Εκσυγχρονισμός του Χρηματιστηρίου, ενίσχυση εποπτικών μηχανισμών και θεσμικό πλαίσιο για crypto

Τέσσερις άξονες ρυθμίσεων που αφορούν την ελληνική Κεφαλαιαγορά περιλαμβάνει νομοσχέδιο το οποίο παρουσιάστηκε σήμερα (26.2.2025) στο υπουργικό συμβούλιο.

Το νομοσχέδιο εμπεριέχει διατάξεις για τον εκσυγχρονισμό της κεφαλαιαγοράς και για πιο ελκυστικό ελληνικό Χρηματιστήριο, κινητροδοτώντας την εισαγωγή και τις επενδύσεις σε αυτό, ενώ για πρώτη φορά εισάγει ρυθμίσεις για την αγορά των κρυπτονομισμάτων.

Αναλυτικά, το σχέδιο νόμου περιλαμβάνει:

1. Φορολογικά και άλλα κίνητρα για την ενίσχυση της ουσιαστικής λειτουργίας του Χρηματιστηρίου, την ενθάρρυνση της ζήτησης και την εισαγωγή εταιριών σε αυτό.
2. Θεσμική θωράκιση των εποπτικών μηχανισμών.
3. Επιπλέον μέτρα για την προστασία των επενδυτών στα κρυπτοστοιχεία.
4. Ενσωμάτωση Κοινοτικών Οδηγιών και διατάξεις προς συμμόρφωση με Οδηγίες/Κανονισμούς.

Ειδικότερα:

Α. Κίνητρα για την ενίσχυση του Χρηματιστηρίου 

Φορολογικά κίνητρα

1. Επεκτείνονται τα κίνητρα που ισχύουν για τους επενδυτικούς αγγέλους (angel investors) και για επενδύσεις στην Εναλλακτική Αγορά. Σύμφωνα με τα κίνητρα αυτά, ποσό ίσο με το 50% της εισφοράς τους εκπίπτει από το φορολογητέο εισόδημα (μέχρι τις 300.000 ευρώ).

2. Αυξάνεται η έκπτωση δαπανών για εισαγωγή μικρομεσαίων επιχειρήσεων στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Οι επιλέξιμες δαπάνες προσαυξημένες κατά 100% (με ανώτατο όριο προσαύξησης τις 200.000 ευρώ) θα εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα των επιχειρήσεων κατά το χρόνο πραγματοποίησής τους, για διάρκεια 3 ετών.

3. Μειώνεται από 15% σε 5% ο συντελεστής φορολογίας σε τόκους εισηγμένων εταιρικών ομολόγων που αποκτούν φυσικά πρόσωπα – φορολογικοί κάτοικοι Ελλάδος. Έτσι, διαμορφώνεται ομοιόμορφο καθεστώς φορολογικής μεταχείρισης ημεδαπών και αλλοδαπών επενδυτών για το εισόδημα από τόκους, ανεξαρτήτως του τόπου χρηματιστηριακής διαπραγμάτευσης των ομολογιών.

Πρόσθετες παρεμβάσεις ενίσχυσης του Χρηματιστηρίου 

– Διευκολύνεται η μεταφορά κινητών αξιών από τη Αγορά Αξιών του Χ.Α. στην Εναλλακτική Αγορά του Χ.Α. Στόχος είναι η ανάπτυξη της Εναλλακτικής Αγοράς (ΕΝ.Α.) και η διευκόλυνση αφενός των επιχειρήσεων που θέλουν να παραμείνουν εισηγμένες αλλά δεν πληρούν τους κανόνες της Αγοράς Αξιών του Χ.Α. και αφετέρου παρέχεται η δυνατότητα του ίδιου του Χρηματιστηρίου να μεταφέρει εταιρείες που δεν πληρούν τους κανόνες της Αγοράς Αξιών αλλά μπορούν να ακολουθήσουν τους κανόνες της ΕΝ.Α..

– Θεσπίζεται η δυνατότητα εισαγωγής στο Χρηματιστήριο, μετοχών με Πολλαπλά Δικαιώματα Ψήφου εφόσον αυτό προβλέπεται στο δίκαιο της έδρας τους. Σήμερα πολλοί ιδιοκτήτες εταιρειών αποφεύγουν να εισάγουν τις μετοχές της εταιρείας τους στο Χρηματιστήριο, επειδή φοβούνται ότι θα χάσουν τον έλεγχό της. Οι μετοχές με πολλαπλά δικαιώματα ψήφου, επιτρέπουν στους ιδρυτές των υπό εισαγωγή εταιρειών να έχουν περισσότερες ψήφους ανά μετοχή από ό,τι οι νέοι επενδυτές, διατηρώντας έτσι τον έλεγχο.

