Ερντογάν – Κούρδοι: τα συν και πλην από το κάλεσμα Οτσαλάν

O Αμπντουλάχ Οτσαλάν κάλεσε το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), την επαναστατική ομάδα που ίδρυσε πριν από σχεδόν μισό αιώνα, να καταθέσει τα όπλα και να διαλυθεί.

«Ολες οι ομάδες πρέπει να καταθέσουν τα όπλα τους», είπε, αναφερόμενος προφανώς και στα παρακλάδια του PKK στη Συρία και το Ιράν, και τόνισε ότι «το PKK πρέπει να διαλυθεί».

Η έκκληση ήταν το αποκορύφωμα μυστικών συνομιλιών που ξεκίνησαν πριν από σχεδόν ένα χρόνο, μεταξύ του Οτσαλάν, ο οποίος έχει περάσει τα τελευταία 26 χρόνια στη φυλακή, και τούρκων αξιωματούχων.

Οπως σημείωσε ο Economist, αυτή μπορεί να είναι η καλύτερη ευκαιρία για να τερματιστεί ένας πόλεμος που έχει σκοτώσει περισσότερους από 40.000 ανθρώπους, έχει εκτοπίσει εκατομμύρια άλλους και έχει εξαπλωθεί από τη νοτιοανατολική Τουρκία, όπου ζουν τα περισσότερα από τα περίπου 15 εκατομμύρια Κούρδους της χώρας, στα ορεινά κρησφύγετα του PKK στο βόρειο Ιράκ και πιο πρόσφατα στις πεδιάδες της βόρειας Συρίας.

Για την Αγκυρα, μια διευθέτηση με το PKK είναι μια ευκαιρία να διαλύσει ή να αποδυναμώσει τους Κούρδους στη Συρία και να αποτρέψει αυτό που οι τούρκοι αξιωματούχοι θεωρούν μια νεοσύστατη συμμαχία μεταξύ των κούρδων ανταρτών και του Ισραήλ.

Για τον Ταγίπ Ερντογάν, η ειρήνη θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει το κλειδί που αναζητεί για μια ακόμη θητεία στην εξουσία.

Ο Γκονούν Τολ, αναλυτής του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής στην Ουάσινγκτον, είπε στον Guardian ότι ο Οτσαλάν πιθανότατα αποφάσισε ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή να ζητήσει τον τερματισμό των εχθροπραξιών, καθώς «πιστεύει ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά για το PKK αυτή τη στιγμή. Πρόκειται για την κληρονομιά του. Θέλει να είναι αυτός που τερμάτισε αυτόν τον αγώνα και το PKK δεν έχει πολλές επιλογές. Υπάρχει μια νέα κυβέρνηση στη Συρία και οι Κούρδοι εκεί δεν έχουν ισχυρό χέρι. Στο Ιράκ, υπάρχει μια νέα κεντρική κυβέρνηση που είναι πιο πρόθυμη να συνεργαστεί με την Τουρκία για να πιέσει το PKK».

Το θέμα είναι τι θα ακολουθήσει και τι θα κερδίσουν οι Κούρδοι από αυτή την κίνηση.

Το κυριότερο κουρδικό κόμμα της Τουρκίας, η Λαϊκή Ισότητα και Δημοκρατία (DEM), αναμένει ότι το κάλεσμα του Οτσαλάν θα ακολουθήσουν πολιτικές συνομιλίες, νέα γλωσσικά και πολιτιστικά δικαιώματα για τους Κούρδους, ίσως μέσω ενός νέου Συντάγματος, και αμνηστία για τους μαχητές του PKK.

Το λιγότερο που περιμένει το DEM είναι να σταματήσει η καταστολή εναντίον του. Η κυβέρνηση θεωρεί ότι είναι ο πολιτικός βραχίονας του PKK, κάτι που το κόμμα αρνείται.

Κατά την τελευταία δεκαετία, πάνω από 100 εκλεγμένοι κούρδοι δήμαρχοι, έχουν απολυθεί, έχουν αντικατασταθεί από κυβερνητικούς και πολλοί έχουν συλληφθεί.

Δεκάδες άλλοι κούρδοι πολιτικοί έχουν υποστεί την ίδια μοίρα. Ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, κάποτε υποψήφιος πρόεδρος, μαραζώνει στη φυλακή από το 2016.

Το αν και πώς η κυβέρνηση της Τουρκίας σκοπεύει να ανταποδώσει, δεν είναι σαφές, αν και προφανώς ο Οτσαλάν έχει λάβει κάποιες διαβεβαιώσεις.

Ο Ερντογάν έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν θα εγκαταλείψει τον πόλεμο της Τουρκίας κατά της τρομοκρατίας, δεν έχει υποσχεθεί μέχρι στιγμής στους Κούρδους νέες παραχωρήσεις και έχει αποκλείσει τις απευθείας συνομιλίες με το PKK, ανέφερε ο Economist.

