Γιατί η Μεσόγειος είναι το μεγάλο θύμα της κλιματικής κρίσης

Οι κάτοικοι της Τσίβα, μιας μικρής πόλης στα περίχωρα της Βαλένθια στην Ισπανία, είναι αντιμέτωποι με ένα ζοφερό μέλλον επιδεινούμενης ξηρασίας, καθώς ο πλανήτης υπερθερμαίνεται και η χώρα τους στεγνώνει. Αλλά την Τρίτη, πνίγηκαν από βροχή ενός έτους, που έπεσε μέσα σε λίγες ώρες…

Οι καταρρακτώδεις βροχές που πλημμύρισαν τη νότια και ανατολική Ισπανία το βράδυ της Τρίτης, ξεριζώνοντας γέφυρες και διαλύοντας πόλεις, έχουν σκοτώσει δεκάδες (τουλάχιστον) ανθρώπους.

Οπως έγραψε ο βρετανικός Guardian, επικαλούμενος ειδικούς επιστήμονες, η ρύπανση από τα ορυκτά καύσιμα δημιουργούν δύο… άκρα στον κύκλο του νερού: η θερμότητα εξατμίζει το νερό, εντείνοντας την ξηρασία, αλλά ταυτόχρονα ο θερμός αέρας μπορεί να συγκρατήσει περισσότερη υγρασία, αυξάνοντας την πιθανότητα καταστροφικών βροχοπτώσεων.

«Η ξηρασία και οι πλημμύρες είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος της κλιματικής αλλαγής», δήλωσε στον Guardian ο Στέφανο Ματέρια, κλιματολόγος στο Κέντρο Υπερυπολογιστών της Βαρκελώνης. Είπε ότι μελέτες έχουν συνδέσει τις ξηρασίες στη Μεσόγειο με την κλιματική κρίση μέσω αλλαγών στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία την ίδια στιγμή που η παγκόσμια άνοδος της θερμοκρασίας έχει θερμάνει επικίνδυνα την περιοχή.

«Αυτό σημαίνει περισσότερη ενέργεια, περισσότερους υδρατμούς, περισσότερη αστάθεια – όλα τα συστατικά που τροφοδοτούν τρομακτικές καταιγίδες όταν οι ατμοσφαιρικές συνθήκες είναι ευνοϊκές», εξήγησε τονίζοντας ότι με τις συνθήκες αυτές «η Μεσόγειος είναι μια ωρολογιακή βόμβα αυτές τις ημέρες».

Η Ισπανία – μαζί με την Πορτογαλία, την Ιταλία και την Ελλάδα – ήδη υφίστανται τις σκληρές  συνέπειες αυτού που οι επιστήμονες του κλίματος αποκαλούν σύνθετους κινδύνους και αλυσιδωτές επιπτώσεις. Οι καύσωνες πυροδοτούν θανατηφόρες πυρκαγιές που πνίγουν τις πόλεις με καπνό. Η ξηρασία στεγνώνει το έδαφος και εμποδίζει τη γη να απορροφήσει νερό όταν πέφτει πολύ δυνατή βροχή. Τα λιγοστά αποθέματα νερού, τα οποία έχουν ήδη αναγκάσει πόλεις όπως η Βαρκελώνη να υιοθετήσουν περιορισμούς, αφήνουν στην γεωργία και τον τουρισμό όλο και λιγότερα  περιθώρια επιβίωσης.

Η ζημία που προκαλεί η κλιματική κατάρρευση στη νότια Ευρώπη αποτυπώνεται με τρομακτικό τρόπο στους αριθμούς των θανάτων από καύσωνα. Σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Guardian, την Τρίτη, ερευνητές από το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Υγείας στη Βαρκελώνη διαπίστωσαν ότι η κλιματική κρίση είναι ευθέως συνδεδεμένη με  περισσότερους από τους μισούς θανάτους εξαιτίας ακραίων θερμοκρασιών. Το 2022, οι άνθρωποι που πέθαναν από καύσωνα στην Ευρώπη ήταν περισσότεροι από όσους δολοφονήθηκαν. Και οι περισσότεροι από αυτούς τους θανάτους αφορούσαν την Μεσόγειο, δηλαδή την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία.

Οι επιστήμονες λένε στη βρετανική εφημερίδα ότι ο βίαιος καιρός που πλήττει την Ισπανία και τους γείτονές της είναι προάγγελος του τι μπορεί να περιμένει σύντομα η υπόλοιπη Ευρώπη. Μια έρευνα του Ευρωβαρόμετρου τον Μάιο διαπίστωσε ότι το 61% των Ισπανών «συμφωνεί απόλυτα» ότι τα περιβαλλοντικά ζητήματα έχουν άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινή τους ζωή. Το ποσοστό αυτό είναι σχεδόν διπλάσιο από τον μέσο όρο της ΕΕ και υπολείπεται μόνο της Μάλτας και της Κύπρου. Οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης είχαν πολύ υψηλότερο ποσοστό ανθρώπων που απλώς «τείνουν να συμφωνούν».

Όμως ούτε η έκθεση σε ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως οι πλημμύρες στην Ισπανία την Τρίτη, δεν πείθει τους ανθρώπους ότι πρέπει να δράσουν για το κλίμα:  Μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2019 στην Αυστραλία, δημοσκόπηση διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που αρνούνταν την επιστημονική σύνδεση των φαινομένων με την κλιματική αλλαγή «δεν συγκινούνταν» από την προσωπική εμπειρία της πυρκαγιάς, αν και η συνολική υποστήριξη της δράσης για το κλίμα ήταν μεγαλύτερη μεταξύ των πληγέντων. Εξάλλου, πρόσφατη μελέτη στο Ηνωμένο Βασίλειο διαπίστωσε ότι η έκθεση σε πλημμύρες και καύσωνες αύξάνει μεν την αποδοχή της κλιματικής επιστήμης, ιδίως μεταξύ των ψηφοφόρων που κλίνουν προς τα δεξιά και των σκεπτικιστών του κλίματος, αλλά έχει αμελητέο αντίκτυπο στην περιβαλλοντική συμπεριφορά των ανθρώπων.

Οι ειδικοί σε θέματα κλίματος τονίζουν στον Guardian ότι οι πλημμύρες θα πρέπει να αποτελέσουν μια ακόμη υπενθύμιση για τη μείωση της ρύπανσης και τη βελτίωση των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και των σχεδίων ταχείας αντίδρασης. «Οι τραγικές συνέπειες αυτού του γεγονότος δείχνουν ότι έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε», δήλωσε η Λιζ Στέφενς, επιστήμονας κλιματικών κινδύνων στο Πανεπιστήμιο του Reading. «Οι άνθρωποι δεν θα έπρεπε να πεθαίνουν από τέτοιου είδους προβλέψιμα καιρικά φαινόμενα σε χώρες που έχουν τους πόρους για να κάνουν κάτι καλύτερο».

Πριν από μόλις έναν μήνα φονικές πλημμύρες έπληξαν την κεντρική Ευρώπη, τη δυτική Αφρική και τη νοτιοανατολική Ασία. Σε δύο εβδομάδες έρχεται η σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα Cop29 στο Αζερμπαϊτζάν. Οψόμεθα…

. . .