Ακόμη πιο καινοτόμο, ακριβές και προσιτό το μέλλον της ρομποτικής χειρουργικής

Για τη δυναμική της Ρομποτικής Χειρουργικής στη θεραπευτική αντιμετώπιση και τις ραγδαίες εξελίξεις της στην εποχή των νέων τεχνολογιών μας μιλά ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Επιστημονικής Εταιρείας Ρομποτικής Χειρουργικής & διευθυντής της Γενικής, Ογκολογικής, Λαπαροσκοπικής και Ρομποτικής Χειρουργικής του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, Κωνσταντίνος Μ Κωνσταντινίδης, MD, PhD, FACS, MAMSE.

Η ρομποτική χειρουργική έχει αλλάξει τον τρόπο που οι χειρουργοί προσεγγίζουν τις επεμβάσεις, προσφέροντας μια πιο ακριβή, ελάχιστα επεμβατική μέθοδο ενώ, συγχρόνως έχει μειώσει τα κόστη συνολικά στην Υγεία από τη μείωση των νοσηλειών καθώς και των επιπλοκών.

Κύριε Κωνσταντινίδη τι νεότερα έχουμε στον τομέα της Ρομποτικής Χειρουργικής;

Η Ρομποτική Χειρουργική αποτελεί πλέον την τεχνική που εφαρμόζουν οι κορυφαίοι χειρουργοί στα καλύτερα νοσοκομεία του κόσμου στις επεμβάσεις της γενικής χειρουργικής που αφορούν σε όλα σχεδόν τα όργανα της κοιλιάς και του θώρακα. Εφαρμόζεται τόσο σε επεμβάσεις ρουτίνας όπως οι κήλες του κοιλιακού τοιχώματος, η χολοκυστεκτομή, όσο και σε βαρείες και σύνθετες επεμβάσεις όπως γαστρεκτομή, παγκρεατεκτομή Whipple, ηπατεκτομή, εντερεκτομή, κολεκτομή, επινεφριδεκτομη, σπληνεκτομή, καθαρισμό συμφύσεων, αποκατάσταση διαφραγματοκήλης και γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Εφαρμόζεται πλέον και σε ένα ευρύ φάσμα επεμβάσεων ουρολογίας, γυναικολογίας και θωρακοχειρουργικής.

Πότε εντάχθηκε η Ρομποτική Χειρουργική στον τομέα της Υγείας και πόσο έχει αλλάξει το τοπίο από τότε;

Το αμερικανικό Food and Drug Administration (FDA) έδωσε την πρώτη έγκριση για τη χρήση του ρομποτικού μηχανήματος da Vinci στην Χειρουργική Κοιλίας το 2000. Από τότε όλες οι βελτιωμένες εκδόσεις του συστήματος da Vinci έπαιρναν σε Ευρώπη και Αμερική την άδεια λειτουργίας άμεσα μετά την εμπορική τους διάθεση. Σήμερα, αρκετές εταιρίες έχουν πλέον πιστοποιημένα ρομποτικά συστήματα στην αγορά της υγείας. Τη δεκαετία του 2000 ελάχιστα νοσοκομεία είχαν στην κατοχή τους ρομποτικό σύστημα. Σήμερα, σχεδόν όλα τα νοσοκομεία στην Δύση έχουν αρκετά συστήματα τόσο για να πραγματοποιούνται επεμβάσεις διαφόρων ειδικοτήτων όσο και για εκπαίδευση. Χαρακτηριστικό της διείσδυσης της ρομποτικής τεχνολογίας στη χειρουργική είναι το γεγονός ότι κάθε 6 δευτερόλεπτα ξεκινά μια ρομποτική επέμβαση με το σύστημα da Vinci στον κόσμο!

Πηγαίνοντας λίγο πίσω πρέπει να πούμε ότι η ρομποτική χειρουργική αρχικά εφαρμόστηκε κυρίως στην γενική χειρουργική, στην ουρολογία, αλλά σήμερα χρησιμοποιείται ευρέως σε πολλούς τομείς, όπως γυναικολογία, καρδιοχειρουργική, θωρακοχειρουργική, και ορθοπαιδική. Τα συστήματα όμως έχουν εξελιχθεί σημαντικά από τις αρχές τους, παρέχοντας βελτιωμένη ακρίβεια, σταθερότητα και δυνατότητες ελέγχου. Νέες γενιές του συστήματος da Vinci και άλλες πλατφόρμες ρομποτικής προσφέρουν πλέον καλύτερη ορατότητα (τρισδιάστατη εικόνα υψηλής ανάλυσης), αυξημένο αριθμό εργαλείων και μεγαλύτερη ευελιξία για πιο πολύπλοκες επεμβάσεις.