– Αυξάνεται από 5 σε 8 εκατ. ευρώ ετησίως το όριο για την έκδοση πληροφοριακού δελτίου αντί ενημερωτικού δελτίου σε δημόσιες προσφορές κινητών αξιών με στόχο τη διευκόλυνση πρόσβασης ΜμΕ στο Χ.Α. καθώς το κόστος για την έκδοση πληροφοριακού δελτίου είναι σημαντικά χαμηλότερο από το αντίστοιχο κόστος για την έκδοση ενημερωτικού δελτίου.

– Ρυθμίζεται το πλαίσιο που διέπει τα ομολογιακά δάνεια με ομολογίες εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά. Έως σήμερα προβλέπεται ότι για την τροποποίηση ομολογιακού δανείου με όρους που είναι δυσμενέστεροι των αρχικών για τους ομολογιούχους απαιτείται έγκριση από ομολογιούχους που αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα. Με τη νέα ρύθμιση για στρατηγικές αποφάσεις που ορίζονται στο σχέδιο νόμου, εισάγεται ελάχιστη απαιτούμενη απαρτία (50% της ανεξόφλητης ονομαστικής αξίας του ομολογιακού δανείου) και πλειοψηφία (50,01%).

– Επεκτείνεται και σε περιπτώσεις συγχώνευσης εισηγμένων με μη εισηγμένες εταιρείες το καθεστώς εκποίησης μετοχών δικαιούχων που δεν έχουν εμφανιστεί.

– Επεκτείνεται και αποσαφηνίζεται ο θεσμός των συλλογικών λογαριασμών (omnibus accounts) για ΟΣΕΚΑ (Οργανισμούς Συλλογικών Επενδύσεων σε Κινητές Αξίες) και ΟΕΕ (Οργανισμούς Εναλλακτικών Επενδύσεων). Προβλέπεται η συλλογική συγκέντρωση και τήρηση τίτλων στις περιπτώσεις ύπαρξης διαμεσολαβητών. Στόχος είναι η διευκόλυνση των συναλλαγών, η προσέλκυση νέων κεφαλαίων και η μείωση του κόστους (προμήθειες κλπ.) για τους επενδυτές μέσω της ενίσχυσης του ανταγωνισμού. Επισημαίνεται ότι η έλλειψη νομοθετικού πλαισίου στην Ελλάδα σήμερα δημιουργεί έντονα προβλήματα στις ελληνικές Εταιρείες Διαχείρισης Αμοιβαίων Κεφαλαίων (Α.Ε.Δ.Α.Κ.) και Ανώνυμες Εταιρείες Διαχείρισης Οργανισμών Εναλλακτικών Επενδύσεων (Α.Ε.Δ.Ο.Ε.Ε.) ως προς την συνεργασία τους με ξένους θεματοφύλακες.

– Εκσυγχρονίζεται το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τις Ανώνυμες Εταιρείες Επενδύσεων σε Ακίνητη Περιουσία (Α.Ε.Ε.Α.Π.) και παρέχεται μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων με την κατάργηση περιττών γραφειοκρατικών ρυθμίσεων με στόχο την αύξηση των επενδύσεων. Μεταξύ άλλων:

1. παρέχεται η δυνατότητα εκμετάλλευσης ακίνητης περιουσίας για οποιοδήποτε οικιστικό βιομηχανικό και εμπορικό σκοπό,
2. προβλέπονται κανόνες αποτίμησης της ακίνητης της ακίνητης περιουσίας της ΑΕΕΑΠ και υποχρέωση ασφάλισης όλων των ακινήτων της,
3. προβλέπεται η δυνατότητα εκμετάλλευσης μονάδων παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας από ΑΠΕ για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της ακίνητης περιουσίας της Α.Ε.Ε.Α.Π., των εταιρειών του ομίλου και των μισθωτών/χρηστών τους αλλά και με γνώμονα την ανάγκη βελτίωσης του ενεργειακού προφίλ της ακίνητης περιουσίας,
4. συγκεντρώνονται όλες οι διατάξεις της ειδικού καθεστώτος φορολογίας που διέπει τις εταιρείες αυτές,
5. αίρονται οι  υποχρεώσεις των Α.Ε.Ε.Α.Π. που δεν προβλέπονται στις Κατευθυντήριες αρχές της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών και τις εξίσωναν με χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Παραμένουν, ωστόσο, όλες οι ασφαλιστικές δικλείδες για την προστασία του επενδυτικού κοινού, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης για υποβολή πόθεν έσχες και της απαγόρευσης αγοράς ακινήτων από τους βασικούς μετόχους.

