ΖΧ Spectrum: Ένας «σταρ» των ’80s που ξεκίνησε την επανάσταση των οικιακών υπολογιστών

O ZX Spectrum ήταν ένας σταρ της δεκαετίας του 1980, ένα μηχάνημα που έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην επανάσταση που έφερε τους υπολογιστές στα σπίτια μας για πρώτη φορά.

Ο υπολογιστής 8-bit κυκλοφόρησε το 1982 με τη χαρακτηριστική λωρίδα ουράνιου τόξου στην κάτω δεξιά γωνία, τα λαστιχένια πλήκτρα και τον ηλεκτρονικό σαματά που ακουγόταν όταν φόρτωνε παιχνίδια από κασέτες. Πούλησε πάνω από πέντε εκατομμύρια κομμάτια, δίνοντας στους ανθρώπους την ευκαιρία να ασχοληθούν με τον προγραμματισμό υπολογιστών και να παίξουν παιχνίδια όπως το «Manic Miner» και το «Jet Set Willy».

Κατασκευάστηκε στο Ναντί της Σκωτίας, όπου ο Speccy – όπως ήταν το χαϊδευτικό του – αποτέλεσε έμπνευση για μια ολόκληρη γενιά σχεδιαστών παιχνιδιών. Τώρα η ιστορία του αφηγείται ένα νέο ντοκιμαντέρ, το «The Rubber-Keyed Wonder» (Το Θαύμα με τα Λαστιχένια Πλήκτρα).

Ο ZX Spectrum ήταν δημιούργημα του εφευρέτη Sir Clive Sinclair και της ομάδας του και κυκλοφόρησε στην αγορά τον Απρίλιο του 1982. Είχε προηγηθεί έναν χρόνο νωρίτερα ο εξαιρετικά επιτυχημένος, αν και λιγότερο εξελιγμένος τεχνολογικά ZX81, ο οποίος ήταν για πολλούς ανθρώπους η πρώτη επαφή με το home computing.

Τα παιχνίδια του ZX Spectrum φορτώνονταν μέσω κασετόφωνου και εμφανίζονταν σε οθόνη τηλεόρασης – και ήταν έγχρωμα, σε αντίθεση με εκείνα του μονόχρωμου προκατόχου του. Το μοντέλο με μνήμη 48 KB κόστιζε 175 λίρες και εκείνο με μνήμη 16 ΚΒ 125 λίρες, τιμές που δεν ήταν απαγορευτικές και έβαλαν τον ZX Spectrum σε πολλές λίστες για χριστουγεννιάτικα δώρα.

Κασέτες παιχνιδιών στη μαύρη αγορά

Ο σχεδιαστής Rick Dickinson, με το ουράνιο τόξο και τα λαστιχένια πλήκτρα, δημιούργησε ένα εντυπωσιακό προϊόν, το οποίο γνώρισε άμεση επιτυχία. «Ο Spectrum έφερε το “ουφάδικο” στο σπίτι», δηλώνει στο BBC News ο Mark Ettle, που σήμερα είναι επικεφαλής της Cobra Mobile, εταιρείας σχεδιασμού παιχνιδιών με έδρα το Νταντί.

«Υπήρχε μια πληθώρα παιχνιδιών από τα “ουφάδικα” που μπορούσες να παίξεις, αλλά υπήρχαν και πρωτότυπα παιχνίδια. Επίσης ο Spectrum άνοιξε έναν ολόκληρο κόσμο προγραμματισμού και ενασχόλησης με πολύ απλοϊκά γραφικά», λέει.

Με την τιμή των παιχνιδιών να φτάνει έως και 15 λίρες, ξεκίνησε μία επικερδής μαύρη αγορά με αντίγραφα, σε σχολεία και παιδικές χαρές σε όλη τη Βρετανία – και όχι μόνο.

«Αν οι οικογένειά σου δεν είχε πολλά χρήματα, μπορούσες να πάρεις μια κασέτα και να αντιγράψεις ένα παιχνίδι. Η αντιγραφή έγινε υψηλή τέχνη, επειδή έπρεπε να έχεις δύο κασετόφωνα συνδεδεμένα και καλωδιωμένα με συγκεκριμένο τρόπο», θυμάται ο Ettle.