Σήμερα, η ρομποτική χειρουργική έγινε ιδιαίτερα αποδεκτή διεθνώς και θεωρείται πρότυπο για πολλές χειρουργικές επεμβάσεις, προσφέροντας σαφή πλεονεκτήματα σε σχέση με την παραδοσιακή ανοιχτή ή λαπαροσκοπική χειρουργική.

Επιπλέον, έχουν δημιουργηθεί ειδικά προγράμματα εκπαίδευσης και πιστοποίησης για τους χειρουργούς, επιτρέποντας την αποτελεσματική κατάρτιση νέων ιατρών στη χρήση ρομποτικών συστημάτων. Η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά στον διεθνή διάλογο και την εκπαίδευση με επιστήμονες και μπορώ να σας πω ότι προσωπικά είμαι ένας από τους χειρουργούς που πρωτοστατούν σε αυτό.

Πώς άλλαξε το τοπίο από την ένταξή της στην ιατρική;

Η είσοδος της ρομποτικής χειρουργικής έχει αλλάξει τον τρόπο που οι χειρουργοί προσεγγίζουν τις επεμβάσεις, προσφέροντας μια πιο ακριβή, ελάχιστα επεμβατική μέθοδο. Αυτό οδήγησε σε ταχύτερη ανάρρωση για τους ασθενείς, με μικρότερο πόνο και λιγότερες ημέρες νοσηλείας, αύξηση της ποιότητας της φροντίδας και της ασφάλειας, καθώς οι επεμβάσεις είναι πιο ελεγχόμενες και με μεγαλύτερη ακρίβεια και σε διεθνή αναγνώριση της τεχνολογίας και εκτεταμένη εφαρμογή της, με τα μεγαλύτερα νοσοκομεία παγκοσμίως να επενδύουν σε συστήματα ρομποτικής χειρουργικής.

Ωστόσο, η ρομποτική χειρουργική συνεχίζει να εξελίσσεται με νέες πλατφόρμες και τεχνολογίες που αναπτύσσονται, όπως η τηλεχειρουργική και η χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Αυτές οι εξελίξεις δείχνουν ότι το μέλλον της χειρουργικής αναμένεται να είναι ακόμη πιο καινοτόμο, ακριβές και προσιτό.

Ποια είναι τα οικονομικά οφέλη για ένα σύστημα υγείας από τη χρήση της Ρομποτικής Χειρουργικής;

Το κόστος της ρομποτικής χειρουργικής μπορεί να φαίνεται αρχικά υψηλότερο λόγω της αγοράς και της συντήρησης του εξοπλισμού, τα μακροπρόθεσμα όμως οφέλη για το σύστημα υγείας υπερκαλύπτουν τα έξοδα, προσφέροντας διαχείριση των πόρων και υψηλότερη ποιότητα για τους εξής λόγους. Συγκεκριμένα έχουμε μείωση του χρόνου νοσηλείας. Οι ασθενείς αναρρώνουν ταχύτερα από τις ρομποτικές επεμβάσεις λόγω των ελάχιστα τραυματικών μεθόδων, με αποτέλεσμα να χρειάζονται λιγότερες ημέρες νοσηλείας και ελαχιστοποιείται η ανάγκη νοσηλείας στην εντατική όπου το κόστος είναι πολύ μεγάλο.

Επιπλέον, οι έρευνες δείχνουν ότι με τη ρομποτική τεχνολογία ο μετεγχειρητικός πόνος του ασθενούς καθώς και η πιθανότητες να χρειαστεί να μετατραπεί μία επέμβαση σε ανοικτή είναι καλύτερες σε σχέση με την ανοιχτή και λαπαροσκοπική χειρουργική. Αυτό συνεπάγεται λιγότερη δαπάνη για αναλγητικά, λιγότερες μέρες νοσηλείας, και λιγότερες μετεγχειρητικές επιπλοκές.

Όλα τα παραπάνω μεταφράζονται σε λιγότερα χρήματα για τα συστήματα υγείας και τον ασθενή ενώ, αν προστεθεί και η γρηγορότερη επάνοδος του ασθενούς στην εργασία του, τότε καταλαβαίνουμε ότι τα οικονομικά οφέλη είναι σημαντικά.

Επιπλέον, η ρομποτική χειρουργική είναι αναίμακτη, προσφέρει μεγαλύτερη ακρίβεια, μειώνοντας τον κίνδυνο επιπλοκών όπως λοιμώξεις και αιμορραγίες. Αυτό σημαίνει λιγότερες απαιτήσεις για επανεπεμβάσεις και μεταγενέστερη φροντίδα, που επιβαρύνουν το σύστημα υγείας.