– Ρυθμίζεται το πλαίσιο έκδοσης «Ευρωπαϊκών Πράσινων Ομολόγων» (eu green bonds) για τη χρηματοδότηση περιβαλλοντικά βιώσιμων επενδύσεων. Θεσπίζονται δικλείδες και μηχανισμοί ελέγχου – εποπτείας κατά περίπτωση από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και την Τράπεζα της Ελλάδος προκειμένου -μεταξύ άλλων- να διασφαλίζεται ότι τα έσοδα από τις εκδόσεις αυτές θα διατίθενται πράγματι σε δράσεις βιώσιμης ανάπτυξης. Οι ποινές για τους παραβάτες περιλαμβάνουν χρηματικά πρόστιμα, χωρίς να αποκλείεται αφαίρεση ή αναστολή άδειας λειτουργίας.

Β. Θωράκιση των εποπτικών μηχανισμών

1. Θεσπίζονται επιπλέον διαφανείς διαδικασίες λειτουργίας της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, με βάση τις βέλτιστες διεθνείς και ευρωπαϊκές πρακτικές. Συγκεκριμένα προβλέπεται να εκδοθούν:

1. Εγχειρίδιο ελέγχου των καταγγελιών που υποβάλλονται στην Επιτροπή.
2. Εγχειρίδιο επιτόπιων ελέγχων σε εποπτευόμενους φορείς.
3. Κατευθυντήριες γραμμές για τον υπολογισμό των προστίμων και την επιβολή κυρώσεων, με σταθερές και διαφανείς διαδικασίες ελέγχου και λογοδοσίας.
4. Κώδικας Δεοντολογίας που θα ρυθμίζει τον τρόπο άσκησης των καθηκόντων των μελών και του προσωπικού.
5. Εγχειρίδιο κάλυψης των εκπαιδευτικών αναγκών προσωπικού, με αξιολόγηση εκπαιδευτών και εκπαιδευόμενων η οποία θα βασίζεται σε ποιοτικά και ποσοτικά κριτήρια.

2. Παρέχεται η δυνατότητα στους εποπτικούς μηχανισμούς (Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και Τράπεζα της Ελλάδος) να διενεργούν ελέγχους στους εποπτευόμενους φορείς με μυστικούς πελάτες («mystery shopping»). Στο πλαίσιο αυτό, που θα λειτουργεί συμπληρωματικά στα ήδη υπάρχοντα εποπτικά εργαλεία, ειδικά εκπαιδευμένα στελέχη της Επ. Κεφαλαιαγοράς και της ΤτΕ λειτουργώντας ως πελάτες θα ελέγχουν επιτόπου την συμπεριφορά των εταιρειών που παρέχουν επενδυτικές υπηρεσίες, των τραπεζών και των ασφαλιστικών εταιρειών ως προς την τήρηση της νομοθεσίας.

Θα ελέγχουν για παράδειγμα την ορθή ενημέρωση των συναλλασσόμενων, το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών, την ύπαρξη κατάλληλα εκπαιδευμένου προσωπικού, τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της νομοθεσίας, την τήρηση των προβλεπόμενων διαδικασιών κ.α.. Η διαδικασία του mystery shopping εφαρμόζεται ήδη σε άλλες χώρες – μέλη της ΕΕ (π.χ. Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία) καθώς και από την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (EBA), την Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) και την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (EIOPA).

Γ. Προστασία των επενδυτών στα κρυπτοστοιχεία

Σε συνέχεια των ρυθμίσεων του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 2024/1114 για τις αγορές κρυπτοστοιχείων, που τέθηκε ήδη σε ισχύ στις 30 Δεκεμβρίου 2024, το σχέδιο νόμου:

– Ορίζει ως αρμόδιες κατά περίπτωση εποπτικές αρχές την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς ή την Τράπεζα της Ελλάδος για τα κρυπτονομίσματα και τα κρυπτοστοιχεία, συμπεριλαμβανομένων και όσων είναι συνδεδεμένα με συνάλλαγμα ή άλλο περιουσιακό στοιχείο.

– Προβλέπει  φυλάκιση τουλάχιστον 1 έτους ή χρηματική ποινή ή και τα δύο για παροχή υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων χωρίς την προβλεπόμενη άδεια.

– Προβλέπει τις αρμοδιότητες των εποπτικών αρχών, καθώς και τα διοικητικά μέτρα και κυρώσεις για παραβίαση της νομοθεσίας για τα κρυπτοστοιχεία (χρηματικά πρόστιμα, ανάκληση άδειας κ.α.). Ειδικότερα οι κυρώσεις είναι:

1. Για φυσικά και νομικά πρόσωπα:

1. δημόσια ανακοίνωση που υποδεικνύει το υπαίτιο φυσικό ή νομικό πρόσωπο και τη φύση της παράβασης,
2. εντολή προς το υπαίτιο φυσικό ή νομικό πρόσωπο για παύση της παραβατικής συμπεριφοράς και αποφυγή της επανάληψής της,
3. χρηματικό πρόστιμο έως το διπλάσιο του ποσού του οφέλους που αποκομίστηκε ή της ζημίας που αποφεύχθηκε λόγω της παράβασης, εφόσον το όφελος ή η ζημία μπορούν να προσδιοριστούν, ακόμη και αν αυτό υπερβαίνει τα ανώτατα ποσά,
4. σε περίπτωση φυσικού προσώπου χρηματικό πρόστιμο ύψους έως 700.000 ευρώ.

