Αλτσχάιμερ: Συμπτώματα, διάγνωση και αντιμετώπιση

Η νόσος Αλτσχάιμερ αποτελεί, όπως έχει λεχθεί, την επιδημία του 21ου αιώνα.

Εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρώπη και πάνω από 200.000 άτομα στην Ελλάδα εκτιμάται ότι ζουν αυτήν τη στιγμή με άνοια. Παγκοσμίως, ο αριθμός των ατόμων με άνοια (Αλτσχάιμερ και άλλες μορφές) αναμένεται να φτάσει τα 135 εκατομμύρια μέχρι το 2050.

Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι εκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου και ευθύνεται για το 50%-60% των περιπτώσεων άνοιας της τρίτης ηλικίας. Αρχικό σύμπτωμα είναι η ήπια έκπτωση της μνήμης που συχνά περνά απαρατήρητη τόσο από τον ίδιο τον ασθενή όσο και από τους γύρω του. Όσο όμως εξελίσσεται η νόσος, επηρεάζονται και άλλες νοητικές λειτουργίες (κρίση, λόγος, προσοχή, ικανότητα προσανατολισμού), αλλά και οι δραστηριότητες της καθημερινής ζωής (κοινωνικές σχέσεις, διαχείριση οικονομικών, οδήγηση, φροντίδα εαυτού). Με την πάροδο του χρόνου, οι δυσκολίες αυτές γίνονται τόσο σοβαρές ώστε το άτομο να εξαρτάται αποκλειστικά από τους άλλους.

Στα παραπάνω προστίθενται κάποιες φορές και διαταραχές στη συμπεριφορά, απάθεια ή επιθετικότητα, διαταραχές ύπνου και όρεξης, υπερκινητικότητα.

Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ

Όπως επισημαίνει σε ενημερωτική έκδοσή της η Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών, η νόσος Αλτσχάιμερ εκδηλώνεται και εξελίσσεται με ποικίλους τρόπους. Τα συμπτώματα μπορούν να γίνουν καλύτερα κατανοητά στο πλαίσιο των τριών σταδίων εξέλιξής της που είναι: α) ήπια, β) μέτρια και γ) σοβαρή νόσος. Σε κανένα άτομο, όμως, η εξέλιξη της νόσου δεν θα είναι πανομοιότυπη με των υπολοίπων. Ορισμένα από τα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε στάδιο της νόσου. Επίσης, σε όλα τα στάδια μπορεί να υπάρξουν σύντομες περίοδοι διαύγειας.

Ήπια νόσος

Το άτομο με ήπια νόσο μπορεί:

• Να εμφανίσει απώλεια πρόσφατης μνήμης,
• να δυσκολεύεται να κατονομάσει πρόσωπα και αντικείμενα,
• να εμφανίζει δυσκολία στη λήψη αποφάσεων,
• να μην αναπτύσσει πρωτοβουλίες και να μην έχει ενδιαφέρον για τις μέχρι τότε ασχολίες του,
• να εμφανίζει συμπτώματα κατάθλιψης και εκνευρισμό.

Μέσης βαρύτητας νόσος

Καθώς η νόσος εξελίσσεται, τα προβλήματα γίνονται πιο εμφανή και πιεστικά. Το άτομο με μέτρια νόσο Alzheimer, δεν είναι πλέον αυτόνομο, γιατί:

• Ξεχνάει πλέον συστηματικά, ιδίως τα πρόσφατα γεγονότα και τα ονόματα των προσώπων,
• δυσκολεύεται να εκφραστεί, ψάχνει τις λέξεις, χρησιμοποιεί λάθος λέξεις,
• χάνεται μέσα στο σπίτι ή στη γειτονιά του,
• δεν είναι σε θέση να μαγειρέψει, να καθαρίσει ή να κάνει ψώνια,
• χρειάζεται βοήθεια με την προσωπική του υγιεινή (π.χ. τουαλέτα, πλύσιμο και ντύσιμο),
• εμφανίζει «ακατάλληλες» ή απρόβλεπτες συμπεριφορές,
• ακούει, βλέπει ή ζει καταστάσεις, που δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα (παραλήρημα, ψευδαισθήσεις).

