Η αρχαία πόλη στο Λίβανο με τους μεγαλοπρεπείς ελληνορωμαϊκούς ναούς

Δύο από τα σπουδαιότερα μνημεία της ελληνορωμαϊκής εποχής που αποτελούν εξαιρετικά δείγματα της αρχιτεκτονικής εκείνης της εποχής δεσπόζουν στην πόλη Μπάαλμπεκ του Λιβάνου, η οποία κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο ήταν γνωστή ως Ηλιούπολις.

Τα μνημεία αυτά είναι ο ναός του Βάκχου (Διονύσου) που είναι ένας από τους καλύτερα διατηρημένους ναούς, καθώς και ο ναός που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση και ήταν αφιερωμένος στον Δία.

Η Μπάαλμπεκ βρίσκεται 85 χιλιόμετρα βορειανατολικά της Βηρυτού, 75 χιλιόμετρα βόρεια της Δαμασκού και είναι χτισμένη σε ύψος 1.170 μέτρων. Ο πληθυσμός της πόλης σήμερα φτάνει τους 72.000 κατοίκους.

Οι ανασκαφές στην περιοχή έφεραν στο φως σημάδια κατοίκησης από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, δηλαδή γύρω στα 2900 π.Χ. – 2300 π.Χ.

Οι Φοίνικες, από τους πρώτους κάτοικους της περιοχής, λάτρευαν στη συγκεκριμένη πόλη τον θεό του Ήλιου της δικής τους μυθολογίας, τον θεό Βάαλ.
Η πόλη ξεκίνησε να ακμάζει το 323 π.Χ., όταν ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε, το έτος δηλαδή που προσαρτήθηκε στο βασίλειο των Πτολεμαίων. Τότε μετονομάστηκε σε Ηλιούπολη από τους Έλληνες, τιμής ένεκεν στον θεό προστάτη της τον Βάαλ.

Η πόλη έμεινε υπό ελληνική κυριαρχία μέχρι το 64 π.Χ., όποτε οι Ρωμαίοι την κατέκτησαν, ενώ το 15 π.Χ. ο Οκταβιανός Αύγουστος τη μετέτρεψε σε ρωμαϊκή αποικία βετεράνων και τη μετονόμασε σε Colonia Julia Augusta Felix Heliopolitana.

Την περίοδο αυτή η πόλη στολίστηκε με ωραία γλυπτά και μεγαλοπρεπή οικοδομήματα ενώ αυτά που έχτισαν οι Πτολεμαίοι, ανοικοδομήθηκαν και επισκευάστηκαν. Με το διαμελισμό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σε Ανατολική και Δυτική, η πόλη πέρασε στον έλεγχο των Βυζαντινών, οι οποίοι την έχασαν το 637 μ.Χ. από τους Άραβες του Αμπού-Ουμπάι Αλ Τζαράχ, οι οποίοι τη μετονόμασαν σε Αλ-Καλάτ. Από τότε η πόλη πέρασε διαδοχικά στα χέρια των Βυζαντινών το 975, στους Σελτζούκους Τούρκους το 1090, στους Άραβες το 1134, στους Αιγυπτίους του Σαλαντίν το 1175, στους Τούρκο-Μογγόλους του Ταμερλάνου το 1400 και το 1517 την κατέκτησαν, μαζί με την υπόλοιπη Συρία οι Οθωμανοί Τούρκοι.

Το 1860 οι συγκρούσεις των Οθωμανών με τους Δρούζους και τους χριστιανούς Μαρωνίτες σε συνδυασμό με τους σφοδρούς σεισμούς που έπληξαν την περιοχή, κατέστρεψαν μεγάλο μέρος των μνημειακών κτιρίων της πόλης. Αναγκάστηκαν να παρέμβουν οι δυτικές δυνάμεις, πρώτα οι Γάλλοι και ύστερα οι Γερμανοί, οι οποίες με ομάδες επιστημόνων που έφερναν μαζί τους, αναπαλαίωναν τα μνημεία. Το 1917, με την ήττα των Γερμανών στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η περιοχή πέρασε στον έλεγχο των δυνάμεων της Αντάντ.

