Η ζωή και ο «ύποπτος» θάνατος της ρωσικής φάλαινας-κατασκόπου

Οταν μια μοναχική φάλαινα μπελούγκα (γνωστή και ως λευκή φάλαινα) άρχισε να τρίβεται σε νορβηγικά ψαροκάικα τον Απρίλιο του 2019, συναγερμός δεν έπρεπε να ηχήσει μόνο στις τάξεις των οικολόγων, αλλά και στη Νορβηγική Υπηρεσία Πληροφοριών.

Καταρχάς, δεν ήταν μέλος κοπαδιού, γεγονός περίεργο για οδοντωτή φάλαινα –όπως οι λευκές, τα δελφίνια και οι όρκες–, που δεν είναι μοναχικά ζώα. Δεύτερον, εμφανίστηκε νοτιότερα από τα νερά της Αρκτικής, όπου συνήθως συχνάζει. Τρίτον, φαινόταν να έχει ένα λουρί το οποίο επιχειρούσε να αποβάλει πλησιάζοντας πολύ κοντά στις βάρκες, οι οποίες συνήθως τρομάζουν το είδος της, ελέω φαλαινοθηρίας.

Οταν ο ψαράς Γιόαρ Χέστεν φόρεσε μια στολή επιβίωσης, πήδηξε στον ωκεανό και απελευθέρωσε τη φάλαινα από το λουρί της, περισσότερα ερωτήματα γεννήθηκαν. Η ζώνη που ήταν προσαρμοσμένη πάνω της ήταν εξοπλισμένη με μια κάμερα με την επιγραφή «Εξοπλισμός Αγίας Πετρούπολης». Αυτό έδωσε στους ειδικούς την πρώτη ένδειξη σχετικά με τη δράση της.

Κάπως έτσι, σύμφωνα με ρεπορτάζ της Telegraph, ξεκίνησε η εμμονή του πλανήτη με τη Γουέιλντιμιρ, την περίφημη ρωσική φάλαινα-κατάσκοπο. Η φάλαινα πήρε το όνομά της (Hvaldimir ή Whaledimir) από τη σύμπτυξη δύο λέξεων: «hval», που στα νορβηγικά σημαίνει «φάλαινα», και «Βλαντίμιρ», από το μικρό όνομα του ρώσου προέδρου Πούτιν.

Η Νορβηγική Υπηρεσία Πληροφοριών ξεκίνησε έρευνα που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η φάλαινα ήταν πιθανότατα μέρος ενός ρωσικού ερευνητικού προγράμματος. Εναν μήνα μετά την αρχική της εμφάνιση, η νορβηγική εφημερίδα Barents Observer ανέφερε ότι οι δορυφορικές εικόνες είχαν εντοπίσει κλειστούς χώρους που πιστεύεται ότι φιλοξενούσαν κητώδη, σε τρεις διαφορετικές τοποθεσίες κοντά σε ρωσικές ναυτικές βάσεις.

Τέτοια πλάσματα χρησιμοποιούνται εδώ και καιρό από τη Μόσχα και τις Ηνωμένες Πολιτείες για στρατιωτικούς σκοπούς. Πριν όμως λυθεί το αίνιγμα της φάλαινας-κατασκόπου, οι Νορβηγοί ανακοίνωσαν επίσημα ότι ο Γουέιλντιμιρ είναι νεκρή. Οι ειδικοί επιστήμονες που παρακολουθούσαν τη λευκή φάλαινα δεν έχουν ακόμα καταλήξει στα αίτια του θανάτου της.

Μια νεκροψία μπορεί κάλλιστα να αποκαλύψει ότι η αιτία είναι απολύτως φυσική, αλλά μέχρι τότε ο ξαφνικός θάνατος της φάλαινας θα αντιμετωπίζεται με εικασίες περί δολοφονίας της. Κάποιοι φοβούνται ότι η θανάτωσή της ήταν η τιμωρία που επέβαλαν οι Ρώσοι για το γεγονός ότι, αντί να καταγράφει αναγνωριστικά πλάνα, γοήτευε τους τουρίστες των νορβηγικών φιόρδ.

