Δασμοί: Μπορεί ο Τραμπ να καταστρέψει την Κίνα;

«Την 20ή Ιανουαρίου, ως ένα από τα πρώτα μου (εκτελεστικά προεδρικά) διατάγματα, θα υπογράψω όλα τα απαραίτητα έγγραφα για να επιβληθούν στο Μεξικό και στον Καναδά τελωνειακοί δασμοί 25% σε όλα τα προϊόντα που εισέρχονται στις ΗΠΑ» έγραψε στις 25/11 ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Πηγαίνοντας ένα βήμα παρακάτω, ο Τραμπ πρόσθεσε ότι «θα επιβάλουμε στην Κίνα έναν πρόσθετο δασμό 10%, πάνω από οποιουσδήποτε επιπλέον δασμούς», σηματοδοτώντας μια σημαντική κλιμάκωση των εντάσεων με τους τρεις κορυφαίους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ.

Ο Τραμπ δήλωσε ότι οι δασμοί στην Κίνα θα ισχύσουν για όλες τις εισαγωγές και θα προστεθούν στoυς υφιστάμενους δασμούς. Παράλληλα επέκρινε το Πεκίνο για την αποτυχία του να τηρήσει τις υποσχέσεις του να επιβάλει τη θανατική ποινή σε όσους διακινούν φαιντανύλη, ένα θανατηφόρο συνθετικό απιοειδές.

Σύμφωνα με τους Financial Times, «οι ανακοινώσεις λειτουργούν ως εναρκτήριες βολές στη νέα συγκρουσιακή εμπορική πολιτική του Τραμπ, μετά από μια προεκλογική εκστρατεία κατά την οποία ανήγαγε σε βασικό ζήτημα τους δασμούς και κατακεραύνωσε τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ. Ο Τραμπ έχει απειλήσει να επιβάλει γενικούς δασμούς άνω του 60% σε όλες τις κινεζικές εισαγωγές».

«Οι αυστηροί νέοι δασμοί στις εισαγωγές από τους τρεις μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ θα αυξήσουν σημαντικά το κόστος και θα διαταράξουν τις επιχειρήσεις σε όλες τις εμπλεκόμενες οικονομίες» δήλωσε στους FT η Ερικα Γιόρκ, αναλύτρια της δεξαμενής σκέψης Tax Foundation με έδρα την Ουάσινγκτον. «Ακόμη και η απειλή των δασμών μπορεί να έχει ανασταλτικό οικονομικό αποτέλεσμα» πρόσθεσε.

Το ερώτημα τώρα για τους αναλυτές είναι οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει για την Κίνα και την παγκόσμια οικονομία η νέα πολιτική των αμερικανικών δασμών. Οπως σημειώνει η βρετανική Telegraph, ένας εμπορικός πόλεμος από την πλευρά του Τραμπ μπορεί να απειλήσει την Κίνα ακόμη και με οικονομική καταστροφή.

Η βρετανική εφημερίδα, που αφιερώνει μια εκτενή ανάλυση στο ζήτημα, σημειώνει ότι η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί στην πράξη η οικονομία της Κίνας είναι, στην καλύτερη περίπτωση, δύσκολη. Οι στατιστικές υπηρεσίες της δεν δημοσιεύουν τακτικά στοιχεία για ζητήματα όπως η απασχόληση ανά περιοχή, και όταν το κάνουν, οι αναλυτές είναι συχνά επιφυλακτικοί ως προς την ακρίβεια των στοιχείων. Μερικές φορές οι Αρχές απλώς σταματούν να δημοσιεύουν στοιχεία, όπως όταν η ανεργία των νέων έφθασε σε επίπεδο ρεκόρ, το 2023.

