Καμπανάκια από την αγορά για το πλαίσιο δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα

Ταχύτητες ζητά από τη κυβέρνηση να ανεβάσει η Κομισιόν για το νέο πλαίσιο που θα ρυθμίζει την αγορά δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα στην Ελλάδα, τις βασικές αρχές του οποίου παρουσίασε χθες στο υπουργικό συμβούλιο ο Θ. Σκυλακάκης.

Το πλαίσιο που βάζει το περίγραμμα της νέας αυτής αγοράς που ακόμη βρίσκεται στα «σπάργανα» στη χώρα μας, θέτει τους βασικούς πυλώνες για την λειτουργία, αδειοδότηση και ανάπτυξη των μελλοντικών επενδύσεων, φιλοδοξεί να βάλει τους κανόνες στο παιχνίδι, ωστόσο προκαλεί ήδη αντιδράσεις.

Το θεσμικό πλαίσιο μπορεί να αποτελεί ένα πρώτο σημαντικό βήμα για να πάρει μπροστά ένας τομέας που διεθνώς κινητοποιεί τεράστια κεφάλαια και στην Ελλάδα μεταφράζεται σε μελλοντικές επενδύσεις τουλάχιστον 2 δισ. ευρώ από τη βιομηχανία, ωστόσο η ανησυχία της αγοράς είναι ότι «με το καλημέρα» βάζει τις βάσεις για ένα λίαν γραφειοκρατικό σύστημα.

Η εφαρμογή του πλαισίου που ρυθμίζει τις δραστηριότητες της δέσμευσης, χρήσης, μεταφοράς και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα, δηλαδή όλης της αλυσίδας του Carbon Capture and Storage (CCS), απαιτεί τουλάχιστον 22 κανονιστικές πράξεις, οι οποίες εμπλέκουν πολλές αρχές και καλύπτουν κρίσιμα ζητήματα. Από τη τιμολόγηση και τη κατανομή χωρητικότητας μέχρι τις χρηματικές εγγυήσεις.

Σαν αποτέλεσμα δημιουργείται ένα χρονοβόρο σύστημα το οποίο δυσκολεύει ή και καθιστά αδύνατη την έγκαιρη υλοποίηση των έργων σε όλη την αλυσίδα CCS, και ειδικά όπου εμπλέκεται το Ταμείο Ανάκαμψης, όπου τα χρονοδιαγράμματα είναι σφιχτά.

Στο πλαίσιο της κλειστής διαβούλευσης, προκειμένου να συγκεντρωθούν οι παρατηρήσεις των εταιρειών και να οριστικοποιηθεί το κείμενο που θα αποσταλεί στη συνέχεια προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το προσχέδιο του νομοσχεδίου δόθηκε προ ημερών από το ΥΠΕΝ στους συμμετέχοντες στην αγορά CCS, όπου εμπλέκεται πλέον ένα ικανός αριθμός παικτών.

Από την Energean, που μέσω της θυγατρικής της EnEarth «τρέχει» την υποδομή της αποθήκης CΟ2 στον Πρίνο, μέχρι τους emitters, δηλαδή τις τσιμεντοβιομηχανίες Ηρακλής και Τιτάν που δρομολογούν τα έργα δέσμευσης CO2 («Όλυμπος» και «Ήφαιστος» αντίστοιχα) και τα διυλιστήρια Motor Oil και Helleniq Energy (με τα έργα «IRIS» και «Περσεφόνη»), καθώς επίσης και τον ΔΕΣΦΑ με το project Apollo CO2 για τη μεταφορά του CO2 στις υποδομές αποθήκευσης.

Το κείμενο του νόμου που επιχειρεί να επικαιροποιήσει τις διαδικασίες αδειοδότησης και ρυθμίζει τους όρους λειτουργίας των τόπων πιλοτικής αποθήκευσης, εκτός από το «βαρύ» πλαίσιο που δεν φαίνεται να ακολουθεί τις πρακτικές άλλων χωρών, όπως η Δανία και η Ολλανδία, που έχουν προηγηθεί στο συγκεκριμένο τομέα, έχει σύμφωνα με την αγορά και άλλα προβληματικά σημεία.