2. Ιδίως για νομικά πρόσωπα προβλέπονται πρόστιμα έως 5 εκατ. ευρώ, ή ποσοστό από 3-12% του συνολικού ετήσιου κύκλου εργασιών ανάλογα με την ένταση της παράβασης και επιπλέον:

1. αποστέρηση των κερδών που αποκομίστηκαν ή των ζημιών που αποφεύχθηκαν λόγω της παράβασης, στον βαθμό που μπορούν να προσδιοριστούν,
2. ανάκληση ή αναστολή, ολική ή μερική, της άδειας παρόχου υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων,
3. προσωρινή απαγόρευση μέχρι 6 μηνών και σε περίπτωση υποτροπής απαγόρευση διάρκειας τουλάχιστον 10 σε βάρος μέλους του διοικητικού οργάνου του παρόχου υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων ή κάθε άλλου υπαίτιου για την παράβαση φυσικού προσώπου, να ασκεί διοικητικά καθήκοντα στους παρόχους υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων,
4. προσωρινή απαγόρευση διενέργειας συναλλαγών για ίδιο λογαριασμό επί κρυπτοστοιχείων σε βάρος μέλους του διοικητικού οργάνου παρόχου υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων ή κάθε άλλου υπαίτιου για την παράβαση φυσικού προσώπου.

– Θεσπίζει διατάξεις για τις διαφημίσεις κρυπτοστοιχείων με στόχο την προστασία του επενδυτικού κοινού. Συγκεκριμένα, οι διαφημίσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν σαφή πληροφόρηση, να μην αποκρύπτουν σημαντικές πληροφορίες για τη λήψη απόφασης, να περιέχουν επαρκή ενημέρωση για το ρίσκο καθώς και σαφή προειδοποίηση για τους κινδύνους όπως και για το ότι οι απώλειες δεν καλύπτονται από ταμεία εγγυήσεων ή συστήματα κάλυψης επενδυτών.

Δ. Ενσωμάτωση Κοινοτικών Οδηγιών

• Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2024/1174 για την τροποποίηση της οδηγίας 2014/59/ΕΕ και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 806/2014 όσον αφορά ορισμένες πτυχές της ελάχιστης απαίτησης ιδίων κεφαλαίων και επιλέξιμων υποχρεώσεων (τροποποίηση του υφιστάμενου πλαισίου εξυγίανσης των χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων).
• Λήψη μέτρων προς εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΕ) 2022/2554 σχετικά με την ψηφιακή επιχειρησιακή ανθεκτικότητα του χρηματοοικονομικού τομέα (ενοποίηση και αναβάθμιση των απαιτήσεων για τους κινδύνους των Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνιών).
• Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2022/2556 όσον αφορά την ψηφιακή επιχειρησιακή ανθεκτικότητα για τον χρηματοοικονομικό τομέα (τροποποίηση βασικών Οδηγιών του χρηματοοικονομικού τομέα, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέπειά τους με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2022/2554).
• Θέσπιση εφαρμοστικών μέτρων του Κανονισμού (ΕΕ) 2023/1113 και ενσωμάτωση τροποποίησης της Οδηγίας (ΕΕ) 2015/849 – Τροποποίηση ν. 4557/2018 (ρύθμιση των στοιχείων που συνοδεύουν τις μεταφορές χρηματικών ποσών και ορισμένων κρυπτοστοιχείων). Εισάγεται υποχρέωση των παρόχων υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων (πλατφόρμες) να συλλέγουν πληροφορίες τόσο σχετικά με τον εντολέα όσο και με τον δικαιούχο των κρυπτοστοιχείων, με στόχο την πρόληψη και καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες.
• Θέσπιση εφαρμοστικών μέτρων του Κανονισμού (ΕΕ) 2019/2088 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Νοεμβρίου 2019 περί γνωστοποιήσεων αειφορίας στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και του Κανονισμού (ΕΕ) 2020/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 18ης Ιουνίου 2020 σχετικά με τη θέσπιση πλαισίου για τη διευκόλυνση των βιώσιμων επενδύσεων και για την τροποποίηση του Κανονισμού (ΕΕ) 2019/2088.