Γεωπάρκο Γρεβενών- Κοζάνης: Ο γεωλογικός «θησαυρός» που «διηγείται» μια ιστορία δισεκατομμυρίων ετών

Πρόκειται για έναν γεωλογικό «θησαυρό» που μας ταξιδεύει στο χρόνο αιώνες πριν και οι λόγοι που το καθιστούν μοναδικό είναι πολλοί. Αυτούς τους λόγους εξηγεί στο CNN Greece η γεωλόγος και επιστημονική υπεύθυνη του Γεωπάρκου, Άννα Μπατσή.

Εκεί που ενώνονται οι τεκτονικές πλάκες δύο ηπείρων

«Κάθε γεωπάρκο όταν εντάσσεται στο δίκτυο της UNESCO ζητείται να δηλώσει ένα κύριο χαρακτηριστικό, όπου αποτελεί την ταυτότητα του κάθε γεωπάρκου. Στην προκειμένη περίπτωση για την δική μας περιοχή, αυτή η ταυτότητα που αποτελεί και ο εμβληματικό γεώτοπο, δηλαδή θέση ενδιαφέροντος για το γεωπάρκο Γρεβενών Κοζάνης, είναι η κοιλάδα του Μεσσιού νερού, που πρόκειται για μια θέση, η οποία αποτελεί την ένωση των δύο τεκτονικών πλακών Ευρώπης και Αφρικής» αναφέρει χαρακτηριστικά η κα Μπατσή.

Αυτό είναι ένα κύριο χαρακτηριστικό του Γεωπάρκου, όπως συμπληρώνει η ίδια, το οποίο βέβαια δεν είναι εμφανές, αλλά χάρη σε ενημερωτικές πινακίδες τοποθετημένες στην περιοχή, «φωτίζεται» ένα μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο.

Ένας επισκέπτης ή μια επισκέπτρια μόλις αντικρίσει το Γεωπάρκο έχει τη δυνατότητα να κάνει ένα ταξίδι στο χρόνο. Πώς;

«Έχοντας τη δυνατότητα να αγγίξει πετρώματα, τα παλαιότερα μάλιστα χρονολογημένα πετρώματα της Ελλάδος, τα οποία έχουν ηλικία σχεδόν 1 -2 δισεκατομμυρίων χρόνων» σημειώνει η γεωλόγος.

Παράλληλα, ένας επισκέπτης ή μια επισκέπτρια έχει τη δυνατότητα να δει και να αγγίξει τα πετρώματα που χρονολογούνται από την εποχή της τεκτονικής διάσπασης της Παγγαίας. Η Παγγαία, στον γεωλογικό κόσμο, ήταν μια μεγα-ήπειρος. Η τεκτονική της διάσπαση, εκατομμύρια χρόνια πριν, δημιούργησε τον ωκεανό της Τηθύος που εκτεινόταν από τα παράλια της χώρας που σήμερα ξέρουμε ως Βρετανία, έως και τα παράλια της Κίνας. Στον ωκεανό αυτό προσδιορίζεται γεωλογικά και η δημιουργία της δικής μας ηπείρου, της Ευρώπης, η «καρδιά» της οποίας ήταν η Δυτική Μακεδονία.

Στο Γεωπάρκο, λοιπόν, μπορεί κανείς «να δει και να αγγίξει τα πρώτα ιζύματα του ωκεανού, τα χρώματά του οποίου μοιάζουν με ουράνιο τόξο». Στη συνέχεια, μπορεί να δει κανείς και πετρώματα που έρχονται απευθείας από τον ωκεανό, ωκεάνια πετρώματα, τα οποία είναι επίσης ένα κύριο χαρακτηριστικό της ταυτότητας επίσης του Γεωπάρκου, σύμφωνα με την επιστήμονα.

Τα φαράγγια που γεννήθηκαν από τη «μήτρα» των παγετώνων

Ιδιαίτερο γεωλογικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν συνάμα και τα φαράγγια, τα οποία δημιουργήθηκαν μετά το λιώσιμο των παγετώνων.

«Οι παγετώνες, σχετικά με το γεωλογικό χρόνο, έρχονται στο πιο προσφατο γεωλογικό παρελθόν» σημειώνει η επιστημονική υπεύθυνη του Γεωπάρκου.

Πότε είχαμε παγετώνες στην Ελλάδα; «Αν αναλογιστούμε ότι τα πετρώματα στην περιοχή χρονολογούνται 1 -2 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, οι παγετώνες χρονολογούνται μόλις μερικές χιλιάδες χρόνια πριν» απαντά η ίδια, χρειάζεται ωστόσο μεγαλύτερη έρευνα για τον σαφή προσδιορισμό τους χρονικά.

Μέχρι στιγμής, σύμφωνα με τις έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στην περιοχή «έχουμε τις γεωλογικές μορφές που μαρτυρούν έναν παγετώνα».

Οι δρακόλιμνες, για παράδειγμα, που εντοπίζονται σε μεγάλα υψόμετρα στα βουνά, ή τα κέρατα – όπως λέγονται στη γεωλογία – που βρίσκονται σε ορισμένες κορυφές ή ορισμένες κοιλάδες, αποτελούν επίσης χαρακτηριστικά που προδίδουν ότι κάποτε εκεί βρισκόταν ένας παγετώνας, όπως αναλύει η κα Μπατσή.