H Telegraph αναφέρει ένα παράδειγμα για το πώς δύο αναλυτές στις ΗΠΑ προσπάθησαν να εξετάσουν τον αντίκτυπο των εμπορικών δασμών της προηγούμενης κυβέρνησης Τραμπ. Χρησιμοποιώντας δορυφορικές εικόνες, οι Ντάβιν Τσορ και Μπίνγκτζινγκ Λι του αμερικανικού μη κερδοσκοπικού οργανισμού National Bureau of Economic Research μέτρησαν σε κοινή τους δημοσίευση (εδώ) πόσα λιγότερα φώτα ήταν αναμμένα τη νύχτα σε όλη την Κίνα μετά την επιβολή των δασμών.

Στο διάστημα μεταξύ των αρχών του 2018 και των αρχών του 2019, μετά την έναρξη ισχύος των πρώτων δασμών του Τραμπ, οι βιομηχανικές εσχατιές της Κίνας έγιναν πιο σκοτεινές. Αυτό, κατά τους αναλυτές, ήταν μια απόδειξη ότι τα εργοστάσια λειτουργούσαν με μειωμένες βάρδιες, περιορίζοντας τη νυχτερινή παραγωγή, και ότι λιγότεροι εργαζόμενοι έμεναν στους κοιτώνες των εργοστασίων. Περίπου 3,5 εκατομμύρια άνθρωποι στην Κίνα ζούσαν σε περιοχές όπου το κατά κεφαλήν ΑΕΠ υποχώρηση κατά 2,5% μέσα σε δύο χρόνια, ως αποτέλεσμα των δασμών, εκτιμά ο Ντάβιν Τσορ.

Τι θα φέρει, επομένως, μια πιθανή κλιμάκωση του εμπορικού πολέμου ΗΠΑ-Κίνας; Τον Ιούνιο του 2018 ο Τραμπ ανακοίνωσε δασμούς 25% σε κινεζικά προϊόντα αξίας 50 δισ. δολαρίων, οι οποίοι άρχισαν να εφαρμόζονται τον επόμενο μήνα. Αυτή τη φορά έχει δεσμευθεί να επιβάλει εισφορές 60% σε όλα τα κινεζικά αγαθά αμέσως μετά την ορκωμοσία του, στις 20 Ιανουαρίου. Υπάρχουν ωστόσο και αναλυτές που εκτιμούν ότι οι δασμοί μπορεί να φτάσουν και στο ακραίο επίπεδο του 100%.

Οπως σημειώνει η Telegraph, είτε οι δασμοί διαμορφωθούν στο 60% είτε στο 100%, ο αντίκτυπος θα είναι καταστροφικός για την Κίνα. Η οικονομία της ήδη παλεύει με την κρίση των ακινήτων και την επιβράδυνση των καταναλωτικών δαπανών. Οι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι οι δασμοί 60% θα κοστίσουν εκατομμύρια θέσεις εργασίας, θα οδηγήσουν στην απώλεια των αναπτυξιακών στόχων του κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ και θα δημιουργήσουν τον κίνδυνο μιας μεγάλης κοινωνικής αναταραχής.

«Οι δασμοί του 25% ήταν επώδυνοι αλλά τους απορρόφησαν. Το 60% θα είναι σίγουρα πολύ πιο επώδυνο και θα υπάρχουν θύλακες που θα το νιώσουν πολύ περισσότερο από άλλους» δηλώνει ο Τσορ στην Telegraph. Οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Κίνας, αγοράζοντας πέρυσι αγαθά αξίας 427 δισ. δολαρίων (!), σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Οικονομικών και Κοινωνικών Ερευνών (NIESR) της Βρετανίας. Οι ΗΠΑ αγοράζουν όλα τα είδη, αλλά οι μεγαλύτερες εισαγωγές από την Κίνα είναι ηλεκτρονικά είδη, λέβητες, μηχανήματα, έπιπλα, πλαστικά και μηχανοκίνητα οχήματα.

Εάν ο Τραμπ επιβάλει δασμούς 60%, οι τιμές είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αυξηθούν. Οι Αμερικανοί θα αγοράζουν λιγότερα κινεζικά προϊόντα και οι κινεζικές εταιρείες που στηρίζονται στις ΗΠΑ θα δυσκολεύονται να βρουν άλλες αγορές για να πουλήσουν τα προϊόντα τους στις ίδιες ποσότητες. Πολλοί μικροί εξαγωγείς θα κλείσουν.