Προχωρημένη νόσος

Στο στάδιο αυτό, το άτομο με άνοια είναι απολύτως εξαρτημένο και αδρανές. Οι διαταραχές της μνήμης είναι πολύ σοβαρές, ενώ οι σωματικές συνέπειες της νόσου είναι πλέον εμφανείς.

Το άτομο με σοβαρή νόσος Alzheimer:

• Δεν αναγνωρίζει τους συγγενείς, τους φίλους ή οικεία αντικείμενα,
• δυσκολεύεται να κατανοήσει ή να ερμηνεύσει τα γεγονότα,
• αδυνατεί να αυτοεξυπηρετηθεί,
• δεν είναι σε θέση να βρει το δρόμο του μέσα στο σπίτι
• δυσκολεύεται να περπατήσει,
• έχει ακράτεια ούρων και κοπράνων
• μπορεί να είναι καθηλωμένο σε αναπηρικό καροτσάκι ή στο κρεβάτι.

Αλτσχάιμερ και κληρονομικότητα

Οι ακριβείς αιτίες της νόσου Αλτσχάιμερ δεν είναι γνωστές. Γενετικοί παράγοντες δύναται να έχουν καθοριστικό ρόλο και να επηρεάζουν την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου. Οι παράγοντες αυτοί περιλαμβάνουν 3 γονίδια που μεταφέρονται από τους γονείς στα παιδιά, με πιθανότητα 50% και αφορούν στη σπάνια «οικογενή» μορφή της νόσου (1-2%), τα συμπτώματα της οποίας εμφανίζονται σε πολύ νεαρή ηλικία (π.χ. στην ηλικία των 50, 40 ή και των 30 ετών). Γενετικοί προδιαθεσικοί παράγοντες φαίνεται να επηρεάζουν σε μικρότερο βαθμό τη συχνή «σποραδική» μορφή της νόσου η οποία εμφανίζεται σε ηλικία άνω των 65 ετών και από την οποία πάσχει το 98% των ατόμων με άνοια. Ωστόσο, στην παρούσα χρονική στιγμή, οι γενετικοί αυτοί παράγοντες δεν είναι ούτε πλήρως γνωστοί ούτε τροποποιήσιμοι. Συνολικά, αν και μικρός, ο κίνδυνος νόσησης των πρώτου βαθμού συγγενών των ατόμων με νόσο Alzheimer είναι 3-4 φορές μεγαλύτερος από ό,τι στα άτομα χωρίς οικογενειακό ιστορικό.

Ποιοι είναι οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για Αλτσχάιμερ

Ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου είναι η αύξηση της ηλικίας. Επιπλέον, τελευταία πολλαπλασιάζονται αλματωδώς οι επιστημονικές ενδείξεις που συνδέουν τους γνωστούς αγγειακούς παράγοντες κινδύνου (υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, υπερχοληστερολαιμία, παχυσαρκία, κάπνισμα) και με τη νόσο Αλτσχάιμερ, κάτι που επιτρέπει μερικώς την πρόληψή της. Πρόσφατες σχετικές μελέτες δείχνουν ότι ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, του σωματικού βάρους, των επιπέδων σακχάρου και χοληστερόλης στο αίμα είναι ευεργετικός τόσο για τον εγκέφαλο όσο και για το καρδιαγγειακό σύστημα.

Η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης

Η έγκαιρη και ακριβής διάγνωση βοηθά τον ασθενή και το φροντιστή να είναι καλύτερα προετοιμασμένοι ώστε να περάσουν ομαλά τα διάφορα στάδια της νόσου. Η σωστή διάγνωση είναι επίσης προϋπόθεση μιας αποτελεσματικής θεραπείας. Πρώτα τα μέλη της οικογένειας αξιολογούν τα προβλήματα που παρουσιάζει ο δικός τους άνθρωπος. Αν διαπιστώνουν συμπτώματα σαν κι αυτά που έχουν προαναφερθεί πρέπει να απευθυνθούν σε ειδικό γιατρό, ο οποίος θα κάνει την επίσημη διάγνωση.