Λίγο μετά την εμφάνισή του, το 2019, ο Γουέιλντιμιρ εγκαταστάθηκε στο λιμάνι μιας μικρής πόλης που ονομάζεται Χάμερφεστ. Αγωνιζόταν να τραφεί και συχνά πλησίαζε τις ψαρόβαρκες για φαγητό, ενώ του άρεσε να του πετούν αντικείμενα και να τα φέρνει πίσω –όπως κάνουν οι σκύλοι– και να τον γρατζουνούν γύρω από τον φυσητήρα του. Οταν μια κοπέλα έριξε κατά λάθος το κινητό της στη θάλασσα, το κήτος βούτηξε, το άρπαξε και της το επέστρεψε.

Η Νορβηγική Διεύθυνση Αλιείας προέτρεπε τον κόσμο να μην τον ταΐζει, καθώς υπήρχε πάντα ο κίνδυνος επίθεσης. Συζητήθηκε η μετεγκατάστασή του στην Ισλανδία και τελικά αποφασίστηκε να παραμείνει υπό παρακολούθηση στη Νορβηγία. Λίγο αργότερα χαρακτηρίστηκε από τους ειδικούς ως φάλαινα «ελεύθερης κολύμβησης» και άρχισε να περιπλανιέται στα φιόρδ, όπου είχε γίνει τοπική διασημότητα.

The famous beluga whale Hvaldimir, believed to be a Russian spy, has died off the coast of Norway

In 2019, a harness and a camera with Russian markings were discovered on the whale, and its lack of fear towards humans suggested it had been trained.

The cause of Hvaldimir’s… pic.twitter.com/xHOYbJuvut

— NEXTA (@nexta_tv) September 1, 2024

Εφθασε μέχρι τη δυτική ακτή της Σουηδίας, πριν επιστρέψει στη Νορβηγία, όπου πέθανε την περασμένη εβδομάδα. Η Ρωσία ποτέ δεν εξήγησε την προέλευση του Γουέιλντιμιρ, αλλά όταν ένας ρώσος συνταγματάρχης ρωτήθηκε αν τον χρησιμοποιούσαν για λόγους κατασκοπείας, απάντησε χαρακτηριστικά: «Πιστεύετε ότι θα του επισυνάπταμε αριθμό κινητού τηλεφώνου με το μήνυμα “Παρακαλώ, καλέστε αυτόν τον αριθμό”;»

Σε κάθε περίπτωση, έχουν υπάρξει πλείστες περιπτώσεις χρήσης φαλαινών, δελφινιών, ακόμα και θαλάσσιων λιονταριών, που «στρατολογήθηκαν» ως κυνηγοί ναρκών στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ειδικά την τελευταία διετία, πολλά θαλάσσια ζώα έχουν χρησιμοποιηθεί για την προστασία των ρωσικών ναυτικών βάσεων από ουκρανικές επιθέσεις.

Αλλά και ο αμερικανικός στρατός έχει χρησιμοποιήσει κητώδη για να ανιχνεύουν νάρκες σε λιμάνια – τόσο στον Πόλεμο του Κόλπου όσο και  κατά την εισβολή στο Ιράκ το 2003. Δεκαετίες νωρίτερα, στον πόλεμο του Βιετνάμ, οι ιστορικοί πιθανολογούν ότι είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούνται για κατασκοπεία. Οι δύο υπερδυνάμεις ξεκίνησαν ανταγωνιστικά πειράματα με πρωταγωνιστές τα κητώδη.

Χωρίς το φονικό ένστικτο της όρκας, οι λευκές φάλαινες μπορούν να λειτουργήσουν ως κατάσκοποι, δεδομένου ότι διαθέτουν εξαιρετικές ικανότητες ηχολογικού εντοπισμού, που τους επιτρέπει να πλοηγούνται σε θολά και σκοτεινά νερά κοντά στις ακτές.

. . .