Σύμφωνα με τους ειδικούς του NIESR, περίπου 5 εκατ. θέσεις εργασίας θα μπορούσαν να χαθούν στα τρία πρώτα χρόνια μετά την επιβολή των νέων δασμών. Αυτό θα ήταν μικρό μόνο μέρος του συνόλου των 740 εκατ. θέσεων εργασίας στην Κίνα, αλλά οι απώλειες θα ήταν σε μεγάλο βαθμό συγκεντρωμένες σε συγκεκριμένες περιοχές.

Ενα χειρότερο σενάριο των ίδιων αναλυτών που μίλησαν στην Telegraph προβλέπει ότι το ΑΕΠ της Κίνας θα είναι κατά 2,2% χαμηλότερο σε πέντε χρόνια σε σύγκριση με το σενάριο της μη επιβολής πρόσθετων δασμών. «Λαμβάνοντας υπόψη ότι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Κίνας ήταν περίπου 12.600 δολάρια το 2023, οι δασμοί θα μπορούσαν να μειώσουν το ετήσιο εισόδημα κατά περίπου 250 δολάρια ανά άτομο» σημειώνει ο Αχμετ Κάγια, επικεφαλής οικονομολόγος του NIESR. Κατ’ αναλογία, στη Βρετανία, όπου το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι πολύ υψηλότερο, το ισοδύναμο χτύπημα θα ήταν σχεδόν 750 λίρες (897 ευρώ) ανά άτομο τον χρόνο.

Διαφοροποίηση εξαγωγών 

Βεβαίως, όπως εξηγεί η βρετανική εφημερίδα, δεν πηγαίνουν όλα τα αγαθά που εξάγονται από την Κίνα στις ΗΠΑ. Η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου έχει διαφοροποιηθεί μετά τον πρώτο γύρο των δασμών. Το ποσοστό των εξαγωγών της που κατευθύνονται στις ΗΠΑ έχει μειωθεί, από 20% και πλέον το 2018, σε 13% το 2023. Παράλληλα, οι συνολικές εξαγωγές έχουν αυξηθεί σε ποσοστό πάνω από 30% την ίδια περίοδο. Ωστόσο οι ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι μακράν η μεγαλύτερη εξαγωγική αγορά της Κίνας, αγοράζοντας σχεδόν το διπλάσιο ποσοστό των αγαθών που αγοράζει το Χονγκ Κονγκ, ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγικός εταίρος της Κίνας.

Η Κίνα αντιμετωπίζει ήδη μια ευρύτερη επιβράδυνση. Από το 2010 ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ της έχει μειωθεί στο μισό και πιο κάτω, από 10,6% σε 4,8%, σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Το ΔΝΤ αναμένει ότι η οικονομία της Κίνας θα αναπτυχθεί κατά 4,5% το επόμενο έτος, πολύ κάτω από τον στόχο του προέδρου Σι Τζινπίνγκ για 5%.

Η Telegraph θυμίζει ότι από τότε που ο κινεζικός γίγαντας των ακινήτων Evergrande κατέρρευσε, στα τέλη του 2021, αφήνοντας χρέος άνω των 300 δισ. δολαρίων, η Κίνα έχει καταληφθεί από μια διαβρωτική ύφεση στον κλάδο των ακινήτων, που έχει επιβαρύνει σε μεγάλο βαθμό την καταναλωτική αγοραστική δύναμη. Από το 2019 οι πωλήσεις κατοικιών έχουν πέσει κατά 45%.

Η πτώση των ακινήτων συμπίεσε τις καταναλωτικές δαπάνες, οι κινέζοι παραγωγοί μείωσαν τις τιμές τους για να στηρίξουν τη ζήτηση και εξήγαγαν τα πλεονάζοντα αγαθά στο εξωτερικό. Ως αποτέλεσμα αυτών των εξελίξεων, το εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας έχει διπλασιαστεί σε σύγκριση με το 2019. Οι νέοι δασμοί του Τραμπ θα πλήξουν, προφανώς, τις εξαγωγές και θα επιδεινώσουν τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα. Η οικονομία της Κίνας δεν θα καταρρεύσει, αλλά ορισμένες περιοχές της χώρας –ιδιαίτερα οι βιομηχανικές– θα πληγούν σημαντικά.