Υπάρχει θεραπεία για τη νόσο Αλτσχάιμερ;

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ριζική θεραπεία για την νόσο Αλτσχάιμερ. Σήμερα όμως υπάρχουν φάρμακα που ελέγχουν αποτελεσματικά τα συμπτώματα της νόσου, ιδίως αν χορηγηθούν στα αρχικά στάδια. Τα άτομα με άνοια που βρίσκονται σε θεραπεία επιδεινώνονται βραδύτερα, η ποιότητα ζωής τους είναι σαφώς καλύτερη, ενώ ευκολότερη γίνεται η φροντίδα τους και μικρότερο το βάρος για τις οικογένειές τους σε σχέση με τα άτομα που δεν λαμβάνουν φαρμακευτική θεραπεία. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι όσο πιο γρήγορα ξεκινήσει η θεραπεία, τόσο μεγαλύτερο θα είναι και το θεραπευτικό όφελος.

Η σημαντικότερη κατηγορία φαρμάκων για τη θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ είναι οι αναστολείς της ακετυλοχολινεστεράσης: δονεπεζίλη, ριβαστιγμίνη
και γκαλανταμίνη. Ένα επιπλέον φάρμακο, η μεμαντίνη, επιφυλάσσεται κυρίως για τα πιο προχωρημένα στάδια της νόσου.

Επιπλέον, υπάρχουν φάρμακα και στρατηγικές που μπορούν να ανακουφίσουν την κατάθλιψη, την επιθετικότητα, τον αρνητισμό και τις λοιπές προβληματικές συμπεριφορές των ανοϊκών ασθενών.

Για περισσότερες πληροφορίες συμβουλευθείτε τον γιατρό σας.

Υπάρχουν μη φαρμακευτικές θεραπείες για τη νόσο Αλτσχάιμερ;

Τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως χρησιμοποιούνται μη φαρμακευτικές θεραπείες, οι οποίες απευθύνονται κατά κύριο λόγο στους ασθενείς που βρίσκονται στο αρχικό ή μέσο στάδιο της νόσου και εφαρμόζονται σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή.

Κοινός στόχος των μη φαρμακευτικών θεραπειών είναι η κινητοποίηση του ασθενούς, η ενίσχυση της αυτονομίας και της καθημερινής λειτουργικότητάς του και η βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο του ίδιου όσο και της οικογένειάς του. Ανάλογα με τις ιδιαίτερες ικανότητες και ανάγκες του ασθενούς, προτείνεται η συμμετοχή του σε προγράμματα:

• Νοητικής ενδυνάμωσης
• Λογοθεραπείας
• Εργοθεραπείας
• Θεραπείας τέχνης
• Σωματικής άσκησης

Αν η μνήμη μου χειροτερεύει με το πέρασμα του χρόνου, είναι βέβαιο ότι θα παρουσιάσω νόσο Αλτσχάιμερ;

Τα προβλήματα μνήμης είναι αναμενόμενα στους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας και δεν εξελίσσονται απαραίτητα σε νόσο Αλτσχάιμερ. Πολλοί ηλικιωμένοι βιώνουν δυσκολίες στο να ανακαλέσουν συγκεκριμένες πληροφορίες, όταν όμως τους δοθεί αρκετός χρόνος τελικά τα καταφέρνουν. Το να ανησυχεί κανείς για τη μνήμη του συχνά επιδεινώνει την κατάσταση. Σήμερα, έχουμε στη διάθεσή μας νέες και αποτελεσματικές μεθόδους που αυξάνουν σημαντικά τις δυνατότητες ελέγχου και ακριβούς διάγνωσης των διαταραχών μνήμης.

Φωτογραφία: iStock

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Αναψυκτικά, καφές, νερό: Πώς επηρεάζουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου

Οι ηλικιωμένοι που πέφτουν διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο Αλτσχάιμερ, διαπιστώνει νέα έρευνα

«Μικραίνει» η Ελλάδα: Περισσότερους θανάτους από γεννήσεις κατέγραψε το 2023 η ΕΛΣΤΑΤ