Απόφαση Κόλαφος κατά της Ελλάδας λόγω μη υποβολής έκθεσης Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού

Σε απόφαση κόλαφο για την Ελλάδα προέβη πρόσφατα το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Λουξεμβούργο.

Αναφερόμαστε στην υπόθεση C‑128/24, η οποία δημοσιεύθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2025 και αφορά στην προσφυγή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας δια λόγους μη συμμόρφωσής της με την Οδηγία 2014/89/ΕΕ σχετικά με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ).

…

Όσο απίστευτο και αν ακούγεται, η Κυβέρνηση παρέλειψε να καταρτίσει ΘΧΣ εγκαίρως ή/και εντός της – προβλεπόμενης από το άρθρο 8, παράγραφος 1, της οδηγίας 2014/89/ΕΕ – προθεσμίας, ήτοι έως τις 31 Μαρτίου 2021.

Η Κυβέρνηση επικαλέστηκε – ανεπιτυχώς – λόγους ανωτέρας βίας για να δικαιολογήσει την παράβαση στην οποία υπέπεσε. Συγκεκριμένα υποστήριξε ότι καθυστέρησε να υποβάλλει εγκαίρως την έκθεση του ΘΧΣ λόγω των διαπραγματεύσεων που κατέληξαν στη σύναψη, στις 6 Αυγούστου 2020, της Συμφωνίας για την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου.

Παρόλα αυτά, το Δικαστήριο έκρινε ότι, “καίτοι η έννοια της «ανωτέρας βίας» δεν προϋποθέτει απόλυτη αδυναμία συμμόρφωσης προς τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το δίκαιο της Ένωσης, απαιτεί εντούτοις η επίμαχη παράβαση να οφείλεται σε περιστάσεις ξένες προς αυτόν που την επικαλείται, ασυνήθεις και απρόβλεπτες, οι συνέπειες των οποίων δεν θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί όση επιμέλεια και αν είχε επιδειχθεί, επιπλέον δε η επίκληση της ανωτέρας βίας μπορεί να γίνει μόνο για το χρονικό διάστημα που είναι αναγκαίο για την υπέρβαση των εν λόγω δυσκολιών”.

…

Επομένως, η Ελλάδα απέτυχε να εξηγήσει για ποιόν λόγο τελούσε σε αντικειμενική αδυναμία να καταρτίσει τα εν λόγω σχέδια για τον ΘΧΣ μετά τη σύναψη της συμφωνίας για την ΑΟΖ Ελλάδας – Αιγύπτου.

Επιπλέον, το Δικαστήριο δέχθηκε ότι το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής του ΘΧΣ πρέπει να καθορίζεται σύμφωνα α) με την κείμενη νομοθεσία της Ένωσης (άρθρο 8, παράγραφος 1, και το άρθρο 14, παράγραφος 1, της οδηγίας 2014/89) και β) με το διεθνές ναυτικό δίκαιο, με την γνωστή σε όλους μας Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας του 1982 (UNCLOS).

Είναι κοινά αποδεκτό ότι στο κάθε κράτος μέλος εναπόκειται να καθορίσει την έκταση και τα όρια της επικράτειάς του, συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων συνόρων του, σε συμμόρφωση προς τους κανόνες του δημόσιου διεθνούς δικαίου.

…

Εντούτοις, σύμφωνα με την απόφαση του Δικαστηρίου, οι υποχρεώσεις κατάρτισης και διαβίβασης θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων δεν μπορούν να εξαρτώνται από την ύπαρξη συμφωνίας για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών!

Αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι η διαδικασία οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών έχει διαφορετικό αντικείμενο από τον ΘΧΣ: Ο ΘΧΣ, όπως προκύπτει από το άρθρο 3, σημείο 2, της Οδηγίας 2014/89, αφορά τη διαδικασία με την οποία οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών αναλύουν και οργανώνουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες στις θαλάσσιες περιοχές, για την επίτευξη των οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών τους στόχων.

Υπογραμμίζεται βέβαια ότι τα κράτη μέλη οφείλουν να διαβιβάζουν, όχι μόνον τα αντίγραφα των θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων, αλλά και όλες τις επακόλουθες ενημερωμένες μορφές τους, στην Επιτροπή και σε οποιαδήποτε άλλα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη εντός τριών μηνών από τη δημοσίευσή τους.

Αυτό σημαίνει πως η Ελληνική Δημοκρατία είχε την ευχέρεια πρώτα να καταρτίσει και να διαβιβάσει τα επίμαχα σχέδια του ΘΧΣ στα πλαίσια της Οδηγίας 2014/89 και μετά να τα επικαιροποιήσει ανάλογα με την όποια μελλοντική οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών της στα πλαίσια της UNCLOS.

Ωστόσο, το σημαντικότερο σημείο της απόφασης ήταν πως το Δικαστήριο δέχθηκε ως ορθό το επιχείρημα της Επιτροπής: ότι δηλαδή η υποχρέωση συμμόρφωσης με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο, όπως είναι αυτή της κατάρτισης και διαβίβασης του ΘΧΣ, δεν μπορεί να καθυστερεί ή και να αναστέλλεται επ’ αόριστον, σε περίπτωση που δεν υφίσταται διμερής συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με τρίτο κράτος βάσει Διεθνούς Δικαίου (UNCLOS).

Το έννομο αποτέλεσμα της απίστευτης αυτής Απόφασης συνοψίζεται στο ότι, εφεξής, η τήρηση των υποχρεώσεων ενός Ευρωπαϊκού Κράτους που απορρέουν από το δίκαιο της Ένωσης δεν μπορεί να εξαρτάται από την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων του ιδίου κράτους που να απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο!

Προφανώς η απόφαση θα επηρεάσει την εθνική μας πολιτική στον τομέα του ΘΧΣ και του ενεργειακού ή/και αμυντικού σχεδιασμού της Ελλάδας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Για παράδειγμα, όπως έχουμε αναφέρει και σε προηγούμενο άρθρο μας, η μη έγκαιρη κατάρτιση του ΘΧΣ θα προκαλέσει επιζήμιες καθυστερήσεις σε έργα που σχετίζονται με τη θαλάσσια ανάπτυξη, όπως είναι το μείζονος στρατηγικής σημασίας και ενεργειακής ασφάλειας έργο της – δια μέσω υποθαλάσσιου καλωδίου – Ηλεκτρικής Διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ / Great Sea Interconnector (GSI)

Ελπίζουμε το αποτέλεσμα της κυβερνητικής αυτής ολιγωρίας να μην προβεί μοιραίο για την Ελλάδα. Αισιοδοξούμε δε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως έδειξε α) με την δημοσίευση του “Χάρτη της Σεβίλλης” και β) με την ανακήρυξη του GSI ως Έργο στρατηγικής προτεραιότητας της ΕΕ, ότι είναι, για ευνόητους λόγους, εις θέσιν να υπερασπιστεί τα χωρικά ύδατα της Ελληνικής Δημοκρατίας και να προστατεύσει  τα εθνικά μας συμφέροντα, όπως όφειλε υπό φυσιολογικές συνθήκες να πράξει και η Κυβέρνησή μας.