Οι ρομποτικές επεμβάσεις μειώνουν επίσης, την κόπωση των χειρουργών, το χρόνο της επέμβασης και αυξάνουν τη δυνατότητα των χειρουργών να εκτελούν περισσότερες επεμβάσεις την ημέρα. Αυτό σημαίνει μεγαλύτερη παραγωγικότητα και αποδοτικότητα για τις χειρουργικές ομάδες. Και τέλος, η ρομποτική πλατφόρμα επιτρέπει στους ιατρούς να εκπαιδευτούν πιο αποτελεσματικά και να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους γρήγορα, περιορίζοντας το χρόνο και το κόστος.

Η χώρα μας που βρίσκεται στο διεθνή χάρτη της Ρομποτικής Χειρουργικής;

Στην Ελλάδα συγκεκριμένα το πρώτο ρομποτικό σύστημα αποκτήθηκε από τον όμιλο Ιατρικού το 2006. Ο πρόεδρος του ομίλου Δρ. Γεώργιος Αποστολόπουλος ενστερνίστηκε το όραμα μου σε μία εποχή που ακόμα κανείς δεν πίστευε ότι η ρομποτική χειρουργική ήρθε για να μείνει και να αποτελέσει το παρόν και το μέλλον της χειρουργικής! Έτσι, πραγματοποίησα την πρώτη ρομποτική επέμβαση στη χώρα μας τον Σεπτέμβριο του 2006. Το 2011 εφάρμοσα πρώτος παγκοσμίως ρομποτική επέμβαση δια μίας μικροτομής (Single-Site).

Σήμερα, μαζί με την ομάδα που με πλαισιώνει έχουμε πραγματοποιήσει περισσότερες από 5.000 ρομποτικές επεμβάσεις και μαζί με τις 17.500 λαπαροσκοπικές επεμβάσεις είμαστε από τους πιο έμπειρους στον κόσμο.

Αποτέλεσμα αυτού ήταν η βράβευση μου από την κατασκευάστρια εταιρεία ως κορυφαίο γενικό χειρουργό Ρομποτικής στο κόσμο το 2021.

Ποια κατά τη γνώμη σας είναι τα πλεονεκτήματα των επεμβάσεων για το γιατρό;

Με την Ρομποτική Χειρουργική ο χειρουργός έχει απόλυτη ευχέρεια κινήσεων μέσα στο σώμα του ασθενούς σε περιοχές όπως το μεσοθωράκιο και η πύελος που είναι αρκετά δύσκολα προσβάσιμες με την κλασική ανοικτή ή με την λαπαροσκοπική τεχνική. Έτσι, με τρισδιάστατη σταθερή κάμερα τεράστιας ευκρίνειας και μεγένθυνσης, καταφέρνει να χειρουργεί με απόλυτη ακρίβεια ελαχιστοποιώντας την κάκωση στους γύρω ιστούς. Το ρομποτικό σύστημα παρέχει επίσης διάφορες απαραίτητες τεχνολογίες όπως το διεγχειρητικό υπέρηχο και την τεχνική «πυγολαμπίδας» τις οποίες ο χειρουργός έχει στο οπτικό του πεδίο στην κονσόλα από την οποία πραγματοποιεί την επέμβαση. Τέλος ο χειρουργός χειρουργεί καθιστός ελαχιστοποιώντας το stress και την φυσική κόπωση που υφίσταται στις ανοικτές ή λαπαροσκοπικές επεμβάσεις. Συνοπτικά, η ρομποτική χειρουργική προσφέρει ένα βελτιωμένο χειρουργικό περιβάλλον που ενισχύει τόσο την ασφάλεια και την άνεση του ασθενούς όσο και την αποτελεσματικότητα και την εργονομία για τον χειρουργό.

Κύριε Κωνσταντινίδη ποιο είναι το μέλλον της Ρομποτικής. Ποιες εξελίξεις αναμένουμε και πως θα συμβάλλουν στη χειρουργική;

Η ρομποτική χειρουργική συνεχίζει να εξελίσσεται με νέες πλατφόρμες και τεχνολογίες που αναπτύσσονται, όπως η τηλεχειρουργική και η χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Αυτές οι εξελίξεις δείχνουν ότι το μέλλον της χειρουργικής αναμένεται να είναι ακόμη πιο καινοτόμο, ακριβές και προσιτό.