Οι ερευνητικές ομάδες των Γάλλο-Βρετανών παρέμειναν στα μνημεία και μετά το 1947, που ανεξαρτητοποιήθηκε ο Λίβανος και τα μνημεία τέθηκαν υπό την προστασία της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων της χώρας. Τα μνημεία προστατεύτηκαν, από στρατιωτικές δυνάμεις, την περίοδο του εμφυλίου πολέμου του Λιβάνου, που ξεκίνησε το 1975 και τελείωσε το 1990.

Η είσοδος του Μπάαλμπεκ σήμερα είναι από τα ανατολικά, μέσα από τα προπύλαια των δώδεκα κιόνων, που έκτισε ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Καρακάλλας. Ο δρόμος οδηγεί στη μεγάλη ορθογώνια πλατεία, διαστάσεων 110 επί 135 μέτρων, η οποία είναι κλειστή από τις 3 της πλευρές από μια αψιδωτή στοά.

Στα δυτικά της πλατείας βρίσκεται μια μεγάλη εξωτερική κλίμακα, πλάτους 45 μέτρων, που οδηγεί στην εξέδρα με την πρόσοψη του ναού. Ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Δία τον Ηλιοπολίτη και είχε κτιστεί πάνω από τον ναό του Βάαλ-Χαντάντ.

Όρθιοι παραμένουν 6 κίονες, κορινθιακού ρυθμού, από τους 19 στο ανατολικό περιστύλιο και άλλοι 8 από αυτούς τους αποσυναρμολόγησαν οι Βυζαντινοί ύστερα από διαταγές του Ιουστινιανού για να διακοσμήσουν την Αγία Σοφία. Όλοι οι κίονες στον ναό ήταν 54 και ο ναός είχε πλάτος 50 μέτρων, 90 μέτρα μήκος και 20 μέτρα ύψος.

Για την κατασκευή του τοίχους οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν μεγάλους ογκόλιθους, βάρους 400 τόνων, ύστερα πάνω σε αυτούς τους ογκόλιθους τοποθετήθηκαν 3 άλλοι μονόλιθοι άνω των 750 τόνων έκαστος, σχηματίζοντας το «τρίλιθον», ένα επιβλητικό κατασκεύασμα.

Ο ναός του Βάκχου ή αλλιώς «Μικρός Ναός»

Νότια του ναού του Δία, βρίσκεται ο μόνος ακέραιος ναός της πόλης, ο ναός του Βάκχου-Διονύσου ή αλλιώς «Μικρός Ναός». Η ηλικία του δεν είναι εξακριβωμένη, όμως υπολογίζεται από τη λεπτή του διακόσμηση ότι μπορεί να χρονολογηθεί στον 2ο αιώνα μ.Χ.

Ο ναός κοσμείται από πολλές ανάγλυφες παραστάσεις της γέννησης του θεού Διονύσου.
Η κυρίως αίθουσα έχει πλάτος 19 μέτρα και μήκος 35 μέτρα. Η πύλη του ναού έχει μνημειακές διαστάσεις, πλάτους 6,5 μέτρων και ύψους 13 μέτρων. Ο ναός βρίσκεται σε μια βαθμιδωτή κλίμακα, με 33 σκαλοπάτια. Όλοι οι κίονες του ναού είναι 42, 15 σε κάθε μεγάλη πλευρά και 6 σε κάθε μικρή.

Στα 100 μέτρα ανατολικά των δυο ναών βρίσκεται ο κυκλικός ναός της θεάς Αφροδίτης, άλλοι υποστηρίζουν ότι ήταν αφιερωμένος στη θεά Τύχη. Οι μουσουλμάνοι ενίσχυσαν τους ναούς με ισχυρό τείχος και άλλα ισχυρά οχυρωματικά έργα.

Τέλος, το 1984 η UNESCO ανακήρυξε το Μπάαλμπεκ ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.