Τιμή αναφοράς, ανταγωνισμός, bankability

Το πρώτο είναι ότι δεν αναφέρει κανένα κριτήριο για τον προσδιορισμό της τιμής αναφοράς που θα είναι ο «μπούσουλας» για την αποθήκευση και θα ορίζεται με απόφαση του ΥΠΕΝ έπειτα από εισήγηση της ΕΔΕΥΕΠ, η οποία με τη σειρά της θα πρέπει να έχει δεχθεί εισήγηση από την ΡΑΕΕΥ. Επειτα δηλαδή από μια χρονοβόρα διαδικασία που εγείρει ερωτηματικά ως προς το λεγόμενο bankability των έργων CCS, δηλαδή τη δυνατότητά για έγκαιρη χρηματοδότηση από τις τράπεζες των επενδύσεων της αλυσίδας CCS.

Ενα δεύτερο προβληματικό στοιχείο σύμφωνα με την αγορά αφορά τη πρόβλεψη ότι μόνο το 50% της δυναμικότητας της υποδομής αποθήκευσης στον Πρίνο θα κατανεμηθεί μέσω ανταγωνιστικών διαδικασιών βάση των αποτελεσμάτων του market test. Η υπόλοιπη δυναμικότητα θα κατανέμεται με υπουργική απόφαση, χωρίς να αναφέρονται τα κριτήρια.

Στο σενάριο που παίκτες της αγοράς εγείρουν θέματα ανταγωνισμού στις Βρυξέλλες ότι το πλαίσιο δεν εξασφαλίζει διαφάνεια ή ισότιμη πρόσβαση, συντρέχει ο κίνδυνος να υπάρξει πρόβλημα για εξασφαλισμένες κοινοτικές χρηματοδοτήσεις.

Σημειωτέον ότι μόνο για τα έργα «IRIS» της Motor Oil, «Ηφαιστος» του Τιτάνα και «Ολυμπος» του Ηρακλή για δέσμευση CO2 στις αντίστοιχες μονάδες, έχει εγκριθεί συνολική επιδότηση 485 εκατ. ευρώ από το Innovation Fund, με το συνολικό Capex να κινείται στα επίπεδα του 1 δισ. ευρώ. Τυχόν καταγγελίες για ευνοϊκή μεταχείριση κάποιων παικτών θα μπορούσαν προφανώς να επιφέρουν καθυστερήσεις και στρεβλώσεις στην αγορά.

Τα παραπάνω δείχνουν ότι το κουβάρι της αγοράς του CCS χρειάζεται κι άλλη δουλειά για να ξεμπλέξει, ενώ εκκρεμούν επιπλέον θέματα, όπως η υποβολή του σχετικού Κανονισμού (Regulation) στη Κομισιόν.

Καθόλου τυχαίο ότι η Επιτροπή ζητά εδώ και καιρό από τη κυβέρνηση να ανεβάσει ταχύτητες, στέλνοντας το μήνυμα ότι πρέπει το συντομότερο να έχουν ολοκληρωθεί οι βασικές εκκρεμότητες για να πάρει επιτέλους «σάρκα και οστά» και στην Ελλάδα η συγκεκριμένη αγορά.

Εκκρεμούν επίσης οι διμερείς διακρατικές συμφωνίες για τη μεταφορά όγκων από τη μια χώρα στην άλλη. Το πρόσφατο ελληνο-αιγυπτιακό μνημόνιο για πιθανή ανάπτυξη εγκαταστάσεων – αποθηκευτικών χώρων για CCS κινείται προς αυτή τη κατεύθυνση.

Τα κλειδιά πάντως για την επιτυχία του εγχειρήματος βρίσκονται στις τιμές που θα προβλέπει ο μηχανισμός στήριξης των έργων, καθώς και ο μηχανισμός αυτόματης επιστροφής (clawback), με αμφότερες να γίνονται γνωστές με μελλοντικές υπουργικές αποφάσεις.

Σύμφωνα με παλαιότερες σκέψεις, ο μηχανισμός ενίσχυσης των emitters (οι τότε πληροφορίες ανέφεραν ότι χρειάζεται μια «δύναμη πυρός» της τάξης των 100 εκατ ευρώ), θα ενεργοποιείται μόνο όταν οι τιμές των ρύπων κινούνται κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο.

Στο νομοσχέδιο που παρουσιάστηκε χθες στο υπουργικό περιγράφονται και οι προϋποθέσεις καθορισμού και λειτουργίας των τόπων πιλοτικής εφαρμογής αποθήκευσης CO2. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, η ΕΔΕΥΕΠ έχει αναλάβει να πραγματοποιήσει έρευνα από κοινού με το ΕΑΓΜΕ για να εντοπίσει κι άλλες περιοχές, πέραν του Πρίνου, κατάλληλες να φιλοξενήσουν επενδύσεις CCS.