Το απώτερο μέλλον της ρομποτικής χειρουργικής υπόσχεται επαναστατικές αλλαγές στον τομέα της ιατρικής, καθώς η τεχνολογία συνεχίζει να εξελίσσεται ραγδαία. Μερικές από τις πιο σημαντικές εξελίξεις που αναμένονται είναι αυτόματη διάγνωση και σχεδιασμός των επεμβάσεων όπου τα ρομπότ με ενσωματωμένη τεχνητή νοημοσύνη (AI) θα μπορούν να αναλύουν ιατρικές εικόνες, όπως αξονικές και μαγνητικές τομογραφίες, βοηθώντας στον προεγχειρητικό σχεδιασμό και στη λήψη κλινικών αποφάσεων. Επίσης, σε πιο μακροπρόθεσμο πλαίσιο, οι τεχνολογίες AI ίσως καταστήσουν δυνατή την αυτόνομη ή ημιαυτόνομη πραγματοποίηση απλών επεμβάσεων από ρομποτικά συστήματα, με την εποπτεία ενός χειρουργού. Επιπλέον, η χρήση της ρομποτικής τεχνολογίας σε συνδυασμό με δίκτυα 5G και επόμενης γενιάς επικοινωνίες θα επιτρέψει τη διεξαγωγή τηλεχειρουργικών επεμβάσεων σε πραγματικό χρόνο, με τον χειρουργό να βρίσκεται σε διαφορετική τοποθεσία από τον ασθενή. Η τεχνολογία αυτή θα μπορούσε να επιτρέψει τη χειρουργική περίθαλψη σε απομακρυσμένες περιοχές ή σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, όπως αποστολές στο διάστημα ή πεδία μάχης.

Ένα ακόμα πιο σημαντικό σημείο εξέλιξης αποτελούν τα νανορομπότ. Τα ρομπότ δηλαδή θα γίνονται όλο και πιο μικρά, επιτρέποντας χειρουργικές επεμβάσεις σε πιο δυσπρόσιτα σημεία του σώματος με μεγαλύτερη ακρίβεια. Οραματιζόμαστε τη χρήση νανορομπότ που θα μπορούν να εισάγονται στο σώμα και να εκτελούν στοχευμένες θεραπείες, όπως η καταστροφή καρκινικών κυττάρων, ή η παροχή φαρμάκων με απόλυτη ακρίβεια στα σημεία που χρειάζεται.

Να σημειώσω επίσης, ότι τα ρομποτικά συστήματα του μέλλοντος θα περιλαμβάνουν προηγμένες τεχνολογίες απεικόνισης, όπως 3D και 4D απεικονίσεις, και θα ενσωματώνουν επαυξημένη πραγματικότητα για την ακριβέστερη τοποθέτηση εργαλείων και την ορατότητα των εσωτερικών ανατομικών δομών σε πραγματικό χρόνο. Αυτά τα χαρακτηριστικά θα βοηθήσουν τους χειρουργούς να πραγματοποιούν επεμβάσεις με ακόμη μεγαλύτερη ακρίβεια και ασφάλεια.

Το μέλλον της ρομποτικής χειρουργικής όμως, αναμένεται να επικεντρωθεί στην προσαρμογή των ρομποτικών τεχνικών στις ανάγκες κάθε ασθενούς. Αυτό θα επιτρέπει εξατομικευμένες χειρουργικές επεμβάσεις, με τη χρήση δεδομένων όπως το γενετικό προφίλ, τις ιατρικές απεικονίσεις και την ανατομία του ασθενούς.

Και τέλος, καθώς η τεχνολογία γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη, το κόστος των ρομποτικών συστημάτων αναμένεται να μειωθεί, καθιστώντας τα προσιτά για περισσότερα νοσοκομεία και κλινικές παγκοσμίως. Έτσι, περισσότεροι ασθενείς θα έχουν πρόσβαση στις προηγμένες δυνατότητες της ρομποτικής χειρουργικής.

Με λίγα λόγια, η ρομποτική χειρουργική δείχνει να οδεύει προς ένα μέλλον όπου οι τεχνολογικές εξελίξεις θα καταστήσουν τις χειρουργικές επεμβάσεις πιο ασφαλείς, ακριβείς και αποτελεσματικές.

* Κωνσταντίνος Μ Κωνσταντινίδης, MD, PhD, FACS, MAMSE
Πρόεδρος Παγκόσμιας Επιστημονικής Εταιρείας Ρομποτικής Χειρουργικής, CRSA.
Πρόεδρος 15ου Παγκόσμιου Συνεδρίου Ρομποτικής Χειρουργικής, 15th CRSA 2024 Worldwide Robotic Surgery Congress.
Διευθυντής Γενικής, Ογκολογικής, Λαπαροσκοπικής και Ρομποτικής Χειρουργικής, Ιατρικού Κέντρου Αθηνών.
Επιστημονικός Διευθυντής Ομίλου Ιατρικού Κέντρου Αθηνών.
Καθηγητής Κλινικής Χειρουργικής Ιατρικής Σχολής Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Adjunct Professor of Surgery Ohio State University, USA.
Μέλος, Academy of Master Surgeon Educators of the American College of Surgeons.
Governor, Ελληνικού Τμήματος του Αμερικανικού Κολλεγίου Χειρουργών.
Μέλος, Αμερικανικής Εταιρείας Μεταβολικής και Βαριατρικής Χειρουργικής, FASMBS.