Α-68: Η οδύσσεια ενός ξεριζωμένου… παγόβουνου!

Oλα ξεκίνησαν από μια ρωγμή. Μια πολύ, πολύ μεγάλη ρωγμή.

Στα τέλη του 2016, οι επιστήμονες εντόπισαν μια ραγδαία επεκτεινόμενη ρωγμή κατά μήκος του τεράστιου παγετώνα Larsen C, που εκβάλλει στη Θάλασσα Γουέντελ, από τη χερσόνησο της Δυτικής Ανταρκτικής. Μέσα σε λίγους μήνες, το ρήγμα έγινε αιτία ένα μεγαλύτερα παγόβουνα που έχουν παρατηρηθεί ποτέ να αρχίσει να σπάει στον ωκεανό.

Οπως περιγράφει το BBC, η γιγαντιαία πλάκα πάγου είχε μέγεθος υπερδιπλάσιο του Λουξεμβούργου, κάλυπτε μια έκταση άνω 5.700 τετραγωνικών χιλιομέτρων και είχε πάχος περίπου 235 μέτρα. Για έναν χρόνο, αυτό το «τέρας» μετακινείτο ελάχιστα, παγιδευμένο στον εποχικό πάγο της Ανταρκτικής. Στη συνέχεια όμως άρχισε να επιταχύνει προς τα βόρεια, παρασυρόμενο από τα ωκεάνια ρεύματα και τους ανέμους.

Το παγόβουνο Α-68, όπως ονομάστηκε, είχε μόλις ξεκινήσει μια επική οδύσσεια 3,5 ετών που θα το οδηγούσε από τους θαλάσσιους πάγους της Ανταρκτικής σε ένα απομακρυσμένο νησί του Νότιου Ωκεανού.

Το Α-68 έγινε ένα από τα πιο διάσημα παγόβουνα του κόσμου, όταν, τα Χριστουγέννα του 2020, το ταξίδι του έγινε γνωστό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ο κόσμος το ερωτεύτηκε! Κι ενώ το Διαδίκτυο παρακολουθούσε με ενθουσιασμό το ταξίδι του, οι οικολόγοι ανησυχούσαν ότι το τεράστιο παγόβουνο θα μπορούσε να συγκρουστεί με το νησί της Νότιας Γεωργίας, καταστρέφοντας τα τοπικά οικοσυστήματα. Το απομακρυσμένο νησί αποτελεί τόπο αναπαραγωγής πολλών απειλούμενων ειδών, συμπεριλαμβανομένων των άλμπατρος.

Αντ’ αυτού, όμως, το παγόβουνο έλιωσε πριν συμβεί το χειρότερο. Με την πάροδο του χρόνου, έσπασε σε μικρότερα κομμάτια και απελευθέρωσε δισεκατομμύρια τόνους παγωμένου, γλυκού νερού στον ωκεανό, προτού διαλυθεί ολοσχερώς τον Απρίλιο του 2021.

Μετακινούμενο, το παγόβουνο μεταμόρφωνε και τον θαλάσσιο βιότοπο γύρω του, δημιουργώντας μοναδικές συνθήκες που υποστηρίζουν ένα ολόκληρο οικοσύστημα ζωής. Οι επιστήμονες που κατέγραψαν τη γέννηση και τον θάνατο του Α-68, παρακολούθησαν τις επιπτώσεις ενός τόσο γιγάντιου παγόβουνου στον περιβάλλοντα ωκεανό. Στη σύντομη ζωή του, ο Α-68 μετατράπηκε σε παγωμένη σωσίβια λέμβο για ένα ευρύ φάσμα ειδών.

Ενα μοναδικό οικοσύστημα

Τα παγόβουνα δημιουργούν μοναδικά και ασυνήθιστα οικοσυστήματα γύρω τους – κάτι που στο Α-68 συνέβη σε τεράστια κλίμακα. Στο επιφανειακό νερό γύρω από το παγόβουνο, οι επιστήμονες μέτρησαν αυξημένα επίπεδα θρεπτικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένων των νιτρικών και φωσφορικών αλάτων. Οι συγκεντρώσεις ήταν πιο χαρακτηριστικές από αυτές που συναντώνται σε βαθύτερα νερά. Αυτό που φαίνεται να συνέβη είναι ότι το λιγότερο πυκνό γλυκό νερό που έλιωνε από την κάτω πλευρά του παγόβουνου, το οποίο εκτεινόταν έως και 141 μέτρα κάτω από την επιφάνεια, μάζεψε αυτά τα θρεπτικά συστατικά από το βαθύτερο θαλασσινό νερό και τα μετέφερε προς τα πάνω μαζί του.

Σε αυτά τα πλούσια συστατικά κυριαρχούσαν τα φύκια που διαθέτουν μεγάλες δυνατότητες προσαρμογής και μπορούν να επιβιώνουν μετακινούμενα μεταξύ του γλυκού νερού του παγόβουνου και του αλμυρού θαλασσινού νερού.

Αυτά τα φύκια προσέλκυσαν το ζωοπλαγκτόν, που τρέφεται από αυτά και το ζωοπλαγκτόν  με τη σειρά του προσέλκυσε μεγαλύτερα θαλάσσια είδη, έως και πολύ μεγαλύτερα, όπως οι φάλαινες.

Όπως εξηγούν στο BBC οι ειδικοί, το γιγάντιο παγόβουνο επηρέασε τη συνολική δομή των υδάτων γύρω του και μάλιστα με τρόπο διαφορετικό από τα περισσότερα παγόβουνα. Κανονικά, η απελεύθερωση γλυκού νερού κατά το λιώσιμο δημιουργεί διαστρωμάτωση, κατά την οποία τα στρώματα νερού στοιβάζονται το ένα πάνω στο άλλο και αναμειγνύονται λιγότερο από το συνηθισμένο.

Ομως στην περίπτωση του A-68a, το βάρος του γλυκού νερού έσπρωχνε προς τα κάτω τα στρώματα, δημιουργώντας νέες συνθήκες σε μεγαλύτερο βάθος από το συνηθισμένο. Αυτό μπορεί να επηρεάσε όχι μόνον τη σύσταση του νερού αλλά και την ποιότητα της ατμόσφαιρας – η διαδικασία μπορεί να «έσπρωξε» ποσότητες άνθρακα σε μεγαλύτερα βάθη, μειώνοντας ελαφρώς τις συγκεντρώσεις των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα.

Από πολλές απόψεις, το A-68 συνιστά έναν μικρόκοσμο, αντιπροσωπευτικό του μέλλοντος της Ανταρκτικής, καθώς και άλλων μεγάλων στρωμάτων πάγου που λιώνουν λόγω της κλιματικής αλλαγής. Τόσο το συγκεκριμένο, όσο και άλλα παγόβουνα που ταξιδεύουν τα τελευταία χρόνια στους ωκεανούς της Ανταρκτικής διαταράσσουν τη ροή των ρευμάτων. Αλλά οι κινήσεις τους επηρεάζουν μέχρι και την ύπαρξη της θαλάσσιας ζωής.

. . .