποιουδήποτε σπορ σε εκείνους τους Αγώνες. Εγινε η μεγαλύτερη σε ηλικία γυμνάστρια που ανέβηκε ποτέ στο πρώτο σκαλί του βάθρου.

Η Κελέτι έγινε μύθος, ιδίως στην Ουγγαρία, μόνο που δεν μπορούσε να επιστρέψει στη χώρα της. Δεκαοκτώ μέρες πριν αρχίσουν οι Αγώνες στη Μελβούρνη, στις 4 Νοεμβρίου 1956, σοβιετικά τανκ είχαν εισβάλει στη Βουδαπέστη για να πνίξουν στο αίμα την Ουγγρική Επανάσταση. Το σπίτι της είχε υποστεί μεγάλες ζημιές από τις σφοδρές μάχες. Μαζί με δεκάδες άλλους ούγγρους αθλητές ζήτησε πολιτικό άσυλο και έμεινε στην Αυστραλία.

Τον επόμενο χρόνο (1957) εγκαταστάθηκε στο Ισραήλ, όπου ανέλαβε χρέη προπονήτριας της εθνικής του ομάδας γυμναστικής. Το 1959 παντρεύτηκε για δεύτερη φορά, τον ούγγρο πρώην καθηγητή φυσικής αγωγής, Ρόμπερτ Μπίρο, με τον οποίο έζησε μέχρι τον θάνατό του (2006), και απέκτησε δύο γιους, τον Ντάνιελ και τον Ράφαελ. «Τα παιδιά μου», έλεγε, «είναι δύο ακόμη χρυσά μετάλλια».

«Για μένα, τα σπορ είναι ο τρόπος μου να βλέπω τον Κόσμο», είχε πει το 2012 στο Associated Press. «Ισως, γι’ αυτό δεν είχα το παραμικρό άγχος πριν από τους αγώνες. Η γυμναστική ήταν, απλώς, μέρος της ζωής μου». Της άρεσε να ζωγραφίζει και να παρατηρεί τη Φύση και τα αστέρια. «Αγαπώ τη ζωή», απαντούσε όταν τη ρωτούσαν ποιο ήταν το μυστικό της μακροζωίας της. Και δεν ήθελε να θυμάται όσα πέρασε. «Ας μιλήσουμε για το μέλλον και ας φροντίσουμε να είναι υπέροχο», αποκρίθηκε στο AP την παραμονή των 99ων γενεθλίων της.

Πέθανε την Πέμπτη (2/1) στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο της Βουδαπέστης, στην οποία είχε επιστρέψει το 2015, μια εβδομάδα πριν κλείσει τα 104. Νοσηλευόταν από τα Χριστούγεννα με πνευμονία.

Από τον Απρίλιο του 2019, που απεβίωσε η φινλαδή πρωταθλήτρια του σκι, Λίντια Βίντερμαν, ήταν η γηραιότερη «χρυσή» Ολυμπιονίκης.

. . .