Η «μικρή Καππαδοκία» της Κοζάνης

Εξαιρετικά σπουδαίο επιστημονικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι σχηματισμοί, που διαμορφώνονται από τη σημερινή δράση της διάβρωσης της περιοχής, όπως είναι τα «Μπουχάρια και Νοχτάρια» και τα οποία έχουν επίσης χαρακτηριστεί «η μικρή Καππαδοκία της Κοζάνης».

Πρόκειται για μοναδικές γεωμορφές στον ελλαδικό χώρο που δημιουργήθηκαν από τη διάβρωση του εδάφους.

Οι μεγαλύτεροι χαυλιόντοντες στον κόσμο

«Δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε ότι στην περιοχή του Γεωπάρκου, υπάρχουν επίσης και οι μεγαλύτεροι σε μήκος χαυλιόδοντες στον κόσμο, που είναι καταγεγραμμένοι και στο ρεκόρ Γκίνες» υπογραμμίζει η γεωλόγος.

«Φιλοξενούνται στο μουσείο της Μηλιάς Γρεβενών, και εκεί με πλήθος άλλων ευρημάτων παίρνουμε τις πληροφορίες για το Παλαιοπεριβάλλον που υπήρχε στην περιοχή και διαβιούσαν μορφές ζωής που έως και τέσσερα εκατομμύρια χρόνια πριν» σημειώνει.

Τα βήματα για την ένταξη στην UNESCO

Όλα αυτά τα μοναδικά γεωλογικά στοιχεία είναι που κατάφεραν να εντάξουν το Γεωπάρκο Γρεβενών – Κοζάνης στο δίκτυο της UNESCO και να το καταστήσουν μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς. Πώς, όμως, ξεκίνησε αυτή η διαδικασία;

Όπως αναφέρει η επιστήμονας, οι επίσημες ενέργειες για την ένταξη του Γεωπάρκου Γρεβενών- Κοζάνης στην UNESCO είχαν ξεκινήσει από το 2014. «Τότε υπεβλήθη ο πρώτος φάκελος, είχε ακολουθήσει η διαδικασία της επαναξιολόγησης, είχαν σημειωθεί ορισμένες παρατηρήσεις, ωστόσο δεν καταφέραμε με εκείνη την προσπάθεια να ενταχθούμε στη λίστα».

«Έρχεται μετά το πλήρωμα του χρόνου και το 2017 υποβάλλουμε ξανά τον φάκελο για να ενταχθεί ως μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς στην UNESCO. Εντωμεταξύ το 2015 γίνεται και μια αλλαγή στην UNESCO, και τα Γεωπάρκα, εντάσσονται απευθείας κάτω από τη σκέπη του οργανισμού. Από το 2017 καταφέρνουμε τελικά το 2021 να ανακοινωθεί επίσημα η ένταξη της περιοχής στο παγκόσμιο δίκτυο των Γεωπάρκων» επισημαίνει.

Η ιστορία του τόπου μέσα από τη μελέτη των γεωλογικών σχηματισμών

Όλος αυτός ο γεωλογικός και φυσικός πλούτος «διηγείται» την ιστορία του τόπου. Μια ιστορία πολύ πιο παλιά απ’ ό,τι μπορεί να γνωρίζαμε. Και ακριβώς γι’ αυτό το λόγο, όπως επισημαίνει η κα Μπατσή, είναι «πολύ σημαντικό το Γεωπάρκο να προστατεύεται».

«Αυτή η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος προέρχεται από τη γνώση των τοπικών κοινωνιών και των κατοίκων που υπάρχουν σε αυτές οι περιοχές. Γιατί, οι περισσότεροι δεν γνωρίζουμε πολλές φορές τι έχουμε δίπλα μας. Άρα ο δικός μας ρόλος και το δικό μας χρέος είναι να ενημερώσουμε την τοπική κοινωνία».

«Έτσι προστατεύεται μια περιοχή τέτοια σημασίας» όπως εξηγεί η ίδια, ενώ συμπληρώνει πως ο ρόλος των επιστημόνων είναι να «να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση της προστασίας και της προβολής, ώστε να διαφυλάσσονται αυτοί οι γεωλογικοί σχηματισμοί, διατηρώντας και διαφυλάσσοντας ταυτόχρονα στην γεωλογική κληρονομιά».

Παράλληλα, τονίζει πως «πρέπει οι κάτοικοι της περιφέρειας δυτικής Μακεδονίας να αγαπήσουν περισσότερο τον τόπο τους, πόσο μάλλον εκείνοι και εκείνες που μένουν στις περιοχές που βρίσκονται στα όρια του Γεωπάρκου Γρεβενών Κοζάνης. Να αγαπήσουν περισσότερο τον τόπο που αποτελεί πραγματικά ένα θησαυρό για την περιοχή μας που είναι αναγνωρισμένο σε διεθνές επίπεδο και κάτω από τις σκέπη της UNESCO».