Αμυντικές δαπάνες: Τι είναι η «ρήτρα διαφυγής» – Τέσσερα σημαντικά ερωτήματα

Μάλιστα, η πρόεδρος της Κομισιόν απέστειλε ήδη μια επιστολή στους Ευρωπαίους ηγέτες, όπου σκιαγραφεί το σχέδιο επανεξοπλισμού για την Ευρώπη, ενόψει της έκτακτης συνόδου κορυφής της Πέμπτης (6/3).

Πρόκειται για μια νέα αμυντική στρατηγική με την κωδική ονομασία «ReArm Europe» η οποία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων:

• τη σύσταση ενός νέου μέσου που παρέχει δάνεια 150 δισ. ευρώ στα κράτη μέλη για αμυντικές επενδύσεις και

• την πελευθέρωση της χρήσης της δημόσιας χρηματοδότησης για την άμυνα – εάν τα κράτη μέλη αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες κατά 1,5% του ΑΕΠ.

Όπως σημειώνει η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν το σχέδιο δράσης θα μπορούσε να δημιουργήσει δημοσιονομικό χώρο κοντά στα 650 δισ. ευρώ σε τέσσερα χρόνια και σημαντικό ρόλο σε αυτό θα μπορούσε να έχει η ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.

Τι είναι η Ρήτρα Διαφυγής

Η «ρήτρα διαφυγής» δεν είναι ένας καινούργιος μηχανισμός. Πρόκειται για ένα «εργαλείο» της ΕΕ που επιτρέπει στα κράτη-μέλη να παρεκκλίνουν από τους αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες του μπλοκ, όταν προκύπτουν εξαιρετικές συνθήκες που επιβάλλουν αυξημένες δαπάνες.

Μέχρι σήμερα, ο μηχανισμός αυτός έχει χρησιμοποιηθεί κυρίως σε περιόδους οικονομικής κρίσης και εν μέσω πανδημίας Covid-19, όμως για πρώτη φορά φέτος προτείνεται η εφαρμογή του για τις αμυντικές δαπάνες.

Αξίζει να σημειωθεί πως η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανακοίνωσε την πρόθεση της Κομισιόν να ενεργοποιήσει τη ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, παρέχοντας στα κράτη-μέλη δημοσιονομική ευελιξία για στρατιωτικές επενδύσεις.

Κάτι τέτοιο θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες χωρίς αυτές να υπολογίζονται στους δημοσιονομικούς περιορισμούς που επιβάλλει η ΕΕ.

Μάλιστα, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εάν τα κράτη-μέλη αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες κατά 1,5% του ΑΕΠ, αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει δημοσιονομικό χώρο ύψους 650 δισ. ευρώ μέσα σε τέσσερα χρόνια.

Τέσσερα σημαντικά ερωτήματα

Αξίζει να σημειωθεί πως παρά τα πιθανά οφέλη, υπάρχουν ακόμα σημαντικά ζητήματα που δεν έχουν διευκρινιστεί και έχουν τη δύναμη να μετατρέψουν τον μηχανισμό σε «βάρος» αντί για «βοήθεια».

Ορισμένα από αυτά είναι τα εξής:

• Θα αφορά μόνο νέες αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες ή και τις ήδη υπάρχουσες;
• Θα εφαρμοστεί οριζόντια σε όλα τα κράτη-μέλη ή θα υπάρξουν κριτήρια για τις χώρες με χαμηλότερες αμυντικές δαπάνες;
• Θα μπορέσει η Ελλάδα να αξιοποιήσει τη χρηματοδότηση των 150 δισ. ευρώ για την προμήθεια νέων εξοπλισμών;
• Ποιοι θα είναι οι όροι των δανείων και πώς θα διαμορφωθεί το καθεστώς συμμετοχής στις κοινές ευρωπαϊκές προμήθειες;