Η απάντηση του Πεκίνου

Καμιά πλευρά δεν θα έβγαινε κερδισμένη σε περίπτωση εμπορικού πολέμου, ανέφερε τη Δευτέρα (25/11) ο εκπρόσωπος της κινεζικής πρεσβείας στην Ουάσινγκτον, απαντώντας στις αναφορές Τραμπ πως μόλις αναλάβει την εξουσία θα προχωρήσει στην επιβολή επιπρόσθετου τελωνειακού δασμού 10%, πέραν των ήδη ισχυόντων ή υπό εξέταση, σε όλα τα κινεζικά προϊόντα που εισάγονται στις ΗΠΑ.

«Για το ζήτημα των δασμών των ΗΠΑ στην Κίνα, το Πεκίνο θεωρεί πως η οικονομική και εμπορική συνεργασία του με τις ΗΠΑ είναι αμοιβαία επωφελής, εκ φύσεως» σημείωσε σε γραπτή τοποθέτησή του ο εκπρόσωπος της πρεσβείας Λιου Πενγκγιού. «Κανένας δεν θα κερδίσει έναν εμπορικό πόλεμο ή έναν πόλεμο δασμών» πρόσθεσε.

Πώς θα μπορούσε όμως να απαντήσει ο κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ εάν όντως ο Τραμπ προχωρήσει στην επιβολή δασμών; Σύμφωνα με την Telegraph, επειδή η Κίνα έχει εμπορικό πλεόνασμα με τις ΗΠΑ, έχει λιγότερα περιθώρια να επιβάλει ανταποδοτικούς δασμούς στα αμερικανικά προϊόντα. «Η αλήθεια είναι ότι η Κίνα έχει ξεμείνει από προϊόντα για να επιβάλει ανταποδοτικούς δασμούς, επειδή η Κίνα δεν εισάγει τόσα πολλά προϊόντα από τις ΗΠΑ όσα εισάγουν οι ΗΠΑ από αυτήν» σημειώνει στην εφημερίδα ο Ντάβιν Τσορ του National Bureau of Economic Research (NBER) της Βρετανίας.

Η Κίνα είναι πιθανό να υποτιμήσει το νόμισμά της για να αντισταθμίσει το βάρος των δασμών, κάνοντας τα προϊόντα της φθηνότερα προς εξαγωγή, λέει στην Telegraph ο Σάιμον Τζόνσον, καθηγητής του ΜΙΤ και πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ. «Πιστεύω ότι οι Κινέζοι θα αφήσουν το νόμισμά τους να υποτιμηθεί σημαντικά» προσθέτει.

Ωστόσο, αυτό θα σημάνει υψηλότερο πληθωρισμό στο εσωτερικό και θα αποτελέσει πλήγμα στις ελπίδες του προέδρου Σι να γίνει το ρενμίνμπι (RMB) —αυτή είναι η επίσημη ονομασία του νομίσματος της Κίνας— παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα ασφαλούς καταφυγίου. Πέρα από την κρατική παρέμβαση, οι κινεζικές εταιρείες είναι επίσης πιθανό να μεταφέρουν θέσεις εργασίας και επενδύσεις εκτός της χώρας, σε μια προσπάθεια να αποφύγουν τους δασμούς.