Παιχνίδια όπως το «Manic Miner» και το σίκουελ του, «Jet Set Willy», το «Ant Attack», το «Skool Daze» και το «Sabre Wulf» έγιναν αμέσως κλασικά. «Ήμουν ιδιαίτερα καλός στο “Sabre Wulf”», λέει ο Ettle. «Ήμουν ένας από τους πρώτους στο Ηνωμένο Βασίλειο που ολοκλήρωσαν το παιχνίδι, και μου έστειλαν ένα δωρεάν παιχνίδι ως ανταμοιβή».

Ο υπολογιστής που άλλαξε μία πόλη

Ο υπολογιστής κατασκευάστηκε στο εργοστάσιο ωρολογοποιίας της Timex στο Νταντί. Ο Sinclair το επέλεξε γιατί το εργοστάσιο χρειαζόταν δουλειά μετά τη διακοπή της παραγωγής ρολογιών εκείνη την εποχή, και γιατί ο ίδιος χρειαζόταν εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό.

Στο απόγειο της παραγωγής, από το εργοστάσιο της Timex έβγαινε ένας υπολογιστής κάθε τέσσερα δευτερόλεπτα. Ένας από αυτούς βρέθηκε στα χέρια του Mike Dailly, που σήμερα είναι ένας από τους ιδρυτές της DMA Design με έδρα το Νταντί – η εταιρεία του σχεδίασε διάσημα παιχνίδια όπως τα «Lemmings» και «Grand Theft Auto».

Όπως λέει ο ίδιος, «από τη δουλειά της μητέρας μου χρειάζονταν μια βάση δεδομένων κι έτσι αγόρασαν έναν Spectrum για να δουλέψω πάνω σε αυτόν. Έπαιξα βέβαια και παιχνίδια, αλλά περνούσα τον περισσότερο χρόνο μου προγραμματίζονται και βλέποντας πόσο πιο μακριά μπορούσα να ωθήσω το μηχάνημα».

Θεωρεί ότι η επιρροή του Spectrum στο Νταντί ως παγκοσμίου φήμης κέντρο ηλεκτρονικών παιχνιδιών ήταν τεράστια. «Η αρχική ομάδα της DMA Design ξεκίνησε λίγο πολύ από τον Spectrum, μαζί και όλες οι υπόλοιπες εταιρείες που ασχολούνται με τον σχεδιασμό παιχνιδιών».

Τέλος εποχής

Τα μεταγενέστερα μοντέλα Spectrum – υπήρχαν συνολικά επτά – δεν κατάφεραν να αιχμαλωτίσουν τη φαντασία του κοινού με τον ίδιο τρόπο. Ο Clive Sinclair έχασε εκατομμύρια με την αποτυχία του ηλεκτρικού του τρίκυκλου Sinclair C5 και αναγκάστηκε να πουλήσει το μεγαλύτερο μέρος της Sinclair Research στην Amstrad του Alan Sugar για 5 εκατομμύρια λίρες το 1986. Ο Spectrum σταμάτησε να κυκλοφορεί το 1992, ενώ ο Sinclair πέθανε τον Σεπτέμβριο του 2021, σε ηλικία 81 ετών.

Εκθέσεις και τουρνουά ρετρό βιντεοπαιχνιδιών με πρωταγωνιστή τον Spectrum έχουν φανατικό κοινό, ενώ νέα μοντέλα βασισμένα στον ιστορικό υπολογιστή συνεχίζουν να παράγονται από οπαδούς του, σύμφωνα με τον Mike Dailly. Ο πιο πρόσφατος από αυτούς είναι ο Spectrum Next που χρηματοδοτήθηκε μέσω Kickstarter.

«Δεν είναι μόνο άνθρωποι της ηλικίας μου, υπάρχουν πολλοί νεότεροι που γίνονται φαν επειδή τους αρέσουν τα παιχνίδια», λέει. «Το θέμα ήταν πάντα τα παιχνίδια».