Η Ευρώπη στο έλεος θανατηφόρων ναρκωτικών

Για χρόνια οι ευρωπαϊκές αρχές ανησυχούν ότι μια επιδημία ναρκωτικών ανάλογης κλίμακας με την κρίση των οπιοειδών στην Αμερική θα έφτανε στις ακτές της ηπείρου. Ναρκωτικά όπως η φαιντανύλη, ένα συνθετικό οπιοειδές 50 φορές πιο ισχυρό από την ηρωίνη, εκτιμάται ότι σκοτώνουν ετησίως περίπου 70.000 Αμερικανούς.

Μέχρι στιγμής η Ευρώπη έχει καταφέρει να ξεφύγει από τη λαβή της φαιντανύλης, όπως αναφέρει δημοσίευμα του Economist. Η καθολική υγειονομική περίθαλψη σε μεγάλο μέρος της Γηραιάς Ηπείρου –σε αντίθεση με τις ΗΠΑ– σημαίνει ότι οι περισσότεροι ασθενείς είναι σε θέση να θεραπεύσουν την πηγή των πόνων τους, αντί να στραφούν σε εθιστικά ιατρικά οπιοειδή για γρηγορότερες… δόσεις.

Αλλά η απορρόφησή τους είναι μεγαλύτερη σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες από ό,τι σε άλλες. Η φετινή έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας της ΕΕ δείχνει πού υπολογίζεται ότι λαμβάνονται συχνότερα υπερβολικές δόσεις ναρκωτικών – και τον βαθμό στον οποίο ευθύνονται τα οπιοειδή.

Η έκθεση διαπίστωσε ότι η Ιρλανδία αντιμετωπίζει το πιο θανατηφόρο πρόβλημα ναρκωτικών, με θανάτους περίπου τρεις φορές υψηλότερους από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Οπως σημειώνει ο Economist, η Εσθονία, που έχει καταστραφεί από οπιοειδή και άλλα ναρκωτικά, ακολουθεί από κοντά.

Τα ναρκωτικά υπολογίζεται ότι στοίχισαν τις ζωές 6.400 ανθρώπων στην ΕΕ το 2022, το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία – αν και ο πραγματικός αριθμός πρέπει να είναι υψηλότερος, αφού χώρες όπως η Γαλλία δεν αναφέρουν σχετικά στοιχεία εδώ και αρκετά χρόνια, ενώ η έκθεση δεν περιλαμβάνει θανάτους για τους οποίους η χρήση ναρκωτικών μπορεί να έπαιξε ρόλο, όπως τα θανατηφόρα τροχαία.

Η αξιολόγηση του ρόλου των οπιοειδών είναι ακόμα πιο δύσκολη. Ορισμένες νεότερες κατηγορίες συνθετικών ναρκωτικών, όπως οι νιταζίνες, σε ορισμένες χώρες ενδέχεται να μην ανιχνευθούν σε συνήθεις νεκροψίες. Προσωρινά δεδομένα από την Εσθονία, που φέρνει ως παράδειγμα ο Economist, δείχνουν ότι οι νιταζίνες έπαιξαν ρόλο περίπου στους μισούς θανάτους που σχετίζονται με ναρκωτικά το 2023 – από 39% το 2022.

Η χώρα της Βαλτικής βελτίωσε τις μεθόδους εντοπισμού στις μεταθανάτιες εξετάσεις της κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, και αυτό  πιθανώς βοηθά στην εξήγηση της ταχείας αύξησης. Ο τρόπος με τον οποίο οι χώρες μελετούν δεδομένα για ναρκωτικά μπορεί να διαφέρει, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η δυνατότητα συγκρίσεων μεταξύ χωρών. Η ΕΕ εγκαινιάζει φέτος έναν νέο φορέα εντοπισμού ναρκωτικών, επιφορτισμένο με την καλύτερη αξιολόγηση και διαχείριση της κατάστασης.

Με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, η έκθεση διαπίστωσε ότι τα οπιοειδή (που συνήθως λαμβάνονται μαζί με άλλες ουσίες) είναι η πιο κοινή αιτία θανάτων που προκαλούνται από ναρκωτικά στην ΕΕ. Το 2022 ήταν υπεύθυνα για περισσότερα από τα τρία τέταρτα των θανατηφόρων υπερβολικών δόσεων, αναφέρει ο Economist.

Στη Δανία, στην Αυστρία και στη Βουλγαρία, τα οπιοειδή –μαζί με την ηρωίνη και τα συνθετικά ναρκωτικά– ευθύνονταν για πάνω από το 90% όλων των θανάτων που σχετίζονται με ναρκωτικά. Εκεί όπου τα δεδομένα μπορούν να αναλυθούν ανά τύπο οπιοειδούς που χρησιμοποιήθηκε, η Γερμανία κατέγραψε τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων από φαιντανύλη και παράγωγά της, ακολουθούμενη από τη Λιθουανία και τη Δανία.

Τα καλά νέα είναι ότι η κατάσταση δείχνει σταθερή – η έκθεση διαπίστωσε ότι ο αριθμός των θανάτων που σχετίζονται με οπιοειδή έχει αλλάξει πολύ λίγο με την πάροδο του χρόνου. Η θνησιμότητα από ναρκωτικά έχει επίσης υποχωρήσει ελάχιστα, αν και η δημογραφία των νεκρών αλλάζει – μεταξύ 2012 και 2022 ο αριθμός των υπερβολικών δόσεων σε άτομα ηλικίας 50-64 ετών αυξήθηκε κατά τα δύο τρίτα.

Η Ευρώπη θα μπορούσε, ωστόσο, να αντιμετωπίσει τη δική της κρίση οπιοειδών – και η αδυναμία των χρηστών της ηπείρου στην ηρωίνη μπορεί να αποτελεί προάγγελο. Σχεδόν ολόκληρη η προμήθεια της Ευρώπης προέρχεται από τις παπαρούνες του Αφγανιστάν. Οι περικοπές στην παραγωγή τους από τους Ταλιμπάν αναμένεται φέτος να περιορίσουν σοβαρά τη διαθεσιμότητα φθηνής ηρωίνης στην Ευρώπη.

Οι συμμορίες ναρκωτικών αναμένεται είτε να αρχίσουν να αναμειγνύουν φαιντανύλη στο υπόλοιπο απόθεμα ηρωίνης τους, ή να πωλούν το συνθετικό ναρκωτικό ως υποκατάστατό της. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, μια αντίστοιχη έλλειψη ηρωίνης οδήγησε σε αύξηση της χρήσης φαιντανύλης στην Εσθονία.

Πέρυσι, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Αντονι Μπλίνκεν, προειδοποίησε τους ευρωπαίους ομολόγους του ότι είτε είχαν ήδη πρόβλημα με ναρκωτικά που μοιάζουν με φαιντανύλη αλλά δεν το είχαν πάρει χαμπάρι, είτε θα αποκτούσαν σύντομα. Η μετάβαση από τον έναν τύπο οπιοειδούς σε έναν άλλο μπορεί να γίνει ξαφνικά και τα αποσπασματικά δεδομένα της ΕΕ θα δυσκολέψουν τον εντοπισμό νέων θυλάκων εθισμού εάν το ναρκωτικό εξαπλωθεί στο μπλοκ, καταλήγει ο Economist.

. . .