Μέλη του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, υποδηλώνουν ότι αυτό που επιδιώκει η Τουρκία δεν είναι μια ειρηνευτική διαδικασία, αλλά η άνευ όρων παράδοση του PKK.

«Η μπάλα είναι τώρα στο γήπεδο του PKK», δήλωσε ο Εφκάν Αλά, κορυφαίο στέλεχος του κόμματος του Ερντογάν, λίγο μετά τη δήλωση του  Οτσαλάν. «Η οργάνωση θα πρέπει να αδράξει αυτή την ευκαιρία», είπε, «και να συμμορφωθεί με το κάλεσμα».

Η Τουρκία έχει εγκλωβίσει το PKK. Η ομάδα δεν είναι πλέον ικανή να πραγματοποιήσει μεγάλης κλίμακας επιθέσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας. Επαναλαμβανόμενες εκστρατείες βομβαρδισμών, επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και επιδρομές, έχουν καταστρέψει πολλές από τις βάσεις της στο βόρειο Ιράκ.

Το παζλ της Συρίας

Στη γειτονική Συρία, ο πληρεξούσιος αντιπρόσωπος της ομάδας, οι Μονάδες Αμυνας του Λαού (YPG), που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά των υποστηριζόμενων από τους Αμερικανούς Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), αντιμετωπίζει πιέσεις τόσο από την Τουρκία όσο και από τη νέα κυβέρνηση στη Δαμασκό.

Η νέα ηγεσία της Συρίας, με επικεφαλής τον προσωρινό πρόεδρο Αχμέντ αλ Σάρα, επιθυμεί τον αφοπλισμό και τη διάλυση των SDF και σχεδιάζει να ενσωματώσει τουλάχιστον ορισμένους από τους μαχητές τους σε έναν νέο στρατό.

Η Τουρκία, εν τω μεταξύ, έχει απειλήσει με νέα χερσαία επίθεση εναντίον των Κούρδων, εκτός αν έρθει σε συμφωνία με τη Δαμασκό και απελάσει τους ξένους μαχητές.

Η ηγεσία του PKK στο βόρειο Ιράκ είχε προηγουμένως επισημάνει ότι θα συμμορφωθεί με το κάλεσμα του Οτσαλάν, αν και ορισμένες παρατάξεις μπορεί να αντιταχθούν.

Τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα στη Συρία, όπου το SDF έχει μεγαλύτερο περιθώριο ελιγμών, χάρη στην υποστήριξη των ΗΠΑ και άλλων δυτικών χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας.

Η ομάδα αντιστάθηκε στις εκκλήσεις του Αλ Σάρα να διαλυθεί και στηρίχθηκε στη διπλωματική πίεση των ΗΠΑ για να αποτρέψει μια νέα τουρκική εισβολή.

Το SDF έχει ήδη αρχίσει να παίρνει αποστάσεις από το κάλεσμα του Οτσαλάν. Ο Μαζλούμ Αμπντί, διοικητής της ομάδας, δήλωσε ότι καλωσόρισε την προοπτική ειρήνης «εντός της Τουρκίας», αλλά άφησε να εννοηθεί ότι η ομάδα του δεν δεσμεύεται από τη δήλωση του ηγέτη της PKK. «Αυτό είναι μόνο για το PKK», δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου, μιλώντας μέσω Zoom. «Δεν σχετίζεται με εμάς στη Συρία».

Πολλά εξαρτώνται από τους περίπου 2.000 αμερικανούς στρατιώτες που εδρεύουν στη Συρία, που στέκονται ανάμεσα στο SDF και τα τουρκικά τανκς.

Ο Ερντογάν έχει ζητήσει από τον Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει τα στρατεύματα και να αναθέσει την ασφάλεια στην περιοχή στον τουρκικό στρατό και στους πληρεξούσιους της Συρίας.

Οι Αμερικανοί μπορεί πράγματι να μην μείνουν για πολύ. Σύμφωνα με το NBC, το Πεντάγωνο καταρτίζει σχέδια για την αποχώρηση των στρατευμάτων από την περιοχή.

Υπάρχουν και άλλα πράγματα στο τραπέζι. Ο Ερντογάν, η θητεία του οποίου ως πρόεδρος λήγει το 2028, δεν μπορεί να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα, εκτός εάν μπορέσει να πείσει το Κοινοβούλιο να τροποποιήσει το Σύνταγμα της Τουρκίας ή να προκηρύξει πρόωρες εκλογές.

Επειδή τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού, δεν έχουν τις έδρες που χρειάζονται για να προωθήσουν τέτοιες αλλαγές, ο Ερντογάν μπορεί να χρειαστεί βοήθεια από ένα άλλο μεγάλο κόμμα.

Οι επικριτές του υποψιάζονται ότι θα καταλήξει να χρησιμοποιήσει τη νεοσύστατη ειρηνευτική διαδικασία, και την πιθανή υποστήριξη από το DEM, για να πετύχει αυτό που θέλει.

. . .