Η βρετανική εφημερίδα φέρνει δύο παραδείγματα εταιρειών που έχουν κινηθεί ήδη προς αυτή την κατεύθυνση. Στα τέλη Οκτωβρίου, η Roborock, μια κινεζική εταιρεία που κατασκευάζει ρομποτικές συσκευές σφουγγαρίσματος, δήλωσε στους επενδυτές ότι δημιούργησε ένα εργοστάσιο στο Βιετνάμ για να αντιμετωπίσει τους δασμούς. Ομοίως, η Zhejiang Cuori Electrical Appliances, η οποία παράγει μικρές ηλεκτρικές συσκευές κουζίνας, έχει ανοίξει από το 2023 δύο εργοστάσια στο Βιετνάμ. «Οι πελάτες μας στις ΗΠΑ μας ζήτησαν να ανοίξουμε εργοστάσια στο εξωτερικό, διότι αλλιώς οι παραγγελίες θα μειωθούν» δήλωσε ο εκπρόσωπος της εταιρείας.

Παράλληλα, ο πρόεδρος Σι μπορεί να αναγκαστεί να δρομολογήσει σημαντικά δημοσιονομικά κίνητρα για να σταματήσει την περαιτέρω επιβράδυνση της ανάπτυξης και την υποδαύλιση της κοινωνικής αναταραχής. Η Telegraph υπογραμμίζει ότι oι κινεζικές αρχές γνωρίζουν πολύ καλά ότι η δυσφορία των Κινέζων για την οικονομική κατάσταση μπορεί να μετατραπεί σε κοινωνική αντίδραση. Αλλωστε μια περίοδος υποτονικών εξαγωγών, μεταξύ 2013 και 2016, προκάλεσε έντονες διαμαρτυρίες, καθώς πολλά εργοστάσια έκλειναν.

Ο Ντάβιν Τσορ εξηγεί πως οι αντιδράσεις εκείνης της περιόδου δεν ήταν αμιγώς πολιτικές. Οι διαμαρτυρόμενοι έλεγαν «θέλουμε να πληρωθούμε τους μισθούς που μας οφείλονται για τη δουλειά που κάναμε και δεν μπορούμε να εντοπίσουμε τον διευθυντή επειδή έχει εξαφανιστεί και οι πύλες του εργοστασίου έχουν κλειδωθεί». Ο αναλυτής εκτιμά πως αν οι δασμοί του Τραμπ όντως επιβληθούν «πιθανότατα θα υπάρξουν θύλακες του πληθυσμού σε περιοχές της Κίνας όπου υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση μεταποιητικής δραστηριότητας, στους οποίους η δυσαρέσκεια είναι πιο δύσκολο να ελεγχθεί».

Η Telegraph σημειώνει πάντως το γεγονός πως η κινεζική κυβέρνηση παρουσίασε πρόσφατα ένα τεράστιο πακέτο οικονομικής στήριξης ύψους 1,4 τρισ. δολαρίων. Ωστόσο, και πάλι, παρά το τεράστιο ύψος του, το πακέτο απογοήτευσε τους επενδυτές. Κυρίως γιατί τα κεφάλαια αυτά προορίζονται για τη διάσωση υπερχρεωμένων τοπικών κυβερνήσεων, αντί για την τόνωση της ζήτησης. Δηλαδή για τη θεραπεία των οικονομικών παθήσεων της χώρας, αντί για την τόνωση των κρατικών δαπανών που θα έδιναν ώθηση στην οικονομία. Παράλληλα όμως, η απόφαση του προέδρου Σι έχει πυροδοτήσει εικασίες ότι κρατά σκόπιμα κάτι στην άκρη από αυτό το πακέτο, ώστε να προετοιμαστεί ενόψει των κινήσεων του Τραμπ.

Σε κάθε περίπτωση, το οικονομικό δράμα του εμπορικού πολέμου ΗΠΑ-Κίνας θα ξετυλιχθεί μπροστά στα μάτια μας μετά τις 20 Ιανουαρίου, που ορκίζεται ο Τραμπ. Και το αν ο κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ έχει ή δεν έχει αρκετά «πυρομαχικά» για να αντισταθμίσει το δασμολογικό χτύπημα του Τραμπ μένει να το δούμε στο οικονομικό «πεδίο μάχης». Οπως, βέβαια, και τις ευρύτερες παρενέργειες ενός εμπορικού πολέμου ανάμεσα στις δύο ισχυρότερες οικονομίες του πλανήτη.

. . .