«Αναστήθηκε» η 60χρονη ELIZA, το πρώτο chatbot στην ιστορία των υπολογιστών

«Αρχαιολόγοι λογισμικού», χρησιμοποιώντας σκονισμένες εκτυπώσεις από τα αρχεία του MIT, ανακάλυψαν απενεργοποιημένο κώδικα που είχε χαθεί εδώ και 60 χρόνια και «ανέστησαν» την ELIZA, το πρώτο chatbot στην ιστορία των υπολογιστών.

Η ELIZA αναπτύχθηκε το 1965 από τον καθηγητή του MIT Joseph Weizenbaum και πήρε το όνομά της από την Eliza Doolittle, την πρωταγωνίστρια του θεατρικού έργου «Πυγμαλίων» (και του βασισμένο σε αυτό μιούζικαλ «Ωραία μου κυρία»), η οποία διδάχθηκε πώς να μιλάει σαν Βρετανίδα αριστοκράτισσα.

Ως ένα γλωσσικό μοντέλο με το οποίο ο χρήστης μπορούσε να αλληλεπιδράσει, η ELIZA είχε σημαντικό αντίκτυπο στη σημερινή τεχνητή νοημοσύνη, γράφουν οι ερευνητές στη μελέτη που ανάρτησαν στη βάση δεδομένων arXiv του Πανεπιστημίου Κορνέλ. Η ELIZA ήταν προγραμματισμένη να απαντά σε ερωτήσεις όπως θα έκανε ένας ψυχοθεραπευτής. Για παράδειγμα, θα έλεγε: «Παρακαλώ πείτε μου το πρόβλημά σας». Αν ο χρήστης πληκτρογραφούσε «Οι άνδρες είναι όλοι ίδιοι», το πρόγραμμα θα απαντούσε: «Με ποιον τρόπο;».

Κώδικας 420 γραμμών

Ο Weizenbaum έγραψε την ELIZA σε μια πλέον ανενεργή γλώσσα προγραμματισμού που επινόησε, η οποία ονομαζόταν MAD-SLIP (Michigan Algorithm Decoder Symmetric List Processor) και σχεδόν αμέσως την αντέγραψε σε γλώσσα Lisp. Με την έλευση του πρώιμου διαδικτύου, η έκδοση Lisp της ELIZA έγινε viral και η αρχική έκδοση εξαφανίστηκε.

Οι ειδικοί πίστευαν ότι ο αρχικός κώδικας 420 γραμμών της ELIZA είχε χαθεί μέχρι το 2021, όταν ο συν-συγγραφέας της μελέτης Jeff Shrager, γνωσιακός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, και ο Myles Crowley, αρχειοφύλακας του MIT, τον βρήκαν ανάμεσα στα έγγραφα του Weizenbaum.

«Από τεχνικής άποψης, δεν γνωρίζαμε καν ότι ο κώδικας που είχαμε βρει – η μοναδική έκδοση που ανακαλύφθηκε ποτέ – όντως λειτουργούσε», δήλωσε ο Shrager στο LiveScience. Έτσι συνειδητοποίησαν ότι έπρεπε να τον δοκιμάσουν.

Δίνοντας ξανά ζωή στην ELIZA

Η επαναφορά της ELIZA στη ζωή δεν ήταν απλή υπόθεση. Η ομάδα έπρεπε να καθαρίσει και να διορθώσει τον κώδικα, καθώς και να δημιουργήσει έναν εξομοιωτή που θα προσέγγιζε το είδος του υπολογιστή που θα έτρεχε την ELIZA πίσω τη δεκαετία του 1960. Μετά την αποκατάσταση του κώδικα, η ομάδα έθεσε το chatbot σε λειτουργία – για πρώτη φορά μετά από 60 χρόνια – στις 21 Δεκεμβρίου. «Όχι μόνο λειτουργούσε, αλλά λειτουργούσε εξαιρετικά καλά», σχολίασε ο Shrager.

Παρόλο που δεν συγκρίνεται με τις ικανότητες των σύγχρονων μεγάλων γλωσσικών μοντέλων όπως το ChatGPT, «η ELIZA είναι πραγματικά αξιοσημείωτη αν αναλογιστεί κανείς ότι γράφτηκε το 1965», δήλωσε ο David Berry, καθηγητής ψηφιακών ανθρωπιστικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ και συν-συγγραφέας της δημοσίευσης. «Μπορεί να τα καταφέρει σε μια συζήτηση για αρκετή ώρα».

Ένα πράγμα που η ELIZA κάνει καλύτερα από τα σύγχρονα chatbots, είπε ο Shrager, είναι να ακούει. Τα σύγχρονα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα προσπαθούν μόνο να ολοκληρώσουν τις προτάσεις σας, ενώ η ELIZA προγραμματίστηκε να προτρέπει τον χρήστη να συνεχίσει τη συζήτηση. «Αυτό μοιάζει περισσότερο με chat παρά οτιδήποτε που κάνει ένα σημερινό chatbot», δήλωσε ο Shrager.

Η ιστορία που χάνεται

«Η επαναφορά της ELIZA, ενός από τα πιο διάσημα – αν όχι το πιο διάσημο – chatbots στην ιστορία, ανοίγει τα μάτια μας στην ιστορία που χάνεται», δήλωσε ο Berry. Επειδή ο τομέας της επιστήμης των υπολογιστών είναι τόσο προσανατολισμένος προς το μέλλον, οι επαγγελματίες τείνουν να θεωρούν την ιστορία του παρωχημένη και δεν τη διατηρούν.

Ο Berry, ωστόσο, πιστεύει ότι η ιστορία της πληροφορικής είναι επίσης πολιτιστική ιστορία. «Πρέπει να εργαστούμε σκληρότερα για να διατηρήσουμε αυτά τα ίχνη της εκκολαπτόμενης εποχής των υπολογιστών ζωντανά. Γιατί αν δεν το κάνουμε τότε θα έχουμε χάσει τα ψηφιακά ισοδύναμα της Μόνα Λίζα, του Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου ή της Ακρόπολης».